ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 5 Ιούλη 2017
Σελ. /24
ΟKΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ
Η συμβολή του Λένιν στην υπόθεση της πλατιάς μόρφωσης του λαού (Α' Μέρος)

«Από το σκοτάδι στο φως - Από τη μάχη στο βιβλίο - Από τα βάσανα στην ευτυχία» (Σοβιετική αφίσα, 1917 - 1920)
«Από το σκοτάδι στο φως - Από τη μάχη στο βιβλίο - Από τα βάσανα στην ευτυχία» (Σοβιετική αφίσα, 1917 - 1920)
Συνεχίζοντας σήμερα το αφιέρωμά μας με τίτλο «Οκτωβριανή Επανάσταση και Παιδεία», τιμώντας τα 100 χρόνια της Επανάστασης, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στη συμβολή και στη σκέψη καταρχήν του ίδιου Βλαντιμίρ Ιλιτς Λένιν σε αυτήν την υπόθεση.

Τόσο πριν την Επανάσταση όσο και μετά, τον Λένιν τον απασχολεί το ζήτημα της Παιδείας, της κομμουνιστικής αγωγής, αλλά και γενικότερα της μόρφωσης του λαού. Στα έργα του για τα προβλήματα της Παιδείας και του σχολείου τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα και τα πρώτα του 20ού, ο Λένιν αποκαλύπτει και τεκμηριώνει ολόπλευρα την αλληλοσύνδεση της οικονομίας, της πολιτικής και της Παιδείας, καθώς επίσης της ταξικής ουσίας του σχολείου, της μόρφωσης και της αγωγής στην ταξική κοινωνία. Κι αυτό σε διαπάλη με όσους καλλιεργούσαν αυταπάτες ότι το αστικό σχολείο θα μπορούσε να είναι αταξικό και το μόνο που χρειάζεται είναι αυτό να γενικευτεί για όλους. Και ακόμα, υπερασπιζόταν τη μαρξιστική παιδαγωγική αντίληψη για σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική εργασία. Η υλοποίηση αυτής της ιδέας, σύμφωνα με τον Λένιν, δεν είναι μόνο ένας από τους κυριότερους τρόπους ανάπτυξης της κοινωνικής παραγωγής, αλλά και σημαντικό μέσο διάπλασης της ολόπλευρα αναπτυγμένης προσωπικότητας.

Σε διαρκή διαπάλη με το σκοταδισμό

Ο Λένιν με την Κρούπσκαγια βγαίνοντας από το 1ο Πανρωσικό Συνέδριο για την Εκπαίδευση (Αύγουστος 1918)
Ο Λένιν με την Κρούπσκαγια βγαίνοντας από το 1ο Πανρωσικό Συνέδριο για την Εκπαίδευση (Αύγουστος 1918)
Παράλληλα, πολεμούσε σφοδρά τη σκοταδιστική αντίληψη της απολυταρχίας που προσπαθούσε να αποτρέψει τη διάδοση των γνώσεων στο λαό. Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα από το άρθρο του «Τι σκέφτονται οι υπουργοί μας;» στα τέλη του 1895: «Να λοιπόν πώς κρίνει ο κ. υπουργός! Ανάμεσα στους μορφωμένους ανθρώπους βρίσκονται ορισμένοι που θέλουν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους στους εργάτες, που θέλουν η μάθηση να ωφελεί όχι μόνο αυτούς, αλλά και το λαό, και ο υπουργός βγάζει αμέσως το συμπέρασμα ότι εδώ υπάρχουν "αντικυβερνητικά στοιχεία", ότι δηλαδή κάποιοι συνωμότες προτρέπουν τους ανθρώπους αυτούς να πάνε στα κυριακάτικα σχολεία. Μήπως χωρίς προτροπή δε θα μπορούσε να γεννηθεί σ' ορισμένους μορφωμένους ανθρώπους η επιθυμία να διδάσκουν τους άλλους; Τον υπουργό όμως τον ανησυχεί το γεγονός ότι οι δάσκαλοι των κυριακάτικων σχολείων δεν παίρνουν μισθό. (...) Υποπτο πράγμα! σκέφτεται ο υπουργός και στέλνει χαφιέδες να παρακολουθήσουν τι γίνεται. (...) Ετσι, λοιπόν, αν "άνθρωποι ξένοι", που δεν έχουν εγκριθεί και ελεγχθεί από τους παπάδες και τους χαφιέδες, θέλουν να παραδίδουν μαθήματα στους εργάτες, αυτό σημαίνει ανοιχτή επανάσταση! Ο υπουργός βλέπει τους εργάτες σαν μπαρούτη και τις γνώσεις και τη μόρφωση σαν σπίθα. Ο υπουργός είναι βέβαιος πως αν πέσει η σπίθα πάνω στην μπαρούτη η έκρηξη θα στραφεί πρώτα - πρώτα ενάντια στην κυβέρνηση». Και ο Λένιν καταλήγει στο άρθρο του: «Εργάτες! Βλέπετε πόσο θανάσιμα φοβούνται οι υπουργοί μας την ένωση της γνώσης με τον εργατόκοσμο! Δείξτε σε όλους ότι καμιά δύναμη δε θα μπορέσει να αφαιρέσει τη συνείδηση από τους εργάτες! Χωρίς τη γνώση οι εργάτες είναι ανυπεράσπιστοι, με τη γνώση αποτελούν δύναμη!».

Κυριότερο θέμα των εργασιών του Λένιν στα τέλη της δεκαετίας του 1890 και τις αρχές του 1900 γύρω από τα ζητήματα της μόρφωσης υπήρξε το καθήκον της πολιτικής διαπαιδαγώγησης της σπουδάζουσας νεολαίας, ως ενός από τα τμήματα μελλοντικής επαναστατικής σημασίας. Υπογραμμίζει, λοιπόν, επίμονα ότι η πολιτική διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς προϋποθέτει όχι μόνο την ιδεολογική και θεωρητική της κατάρτιση, αλλά και την πλατιά προσέλκυση της νεολαίας στο επαναστατικό κίνημα. Η υποστήριξη της διαμαρτυρίας των μαθητών ενάντια στο αποπνικτικό σχολικό καθεστώς, η διοχέτευση του «ακαδημαϊκού κινήματος στην κοίτη της πολιτικής πάλης», η προσέλκυση των μαθητών στη δράση των σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων (έτσι ονομάζονταν τότε οι οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, καμία σχέση με τη σημερινή σοσιαλδημοκρατία), η καλλιέργεια σ' αυτούς ακράδαντων μαρξιστικών πεποιθήσεων, αυτά ήταν κατά τον Λένιν τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας όσον αφορά τη σπουδάζουσα νεολαία στο κατώφλι των επαναστατικών μαχών.

Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού απαιτεί μορφωμένους ανθρώπους

Ουσιαστικά, ο Λένιν γνωρίζει ότι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού απαιτεί μορφωμένους ανθρώπους. Γράφει στο άρθρο του «Πώς να οργανώσουμε την άμιλλα» το Δεκέμβρη του 1917: «Οι αστοί συγγραφείς έχουν γεμίσει και γεμίζουν βουνά από χαρτί, εξυμνώντας τον ανταγωνισμό, το ατομικό επιχειρηματικό πνεύμα και τις άλλες υπέροχες αρετές και θέλγητρα των καπιταλιστών και του καπιταλιστικού καθεστώτος. (...) Ο σοσιαλισμός όχι μόνο δεν σβήνει την άμιλλα, μα αντίθετα, δημιουργεί για πρώτη φορά τη δυνατότητα να εφαρμοστεί η άμιλλα σε πραγματικά πλατιά κλίμακα, σε πραγματικά μαζική έκταση, να τραβηχτεί πραγματικά η πλειοψηφία των εργαζομένων στο στίβο μιας δουλειάς όπου μπορούν να αναδειχτούν, να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, να φανερώσουν τα ταλέντα, που αστείρευτη πηγή τους είναι ο λαός και που ο καπιταλισμός τα τσαλαπατούσε, τα πίεζε, τα έπνιγε κατά χιλιάδες και εκατομμύρια (...).

Ενα από τα κυριότερα καθήκοντα σήμερα, αν όχι το κυριότερο, είναι να αναπτύξουμε όσο μπορούμε πιο πλατιά αυτή την αυτοδύναμη πρωτοβουλία των εργατών και όλων γενικά των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων στο έργο της δημιουργικής οργανωτικής δουλειάς. Πρέπει να συντρίψουμε με κάθε θυσία την παλιά, ανόητη, βάρβαρη, σιχαμερή και πρόστυχη πρόληψη ότι τάχα μόνο οι λεγόμενες "ανώτερες τάξεις", μόνο οι πλούσιοι ή όσοι πέρασαν από το σχολείο των πλούσιων τάξεων μπορούν τάχα να διοικούν το κράτος, να διευθύνουν την οργανωτική οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας».

Πόσο σύγχρονη είναι αυτή η διαπάλη και στις μέρες μας, που μας λένε τάχα ότι το Ενιαίο για όλους σχολείο καταπνίγει και δεν αφήνει να ξεδιπλωθούν τα ταλέντα (αναμασώντας στην ουσία πανομοιότυπα, μπαγιάτιακα επιχειρήματα που αξιοποιούσε το σάπιο τούτο σύστημα 100 χρόνια πριν!), μόνο και μόνο για να δικαιολογήσουν τον ταξικό διαχωρισμό των σχολείων και αντίστοιχα των μαθητών... Και πόσο αποστομωτική η απάντηση του Λένιν, που δείχνει ότι η μάζα των εργατών, του λαού, έχει ανάγκη την πλέρια ανάπτυξη των ταλέντων και των δυνατοτήτων τους για να οικοδομούν και να διοικούν τη δική τους κοινωνία... Και αυτό δεν είναι απλά ένα επιχείρημα του Λένιν στη συγκεκριμένη διαπάλη, αλλά επιβεβαιώθηκε και αποδείχθηκε στην πράξη, στην πορεία οικοδόμησης της νέας κοινωνίας.

Διαπάλη με τα κατάλοιπα της παλιάς κοινωνίας

Ταυτόχρονα, όμως, η κληρονομιά που παίρνει η νέα κοινωνία το 1917 από την τσαρική Ρωσία, υπολείπεται πολύ ακόμα και από τις σύγχρονές της καπιταλιστικές χώρες. Ετσι, η πολιτική του σοβιετικού κράτους στον εκπαιδευτικό τομέα ξεκινούσε θέτοντας ως προϋπόθεση τη συνεχή προσέλκυση στη σφαίρα της εκπαίδευσης ολοένα νέων εκατομμυρίων εργαζόμενων μαζών. Είναι χαρακτηριστική η οδηγία που δίνει ο Λένιν το 1918 για την εγγραφή στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε περίπτωση που ο αριθμός των επιθυμούντων να μπουν ξεπεράσει τον συνηθισμένο αριθμό θέσεων: «Να παρθούν τα πιο επείγοντα μέτρα που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν όλοι οι επιθυμούντες και κανενός είδους, όχι μόνο νομικά, αλλά και ουσιώδη προνόμια να μην μπορεί να υπάρχουν για τις εύπορες τάξεις. Στην πρώτη σειρά πρέπει οπωσδήποτε να γίνονται δεκτά πρόσωπα που προέρχονται από το προλεταριάτο και τη φτωχή αγροτιά, στα οποία θα χορηγηθούν υποτροφίες σε πλατιά κλίμακα».

Στις 26 Δεκέμβρη του 1919, ο Β. Ι. Λένιν υπέγραψε το διάταγμα «Για την εξάλειψη της αγραμματοσύνης ανάμεσα στον πληθυσμό της ΟΣΣΔ της Ρωσίας». Η τιτάνια προσπάθεια πάταξης του αναλφαβητισμού ξεκινάει από τα πρώτα βήματα του σοσιαλιστικού κράτους και μετράει επιτεύγματα από τις πρώτες δεκαετίες.

Και σ' αυτήν την προσπάθεια για το χτύπημα του αναλφαβητισμού, οι μπολσεβίκοι είχαν να αντιπαλέψουν κατάλοιπα της προηγούμενης κοινωνίας βαθιά ριζωμένα στις αντιλήψεις του πληθυσμού, ιδιαίτερα του αγροτικού, στην επαρχία π.χ. για τη χρησιμότητα της μόρφωσης ή για το αν έχουν θέση τα κορίτσια στο σχολείο κ.ά.

Ταυτόχρονα, είχαν να αντιπαλέψουν και τις αντιδραστικές δυνάμεις που κυριαρχούσαν ακόμα στο χώρο της διανόησης και των εκπαιδευτικών, που κυριαρχούνταν από ελιτίστικες αντιλήψεις για τη μόρφωση και, όπως λέει ο Λουνατσάρσκι (που ήταν ο πρώτος Επίτροπος Λαϊκής Παιδείας) και ο ίδιος ο Λένιν, έκαναν σαμποτάζ στην προσπάθεια για γενίκευση της εκπαίδευσης για όλους. Ενα σαμποτάζ που εντοπίστηκε έγκαιρα και πάρθηκαν μέτρα, κινητοποιώντας τους κομμουνιστές εκπαιδευτικούς και δίνοντας συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Η πλειοψηφία της Πανρωσικής Ενωσης Εκπαιδευτικών καθοδηγούνταν από εσέρους και καντέτους που αρνούνταν τη συνεργασία με τα κρατικά όργανα. Για να ενισχυθεί η παρέμβαση των μπολσεβίκων, ιδρύεται η Ενωση των Διεθνιστών Δασκάλων.

Στο λόγο του Λένιν στο 1ο Πανρωσικό Συνέδριο των διεθνιστών δασκάλων, που έγινε στις 5 Ιούνη του 1918 (όπως δημοσιεύτηκε σε ρεπορτάζ την επομένη στην εφημερίδα «Ιζβέστιγια της ΠΚΕΕ»), σημειώνεται:

«Ο Λένιν χαιρετίζει το συνέδριο από μέρους του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτροπών και τονίζει ότι το διδασκαλικό σώμα που προηγούμενα περνούσε με αργούς ρυθμούς στη συνεργασία με τη Σοβιετική εξουσία, τώρα όλο και περισσότερο πείθεται πως η κοινή δουλειά είναι απαραίτητη. Πάρα πολλές τέτοιες μεταβολές αντιπάλων σε οπαδούς της Σοβιετικής εξουσίας παρατηρούνται και σε άλλα στρώματα της κοινωνίας.

Η στρατιά των δασκάλων πρέπει να επωμιστεί τεράστια μορφωτικά καθήκοντα και πρώτα απ' όλα πρέπει να γίνει η βασική στρατιά της σοσιαλιστικής Παιδείας. Πρέπει να απαλλάξουμε τη ζωή και τη γνώση από την υποταγή στο κεφάλαιο, από το ζυγό της αστικής τάξης. Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στο πλαίσιο της στενής διδασκαλικής δράσης. Οι δάσκαλοι πρέπει να γίνουν ένα με όλη την αγωνιζόμενη μάζα των εργαζομένων. Το καθήκον της νέας παιδαγωγικής είναι να συνδέσει τη δράση του δασκάλου με το καθήκον της σοσιαλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας.

Πρέπει να πούμε πως η βασική μάζα της διανόησης της παλιάς Ρωσίας αποδεικνύεται ανοιχτός αντίπαλος της Σοβιετικής εξουσίας και δεν υπάρχει αμφιβολία πως δεν θα είναι εύκολο να υπερνικήσουμε τις δυσκολίες που δημιουργεί αυτό το ζήτημα. Το προτσές της ζύμωσης μέσα στην πλατιά μάζα των δασκάλων μόλις αρχίζει και οι πραγματικά λαϊκοί δάσκαλοι δεν πρέπει να κλείνονται στο πλαίσιο της οργάνωσης της Πανρωσικής Διδασκαλικής Ενωσης, αλλά να κατεβαίνουν αδίστακτα στις μάζες για να κάνουν προπαγάνδα. Ο δρόμος αυτός θα οδηγήσει στον κοινό αγώνα του προλεταριάτου και των δασκάλων για τη νίκη του σοσιαλισμού».


Για τη σημασία που έδινε στις βιβλιοθήκες

Το αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης του Βρετανικού Μουσείου, που δούλευε ο Λένιν την περίοδο 1902 - 1903
Το αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης του Βρετανικού Μουσείου, που δούλευε ο Λένιν την περίοδο 1902 - 1903
Μιλώντας για την Παιδεία ο Λένιν συνεξετάζει και το θέμα των βιβλιοθηκών, τόσο πριν όσο και μετά την Επανάσταση.

Εχει πολύ ενδιαφέρον το άρθρο του με τίτλο «Τι μπορεί να γίνει για τη λαϊκή μόρφωση», όπου με απολαυστική γραφή γεμάτη ειρωνεία συγκρίνει την αντιμετώπιση των βιβλιοθηκών στην τσαρική Ρωσία και στη Νέα Υόρκη. Φαίνεται, εκτός των άλλων, η τεράστια καθυστέρηση που είχε η Ρωσία σε σχέση με άλλα καπιταλιστικά κράτη, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημασία της ταχύτατης προόδου που σημειώθηκε μετά την Επανάσταση. Ιδιαίτερα δε στην περίπτωση αυτή που η σύγκριση γίνεται με τις ΗΠΑ, έχει ιδιαίτερη σημασία να συγκρίνουμε πώς ανατράπηκε η εικόνα μέσα σε λίγες δεκαετίες, κάνοντας τους Αμερικάνους να σκέφτονται «τι γνωρίζει ο Ιβάν που δεν γνωρίζει ο Τζόνι» ή αφήνοντάς τους μέχρι και στις μέρες μας να μετρούν τα εκατομμύρια των αναλφάβητων στις ΗΠΑ, όταν η ΕΣΣΔ κατάφερε να εξαλείψει πλήρως τον αναλφαβητισμό από τη δεκαετία του '70.

Γράφει, λοιπόν, ο Λένιν στο προαναφερόμενο άρθρο, στα 1913: «Στα δυτικά κράτη επικρατούν όχι λίγες σάπιες προλήψεις, από τις οποίες είναι απαλλαγμένη η άγια μανούλα Ρωσία. Εκεί πιστεύουν, λόγου χάρη, ότι οι τεράστιες δημοτικές βιβλιοθήκες, με εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια τόμους, δεν πρέπει καθόλου να είναι κτήμα μιας χούφτας μόνον επιστημόνων ή δήθεν επιστημόνων, που χρησιμοποιούν αυτές τις βιβλιοθήκες. Εκεί βάζουν μπροστά τους τον περίεργο, ακατανόητο και εξωφρενικό σκοπό να κάνουν αυτές τις τεράστιες, απέραντες βιβλιοθήκες προσιτές όχι σε μια ομάδα επιστημόνων, καθηγητών και άλλων ειδικών, αλλά στις μάζες, στο πλήθος, στη φτωχολογιά!

Τι βεβήλωση του έργου των βιβλιοθηκών! Τι έλλειψη "τάξης", για την οποία εμείς μπορούμε με το δίκιο μας να υπερηφανευόμαστε. Αντί για κανονισμούς που τους συζητούν και τους επεξεργάζονται καμιά δεκαριά υπαλληλικές επιτροπές, που επινοούν εκατοντάδες διατυπώσεις και περιορισμούς για τη χρησιμοποίηση των βιβλίων, κοιτάζουν πώς να μπορούν ακόμη και τα παιδιά να χρησιμοποιούν τις πλούσιες συλλογές βιβλίων, φροντίζουν ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να διαβάζουν στο σπίτι τους βιβλία του δημοσίου, κρίνουν το μεγαλείο και τη δόξα μιας δημόσιας βιβλιοθήκης όχι από τα πόσα σπάνια βιβλία έχει, πόσες εκδόσεις του 16ου αιώνα ή πόσα χειρόγραφα του 10ου αιώνα, αλλά από το πόσο πλατιά κυκλοφορούν τα βιβλία μέσα στο λαό, πόσοι νέοι αναγνώστες παρουσιάστηκαν, σε πόση ώρα ικανοποιείται η ζήτηση οποιουδήποτε βιβλίου, πόσα βιβλία δόθηκαν στο σπίτι, πόσα παιδιά τραβήχτηκαν στο διάβασμα και στη χρησιμοποίηση της βιβλιοθήκης»... Και στη συνέχεια, ο Λένιν δίνει τέτοια αριθμητικά στοιχεία για τη βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης.

Αμεσα μέτρα από τα πρώτα βήματα της Επανάστασης

Σε αυτό το πνεύμα και από τις πρώτες ανάσες της Επανάστασης, μόλις το Νοέμβρη του 1917, ο Λένιν γράφει για την «αποστολή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Πετρούπολης»: «Για να συμμετέχει κανείς στην επανάσταση σαν λογικός άνθρωπος, συνειδητά και με επιτυχία, πρέπει να μορφώνεται. Η δουλειά των βιβλιοθηκών της Πετρούπολης είναι οργανωμένη εξαιρετικά άσχημα, λόγω της ολέθριας τακτικής που ακολουθούσε για χρόνια ο τσαρισμός στο ζήτημα της λαϊκής Παιδείας». Και, ακολούθως, δίνει οδηγίες για την οργάνωση αυτής της Δημόσιας (πρώην αυτοκρατορικής) Βιβλιοθήκης: «Το αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης πρέπει να είναι ανοιχτό, όπως γίνεται για τους πλούσιους στις πολιτισμένες χώρες στις ιδιωτικές βιβλιοθήκες και στα αναγνωστήρια, κάθε μέρα χωρίς να εξαιρούνται οι γιορτές και οι Κυριακές, από τις 8 το πρωί έως τις 11 το βράδυ. Οι απαραίτητοι υπάλληλοι πρέπει να μετατεθούν αμέσως στη Δημόσια Βιβλιοθήκη από τα τμήματα του υπουργείου της Λαϊκής Παιδείας (με πιο πλατιά χρησιμοποίηση της εργασίας των γυναικών, γιατί η εργασία των ανδρών είναι απαραίτητη για ανάγκες στρατιωτικής φύσης), στα οποία τμήματα τα 9/10 απασχολούνται με δουλειά όχι μόνο ανώφελη, μα και επιζήμια».

Τα πρώτα χρόνια επιτάσσονται βιβλιοθήκες τσιφλικάδων ή παραχωρούνται ιδιωτικές συλλογές βιβλίων προκειμένου να φτιαχτούν και να ενισχυθούν δημόσιες βιβλιοθήκες για όλο το λαό. Γίνεται πυρετώδης προσπάθεια να φτιαχτούν βιβλιοθήκες και λέσχες ανάγνωσης σε σωματεία και σε εργοστάσια, ανοίγουν σπίτια που λειτουργούν ως αναγνωστήρια, γίνεται προσπάθεια να φτιαχτούν κινητές βιβλιοθήκες και συναντούμε διαρκώς επιστολές και άλλα κείμενα του Λένιν όπου δίνει οδηγίες για το θέμα. Το 1921, στο άρθρο του «Για τη δουλειά του Λαϊκού Επιτροπάτου Παιδείας», παραθέτει αναλυτικά στοιχεία για τον αριθμό των λειτουργούντων βιβλιοθηκών (συνολικά 33.940), σημειώνοντας: «Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ακριβώς ότι η δίψα της μάζας των εργατών και των αγροτών για γνώσεις είναι τεράστια, ότι η τάση για μόρφωση και δημιουργία βιβλιοθηκών είναι ισχυρή, κυριολεκτικά λαϊκή». Και δίνει οδηγίες για την καλύτερη οργάνωση και λειτουργία αυτού του δικτύου.

Χρειάζεται, τέλος, να σημειώσουμε ότι η ανάπτυξη του δικτύου των βιβλιοθηκών δεν αφορούσε μια υπόθεση ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας, όπως ίσως την έχουμε στο μυαλό μας σήμερα (αν και φυσικά είχε και τέτοιο αποτέλεσμα, με ένα ζηλευτό ποσοστό του πληθυσμού να διαβάζει συνεχώς και πολύ). Αλλά έπαιξε κι έναν ουσιαστικό ρόλο στην προσπάθεια πάταξης του αναλφαβητισμού. Οι υπάλληλοι των βιβλιοθηκών, άνθρωποι μορφωμένοι, αναλάμβαναν καθήκοντα δασκάλου, μοχθούσαν για να μάθουν τους ανθρώπους του λαού ακόμα και το αλφάβητο, ώστε να μπορέσουν να γνωρίσουν και τον πλούτο της ρωσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά και να ενημερώνονται, αφού τα πρώτα χρόνια μέσα στις βιβλιοθήκες και τα αναγνωστήρια διαβάζονταν κατά κύριο λόγο οι εφημερίδες που δεν μπορούσαν να έχουν μαζικότερη κυκλοφορία λόγω έλλειψης χαρτιού.


Το Β' Μέρος της ενότητας για τη συμβολή του Λένιν στην υπόθεση της πλατιάς μόρφωσης του λαού θα δημοσιευτεί στον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη» στις 9 Ιούλη.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ