Και ξαφνικά η «Χαμάς» έγινε πρωτοσέλιδο. Στις μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου, στα περιοδικά, αλλά και στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, η παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση έλαβε την πρώτη θέση στην ειδησεογραφία, αυτή τη φορά μέσα από τα πρόσωπα των περιχαρών οπαδών της και τους πανηγυρισμούς της. Οι κάλπες των παλαιστινιακών εκλογών έφεραν την έκπληξη. Και για όποιον παρακολουθεί τις εξελίξεις στην περιοχή, η νίκη της «Χαμάς», αυτή καθεαυτή, δεν ήταν και τόσο απρόσμενη. Η εξασφάλιση, όμως, αυτοδυναμίας ήταν, όντως, έκπληξη. Και από τις πρώτες αντιδράσεις, φαίνεται ότι ήταν έκπληξη και για τη «Χαμάς»...

Με βάση τα τελικά αποτελέσματα η «Χαμάς» εξασφαλίζει 74 έδρες, η «Φατάχ» 45, το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης 3, η εκλογική σύμπραξη του Κόμματος του Παλαιστινιακού Λαού, του Δημοκρατικού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και της Παλαιστινιακής Δημοκρατικής Ενωσης - FIDA (υπό την επωνυμία «Εναλλακτικό Ψηφοδέλτιο») 2, η Παλαιστινιακή Εναλλακτική Πρωτοβουλία του Μουστάφα Μπαργκούτι, πρώην ηγετικού στελέχους του Κόμματος του Παλαιστινιακού Λαού, 2 έδρες, το κόμμα Τρίτος Δρόμος, της Χανάν Ασράουι και του υπουργού Οικονομικών Σαλάμ Φαγιάντ, 2. Τις υπόλοιπες 4 έδρες μοιράζονται άλλοι ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Το ποσοστό συμμετοχής έφτασε το 74,6% και, κατά κοινή ομολογία, η όλη διαδικασία ήταν άκρως διαφανής και δημοκρατική.

Για να καταστεί δυνατή μια, όσο το δυνατόν, εμβριθέστερη «ανάγνωση» των αποτελεσμάτων θα πρέπει να επισημανθεί ότι το εκλογικό σύστημα είναι περιπλεγμένο, καθώς αποτελεί ένα συνδυασμό απλής και ενισχυμένης αναλογικής, που εφαρμόζεται σε τοπικό και γενικό επίπεδο. Αυτό συνεπάγεται, με άλλα λόγια, ότι η «Φατάχ», το Λαϊκό Μέτωπο, το Εναλλακτικό Ψηφοδέλτιο, η Εναλλακτική Πρωτοβουλία και ο Τρίτος Δρόμος, συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των ψήφων (55%), αλλά τη μειοψηφία των εδρών (μόλις 39%). Αντίθετα, η «Χαμάς» συγκέντρωσε το 45% των ψήφων, αλλά το 58% των εδρών.

Δύο περίπου βδομάδες μετά, έρευνες αλλά και δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις δίνουν μια πρώτη εικόνα ως προς το γιατί οι Παλαιστίνιοι ψήφισαν «Χαμάς».

Το εκλογικό αποτέλεσμα εκφράζει ως ένα βαθμό την ανησυχία του παλαιστινιακού λαού ότι η λεγόμενη ειρηνική διευθέτηση του παλαιστινιακού προβλήματος και η συγκρότηση ενός νέου παλαιστινιακού κράτους θα ήταν πολύ μακριά από τα δικαιώματα και τις προσδοκίες του. Εχει και την εμπειρία τόσο του Οσλο όσο και του «Οδικού Χάρτη». Η «Χαμάς» με τη μέθοδό της και με ένα μάλλον ασαφή τρόπο κατάφερε τη συγκεκριμένη στιγμή να εκφράσει αυτή τη διάθεση του λαού για κάποια ουσιαστική πίεση. Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως η «Χαμάς» μπορεί να εγγυηθεί μια πραγματική αντίσταση στις ιμπεριαλιστικές πιέσεις.

Επίσης ρόλο έπαιξε η διογκούμενη με τα χρόνια διαφθορά του μηχανισμού διοίκησης της Παλαιστινιακής Αρχής (που σχεδόν στο σύνολό του στελεχώνεται από υψηλόβαθμα στελέχη της «Φατάχ») καθώς και η εμφανέστατη, ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες, αδυναμία των κατακερματισμένων δυνάμεων ασφαλείας (πάντα υπό τη διοίκηση και τη στελέχωση της «Φατάχ»), να διασφαλίσουν την τάξη απέναντι σε διάφορες πολυάριθμες ομάδες ενόπλων, που ουδείς μπορεί να πει με ακρίβεια τι ακριβώς χαρακτήρα έχουν. Αυτά σε γενικές γραμμές ήταν τα βασικά κριτήρια που έλαβαν υπόψη τους οι Παλαιστίνιοι ψηφοφόροι.

Επί της ουσίας, η ψήφος της 25ης του Γενάρη αποτελεί περισσότερο ψήφο διαμαρτυρίας κατά της «Φατάχ», παρά ψήφο έγκρισης του συνόλου των πολιτικών θέσεων της «Χαμάς».

Η «Χαμάς», στην προεκλογική της εκστρατεία προέβαλε κυρίως τη φιλανθρωπική, ανθρωπιστική και κοινωνική δραστηριότητά της. Μια δραστηριότητα που, στηριζόμενη στις χορηγίες ισλαμιστικών ιδρυμάτων, έχει, πλέον, λάβει διαστάσεις ενός ολοκληρωμένου κράτους πρόνοιας που, επί του πρακτέου, αντικαθιστά την ανύπαρκτη κοινωνική παρουσία της Παλαιστινιακής Αρχής. Παράλληλα, η «Χαμάς» προέβαλε την ικανότητά της να ελέγχει απόλυτα και άμεσα το σύνολο των ενόπλων της, έτσι ώστε να μπορεί να εγγυηθεί τη διασφάλιση της τάξης, σε αντίθεση με το χάος και την ανομία που φαινόταν ανίκανη να αντιμετωπίσει η «Φατάχ».

Ακριβώς αυτοί οι παράγοντες - που έδωσαν στη «Χαμάς» την εκλογική νίκη - είναι, ουσιαστικά, και οι μεγάλοι της πονοκέφαλοι, από τη στιγμή που καλείται να κυβερνήσει. Αναλαμβάνοντας την εξουσία, η «Χαμάς» θα βρεθεί αντιμέτωπη με σειρά προβλημάτων, των οποίων η λύση θα κρίνει και το κατά πόσο θα υποστεί και η ίδια τη φθορά της εξουσίας. Καλείται να αντιμετωπίσει ριζικά, όπως υποσχέθηκε, τη διαφθορά. Αυτό σημαίνει, ως ένα βαθμό, εκκαθάριση του μηχανισμού της Παλαιστινιακής Αρχής από τα διεφθαρμένα στοιχεία, όπως τα στελέχη της λένε.

Κάτι τέτοιο τη φέρνει αντιμέτωπη όχι μόνο με σημαίνοντα πρόσωπα της «Φατάχ», αλλά και με ένα πλέγμα ένοπλων ομάδων, μερικές αντιδράσεις των οποίων έγιναν αισθητές τόσο πριν όσο και μετά τις εκλογές με την κατάληψη δημόσιων κτιρίων. Το αν η «Χαμάς» θα επιλέξει την άμεση αντιπαράθεση, που δεν αποκλείει ακόμη και τη χρήση ένοπλης βίας προκειμένου να εφαρμόσει την πολυπόθητη τάξη που ευαγγελίζεται, παραμένει ένα ερώτημα.

Επιπλέον, θα κληθεί να εφαρμόσει ένα πολιτικό πρόγραμμα, το οποίο, μέχρι στιγμής, εκτός από τον απώτερο στόχο της ίδρυσης ισλαμικού κράτους, που δε φαίνεται να συμμερίζονται οι ψηφοφόροι της, δε δείχνει να διαφέρει στους βασικούς άξονές του από αυτό της «Φατάχ». Είναι σαφές ότι δεν είναι τυχαία η ετοιμότητα που έδειξαν τα στελέχη της να καθησυχάσουν τους παράγοντες της αγοράς για την προσήλωσή τους στη διαφύλαξη της ισορροπίας του χρηματιστηρίου και των ξένων επενδύσεων, ενώ ουδέποτε έχουν εκφράσει αντιρρήσεις στη λειτουργία της «ελεύθερης αγοράς», όποια μορφή και αν αυτή λαμβάνει υπό καθεστώς κατοχής.

Επίσης, εκ των συνθηκών, η «Χαμάς» θα αναγκαστεί να συνδιαλλαγεί, τουλάχιστον, σε οικονομικό επίπεδο με το Ισραήλ προκειμένου να μπορέσει να υπάρξει εμπόριο και μετακίνηση εργαζομένων, δύο από τις κυριότερες πηγές εσόδων της Παλαιστινιακής Αρχής, εκτός της εξωτερικής βοήθειας. Για να γίνει αυτό, όπως και οποιουδήποτε είδους διαπραγμάτευση με το Ισραήλ, για την οποία αρκετά στελέχη της «Χαμάς» δηλώνουν έτοιμα, η οργάνωση θα κληθεί να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ, προϋπόθεση που ουσιαστικά τίθεται από τη συμφωνία του Οσλο.

Και εδώ, ίσως, είναι ένα από τα πολλά σημεία που αποδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο τα αδιέξοδα της συμφωνίας αυτής, καθώς και της «ειρηνευτικής διαδικασίας» που την ακολούθησε. Η Παλαιστινιακή Αρχή είναι μια δομή που υφίσταται ως τέτοια μόνο με βάση τη συμφωνία του Οσλο. Μια συμφωνία που προϋπέθετε εκ μέρους της παλαιστινιακής πλευράς, τότε υπό τον Γιάσερ Αραφάτ, την αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ καθώς και την αποδοχή του θολού περιεχομένου της, που άφηνε στην καλή πρόθεση των εκάστοτε ισραηλινών ηγεσιών την οποιαδήποτε εκ μέρους τους υποχώρηση, δεδομένου ότι θέτονταν στο περιθώριο οι σαφέστατες και αδιαπραγμάτευτες αποφάσεις του ΟΗΕ, που απαιτούν τον άνευ όρων τερματισμό της κατοχής.

Η «Χαμάς», όπως και ορισμένες άλλες οργανώσεις, είχε απορρίψει τη συμφωνία. Σήμερα, όμως, η ισλαμιστική οργάνωση καλείται να αναλάβει τη διακυβέρνηση υπό τη μορφή μιας διοίκησης που προκύπτει μόνο από αυτή τη συμφωνία, καθώς, ασχέτως των δηλώσεων, δε θα πρέπει κανείς να ξεχνά ότι δεν υπάρχει κανένα πραγματικά ελεύθερο κομμάτι παλαιστινιακής γης, δεδομένου του άμεσου ή έμμεσου ελέγχου που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο διατηρεί το Ισραήλ (π.χ. περίπτωση της Λωρίδας της Γάζας μετά την αποχώρηση). Η «Χαμάς», λοιπόν, βρίσκεται ενώπιον σειράς αντιφάσεων που κληρονομήθηκαν από τα αδιέξοδα και τις παλινωδίες του Οσλο και στη συνέχεια επανήλθαν με ακόμη χειρότερη μορφή από τον «Οδικό Χάρτη», που αναιρεί ακόμη και τις στοιχειωδέστερες υποχρεώσεις της ισραηλινής πλευράς και θέτει απαιτήσεις μόνο στους Παλαιστινίους.

Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς την κατάσταση οικονομικής χρεοκοπίας, στην οποία έχουν περιέλθει τα παλαιστινιακά εδάφη, τότε οι επόμενοι μήνες γίνεται αντιληπτό ότι είναι εξαιρετικά κρίσιμοι. Οι Αραβες χορηγοί της «Χαμάς» δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα μπορέσουν ή θα θελήσουν να καλύψουν τα υπέρογκα έξοδα λειτουργίας του μηχανισμού της Παλαιστινιακής Αρχής, που σήμερα καλύπτονται από τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ της ΕΕ και τα δεκάδες εκατομμύρια δολάρια των ΗΠΑ. Γι' αυτό άλλωστε και ΗΠΑ - ΕΕ (ακολουθούμενες από το Ισραήλ) πιέζουν σε ακριβώς αυτό το εξαιρετικά ευαίσθητο σημείο για να εκμαιεύσουν από τη «Χαμάς» την υποταγή που επιδιώκουν.

Και μπορεί σε ένα πρώτο επίπεδο η «Χαμάς» να δείχνει ότι ανθίσταται, όμως, πρακτικά, για να ανταποκριθεί στις υποσχέσεις που την ανέδειξαν, περί αντιμετώπισης της διαφθοράς, της καλπάζουσας ανεργίας, της ακραίας φτώχειας, θα πρέπει να πράξει κάτι συγκεκριμένο. Ουσιαστικά, λοιπόν, αυτό που η λεγόμενη διεθνής κοινότητα κάνει, είναι αυτό που έκανε και απέναντι στη «Φατάχ» νωρίτερα: Αγνοώντας επιδεικτικά την πραγματική αιτία της οικονομικής ένδειας του παλαιστινιακού λαού, που είναι οι διάφορες μορφές της ισραηλινής κατοχής, χρησιμοποιούν όλες τις συνέπειές της ως μοχλό άσκησης πίεσης για την επιβολή των δικών τους πολιτικών επιλογών που, ταυτοχρόνως, παρουσιάζονται ως μοναδική οδός λύσης.

Υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω παραγόντων, γίνεται ξεκάθαρο ότι η κατάσταση που δημιουργήθηκε στα παλαιστινιακά εδάφη μετά την ανάδειξη της «Χαμάς» εισάγει ολόκληρη την περιοχή σε μια εξαιρετικά ρευστή και απρόβλεπτη περίοδο, καθώς δεν μπορεί κανείς να προκαθορίσει ούτε τη στάση που θα τηρήσει η «Χαμάς» υπό το νέο ρόλο της. Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται για άλλη μια φορά η ουσία του παλαιστινιακού προβλήματος, που δεν μπορεί να προσεγγιστεί παρά μόνο μέσα από την, άνευ όρων, εφαρμογή των αποφάσεων του ΟΗΕ και την ίδρυση ανεξάρτητου βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους.

Τέλος, προκύπτει ξεκάθαρα η ανάγκη να αναδειχτούν στο παλαιστινιακό πολιτικό προσκήνιο πολιτικές δυνάμεις που θα ηγηθούν ενός λαϊκού κινήματος, το οποίο θα συνδυάζει το αίτημα της αποτίναξης του κατοχικού ζυγού με την αποτίναξη κάθε άλλου είδους ζυγού από ξένες δυνάμεις. Πολιτικές δυνάμεις που θα προωθήσουν μια πραγματικά συνολική εναλλακτική πρόταση κατά της κατοχής και κατά της εξάρτησης, είτε αυτή ενδύεται το μανδύα της στυγνής ιμπεριαλιστικής παρέμβασης είτε της «φιλανθρωπίας».