ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 31 Οχτώβρη 2012
Σελ. /32
ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟΥ
Σημαντικά σκηνικά κείμενα

«Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά»
«Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά»
«Ορφέας στον Αδη», στο Εθνικό Θέατρο

Ο σπουδαίος «ποιητής» της αμερικανικής δραματουργίας, Τένεσι Ουίλιαμς, έχοντας βιώσει στο ίδιο του το «πετσί» την κοινωνική «κόλαση» του αμερικανικού Νότου, το κάλπικο «αμερικανικό όνειρο», την εκμετάλλευση, τον έως μυελού οστέων ανήθικο πουριτανισμό, τη μαφιόζικη βία, το ρατσισμό του κράτους και της παρακρατικής/ φασιστικής «Κου Κουξ Κλαν» στο μαύρο πληθυσμό, αλλά και κάθε ταξικά ανίσχυρου και διαφορετικού, που γέννησε το κραχ του καπιταλισμού του 1929, το 1940 γράφει το έργο «Η μάχη των αγγέλων». Εκδοχή αυτού του έργου είναι ο κινηματογραφικός «Φυγάς», όπως και το έργο του «Ο Ορφέας στον Αδη» (1957). Ενα σκληρά «ποιητικό» υπαρξιακό δράμα, αλλά με έντονο κοινωνικό υπόβαθρο. Ο Ουίλιαμς, με πρόσχημα τον αρχαίο μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης, πλάθει έναν «Ορφέα» της τρομερής εποχής του. Τον λευκό, έρημο οικογενειακά, πλάνητα κιθαριστή Βάιλ, που ποθώντας και διεκδικώντας την ελευθερία, την αυτοδιάθεση της ύπαρξής του, τον έρωτα και την αγάπη, δολοφονείται, από ένα λούμπεν «υπηρέτη» του γέρου και άρρωστου αφεντικού του, Τζέιμπ. Ο Βάιλ δολοφονείται, μαζί με την αγαπημένη του, την Λέιντι, τη σύζυγο του Τζέιμπ. Κυνικός μαφιόζος ο Τζέιμπ, χρόνια πριν, ανταγωνιστής τον πατέρα της Λέιντι, με συνεργό την «Κου Κουξ Κλαν», τον δολοφονεί, πυρπολεί το μαγαζί του και πιέζει ψυχολογικά την πολύ νεότερή του, πληγωμένη ερωτικά, παντέρημη και πάφτωχη πια Λέιντι να τον παντρευτεί, να δουλεύει στο μαγαζί του, να τον γηροκομεί και να ανέχεται όλες τις «βρωμιές» του. Συνένοχοι του διπλού φονικού, που και αυτό μένει ατιμώρητο, είναι ο σερίφης Τάλμποτ, αλλά και η θρησκόληπτη, υποκριτική, παράλογη κοινωνία των «λευκών», που εκπροσωπείται από τις υστερικές και γελοιοδέστατες Ντόλι και Μπιούλα - δραστικά τις υποδύονται η Θέμις Μπαζάκα και η Αλκηστις Πουλοπούλου. Το έργο, σε εξαιρετικά εύγλωττη μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα, με λιτά σκηνικά (Michel Schaltenbrant) και κοστούμια (Ιωάννα Τσάμη) που, σε συνδυασμό με τους φωτισμούς (Νίκος Βαλασσόπουλος), σχολιάζουν το αμερικανικό κιτσαριό, με μουσική του Αγγελου Τριανταφύλλου, υπηρετείται από τη σύγχρονης και σαρκαστικής «ανάγνωσης» σκηνοθεσία της Μπάρπαρα Βέμπερ. Εύστοχη η έναρξη της παράστασης με αφηγηματική «παρουσίαση» της εποχής και των προσώπων. Καθοριστικά στηρίγματα της σκηνοθεσίας οι ηθοποιοί της διανομής. Η ταλαντούχα αλλά και πολύπειρη υποκριτική «σοφία» του Μηνά Χατζησάββα, λάμπει και μεγεθύνει, με ένα βλέμμα, μια σιωπή, μια έκφραση και τον παραμικρότερο ρόλο. Το ίδιο ταλαντούχα και «σοφή» υποκριτικά, ακόμα και σε ρόλους που δεν της πέφτουν «γάντι» είναι η Λυδία Φωτοπούλου. Απόδειξη ο τελευταίος, δραματικά παραλληρηματικός κλαυσίγελος της Λέιντι. Αμεση, αλλά και με αχρείαστα, κινηματογραφικής «νατουραλιστικής» υποκριτικής τερτίπια, η ερμηνεία του Ανδρέα Κωνσταντίνου (Βαλ). Λιτά κυνικός ο σερίφης του Γιώργου Κοτανίδη. Ενδιαφέρουσα η ερμηνεία της Γιούλικα Σκαφιδά.

«Ο Ορφέας στον Αδη»
«Ο Ορφέας στον Αδη»
«Οταν έκλαψε ο Νίτσε», στο «Θησείον»

Κορυφαίος της ψυχιατρικής επιστήμης ο Ιρβιν Γιάλομ, με τη μακρόχρονη πείρα του ως ψυχαναλυτής «έθρεψε» και την πένα του γράφοντας μελέτες αλλά και μυθιστορήματα. Μυθιστορήματα που αντανακλούν την ευρεία μόρφωσή του, τη γοητεία που άσκησαν στο νου, στην ψυχή, στην ψυχαναλυτική δουλειά του παλαιότεροι ψυχολόγοι, διανοητές και φιλόσοφοι, αλλά και που «καθοδηγούνται» από τη δική του, μεγάλη ικανότητα στην ψυχανάλυση. Χαρακτηριστικό από αυτή την άποψη είναι το μυθ-ιστόρημά του «Οταν έκλαψε ο Νίτσε». Ενα μυθιστόρημα περί της ψυχιατρικής επιστήμης και της φιλοσοφίας. Για τη σχέση αυτών των δύο επιστημών. Τη δυνατότητά τους να παρεισφρέουν η μια μέσα στην άλλη. Η φιλοσοφία να «ψυχαναλύει» και η ψυχανάλυση να «φιλοσοφεί» για τα ανθρώπινα. Τα έξι κύρια πρόσωπα του μυθιστορήματος είναι ο ασυμβίβαστος με το καθηγητικό κατεστημένο, επόμενα πάμφτωχος, μοναχικός, πλάνητας, «ανέραστος», αφοσιωμένος στις φιλοσοφικές αναζητήσεις του Νίτσε. Ο φημισμένος στην εποχή του ψυχίατρος - ψυχαναλυτής Γιόζεφ Μπρόγιερ και ο νεότερος φίλος, συνάδελφος και συνεργάτης του, Ζίγκμουντ Φρόιντ. Η όμορφη Ρωσίδα ψυχαναλύτρια Λου Σαλομέ, φίλη του Φρόιντ, με την οποία ήταν βαθύτατα αλλά πλατωνικά ερωτευμένος ο Νίτσε. Η εφ' όρου ζωής σύζυγος του Μπρόιερ, Ματίλντε. Η συγγραφέας, πρωτοπόρα του γυναικείου κινήματος, με δράση εναντίον της εμπορίας και μαστροπίας λευκής σαρκός, φίλη του Φρόιντ, ψυχαναλυόμενη στα νιάτα της από τον ερωτευμένο μαζί της Μπρόιερ, Βέρθα Πάπενχάιμ (οι Φρόιντ και Μπρόιερ την αναφέρουν ως «Αννα Ο»). Σ' αυτά τα πρόσωπα περιστρέφεται η πυκνότατη αφηγηματική αλλά και διαλογική διασκευή του μυθιστορήματος από τους Νίκο Χατζόπουλο και Ακύλλα Καραζήση. Διασκευή εξαιρετική που αναδεικνύει την πνευματική γοητεία του μυθιστορήματος. Οι ίδιοι συνυπογράφουν και την καλαίσθητη, εξαιρετικά λιτή στην ευρηματικότητά της (με τη σκηνογραφική και ενδυματολογική συμβολή της Ελένης Μανωλοπούλου) και με λεπτό χιούμορ, σκηνοθεσία, που φέρνει στη σκηνή μόνον τα τρία ανδρικά πρόσωπα, ενώ τα γυναικεία μορφοποιούνται με κούκλες, στις οποίες δίνουν αρμόζουσα φωνή και κίνηση οι Νίκος Χατζόπουλος (Νίτσε) και Χάρης Φραγκούλης (Φρόιντ). Η μυθοπλοκή διαδραματίζεται στο ιατρείο του Μπόιερ, διαλεγόμενου με τον Φρόιντ και μετά με τον Νίτσε, όταν ο φιλόσοφος, πάσχοντας από αφόρητους πονοκεφάλους, αποδέχεται να παρακολουθηθεί ιατρικά (δωρεάν) από τον Μπρόιερ, στον οποίο, δακρύζοντας, θα εξομολογηθεί τον κρυφό και ανεκπλήρωτο - και λόγω αφοσιώσής του στη φιλοσοφία - έρωτά του για τη Λου Σαλομέ. Γιατρός και «ασθενής» θα καταλήξουν φίλοι, αλληλοψυχαναλυόμενοι και επηρεάζοντας ο ένας τον άλλο, με τις υπαρξιακές ανησυχίες, τα βιώματα, τη ζωή, τη γνώση, τις πνευματικές αναζητήσεις τους. Το κείμενο και η σκηνοθεσία αποκρυσταλλώνονται και μεγαλύνονται με τις ερμηνείες. Εξοχη, γεμάτη πνευματικότητα, αλλά και ανθρώπινη αλήθεια στο ρόλο του Νίτσε, αλλά και το μεταμορφωτικό φωνητικά και κινησιολογικά χιούμορ του στα γυναικεία πρόσωπα - κούκλες. Αμεση, φυσική, αρμόζουσα στον ερωτικά «ζωικό» και μοιχό, αλλά και ενοχικό γι' αυτό Μπρόιερ η ερμηνεία του Ακύλλα Καραζήση. Φιλότιμη η υποκριτική προσπάθεια του Χάρη Φραγκούλη.

«Οταν έκλαψε ο Νίτσε»
«Οταν έκλαψε ο Νίτσε»
«Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά»

Στο θέατρο «Θησείον» φιλοξενήθηκε (τρεις - τέσσερις βραδιές) μια παράσταση - αφιέρωμα στον Μανώλη Αναγνωστάκη, με τίτλο «Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά». Πρόκειται για αυτοβιοεργογραφικό μονόλογο του αλησμόνητου ποιητή (κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Πατάκης»), επεξεργασμένο από τον συγγραφέα Μισέλ Φάις, που βασίζεται σε μια ηχογραφημένη συνομιλία μεταξύ του ποιητή και του συγγραφέα. Ο Μανώλης Αναγνωστάκης μίλησε για την οικογένειά του, τα νεανικά όνειρά του, τις σπουδές του, την ΕΑΜίτικη δράση του στην Κατοχή, τις διώξεις του όπως όλων των αγωνιστών και μετά την απελευθέρωση, τη δουλειά του σαν γιατρού, τη ζωή του, το ποιητικό, δοκιμιακό και κριτικό έργο του, για την ανένταχτη στα τελευταία χρόνια του, αλλά πάντα «αριστερόχειρα» ιδεολογία και ψυχή του. Με το κείμενο αυτό δοκιμάστηκε, για πρώτη φορά, σκηνοθετικά η πολύ καλή ηθοποιός Αλεξία Καλτσίκη. Καθώς ούτε στην τέχνη υπάρχει παρθενογένεση, στη «δοκιμή» της Αλ. Καλτσίκη διακρίνονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της θεατρικής παιδείας της, των σοβαρών καλλιτεχνικών κριτηρίων και επιλογών της, και της υποκριτικής επιρροής της από τον σπουδαίο «δάσκαλο» Λευτέρη Βογιατζή, αλλά και η απειρία της που την οδήγησε σε δύο λάθη. Το ένα προς ζημία του κειμένου, καθώς χρησιμοποιήθηκε η ηχογραφημένη φωνή του ηλικιωμένου πια, με προβλήματα υγείας και με την ανέκαθεν όχι καλή άρθρωση Μανώλη Αναγνωστάκη (το ήξερε καλά αυτό ο ίδιος), που θα μπορούσε να συνοδεύεται με υπέρτιτλους, ώστε να μη χάσει το κοινό σχεδόν όλο το λόγο του ποιητή. Και το δεύτερο, σε βάρος του ηθοποιού Θανάση Δόβρη, του οποίου ο λόγος, αγωνιωδώς, μιμούνταν το απόλυτα προσωπικό ιδίωμα στο λόγο του Λευτέρη Βογιατζή.


ΘΥΜΕΛΗ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ