«...Θα πήγαινα, που λέτε, στους λαϊκούς μαχαλάδες της Αθήνας, στα βρομοχώρια της Αττικής από τις Κάβο Κολόνες ίσαμε τα Κούντουρα κι από την Κούλουρη ίσαμε το Καπαντρίτι. Θα κατέβαινα στα σκοτεινά χαμόσπιτα, γεμάτα κοριούς και χτίκιασμα, θα 'μπαινα στα μικρομάγαζα της φτωχολογιάς, στα καρβουνιάρικα του λιμανιού, γεμάτα λέρα και μπόχα. Και θα 'λεγα: "Λέφτεροι πολίτες! Αυτός ο τόπος, κι αν ακόμα βρισκότανε στη μακρινή Σκυθία, όπου σπάνια ξεμυτίζει ο ήλιος ανάμεσα από μαύρα σύννεφα και πάνω σ' άλυωτα χιόνια, πάλε θα 'τανε ο καλύτερος απ' όλους, γιατί το θέλει η καρδιά σας. Είναι η πατρίδα. Δικιά σας η πατρίδα, μα τίποτα δικό σας μέσα σ' αυτήνε: χωράφια και παλάτια, καράβια και χρήμα, Θεοί κ' εξουσία, σκέψη και θέληση - όλα ξένα! Λιγοστοί σας έχετε τόσο μέρος, όσο να τρυπώνετε ζωντανοί και να θάβεστε ζωντανοί, και τόση λεφτεριά, όσο να κάνετε τη φυσική σας ανάγκη στη ρεματιά, όταν δε σας βλέπει ο χωροφύλακας... Κι όταν βυθίζετε το μάτι σας πέρα στο γαλάζιο πέλαγος, όπου πάνε κι έρχονται καΐκια και φρεγάδες κουβαλώντας από το στόμα του Νείλου κι απ' τον Κιμμέριο Βόσπορο κι από τις Ηράκλειες Στήλες σιτάρι, χάλκωμα, μετάξι και γυναίκες, περηφανεύεστε, πως είναι δικά σας, γιατί 'ναι «εθνικά!». Και κανένας δε συλλογάται, πως όλα τ' αγαθά μαζεύονται σε λίγα χέρια. Ατζέμηδες, Μοραΐτες, Θηβαίοι και Κορθιανοί σας σκοτώνουνε μια φορά οι ξένοι, με τα χέρια τ' αδερφικά σας σφίγγουνε το καρύδι του λαρυγγιού σ' όλη σας τη ζωή και σας δολοφονούνε κάθε μέρα. Οχι μονάχα τίποτα δικό σας γύρα, μα κι όλος ο εαυτός σας κ' η ψυχή σας είναι δικά τους"...»(«Η αληθινή απολογία του Σωκράτη»).

Ο Βάρναλης το 1931 γράφει και το 1932 εκδίδει το πεζογραφικό αριστούργημά του «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη». Εκπληκτικής καυστικότητας σάτιρα της σύγχρονής του κοινωνικής πραγματικότητας, των κούφιων αξιών, θεσμών και νόμων της, αποτελεί «μνημείο» της νεότερης πεζογραφίας. Ηδη καταδικασμένος να πιει το κώνειο, ο βαρναλικός Σωκράτης, απολογούμενος, μην έχοντας τίποτα άλλο να χάσει, «ανακαλύπτει» και «αποκαλύπτει» την αλήθεια, το νόημα και σκοπό που θα έπρεπε να έχει η ανθρώπινη ζωή. Παραδέχεται σαν λάθος του την ιδεαλιστική του φιλοσοφία και την απαρνιέται. Κατηγορεί τους διεφθαρμένους εκπροσώπους της κοινωνίας αυτής, την τυφλή δικαιοσύνη της, τους άρχοντες που δυναστεύουν το λαό, τη θρησκοκαπηλία, την υποταγμένη διανόηση, αλλά και το λαό για την παθητικότητα και μοιρολατρία του, ενώ μόνο αυτός πρέπει και μπορεί να ανατρέψει όλη την κόπρο του Αυγείου, για να γίνει πραγματικά δική του αυτή η πατρίδα, δικά του τα αγαθά που αυτός παράγει και «μαζεύονται σε λίγα χέρια», για να γίνουν «όλος ο εαυτός του κι η ψυχή του δικά του».

Το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης παρουσιάζει, 1 και 2 Δεκέμβρη, στο Θέατρο «Φαργκάνη» (Αγ. Παντελεήμονος 10, Τηλ.2310 960063, περιοχή Καμάρας), την «Αληθινή Απολογία του Σωκράτη» του Κώστα Βάρναλη. Με την παράσταση αυτή, το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης επιθυμεί να αποτίσει έναν ελάχιστο φόρο τιμής στον μεγάλο Ελληνα ποιητή Κώστα Βάρναλη, καθώς εφέτος συμπληρώνονται 130 χρόνια από τη γέννηση και 40 χρόνια από το θάνατό του.

Πρόκειται για ένα ρεσιτάλ ερμηνείας που φέρει την υποκριτική σφραγίδα του Χρήστου Καλαβρούζου. Η σκηνοθεσία είναι του Χρίστου Σιοπαχά (με σκηνοθετική επιμέλεια του Χρίστου Καλαβρούζου), τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι του αείμνηστου βραβευμένου σκηνογράφου Βασίλη Φωτόπουλου και η μουσική του Μιχάλη Χριστοδουλίδη. Για την ερμηνεία του αυτή, ο Χρίστος Καλαβρούζος έχει αποσπάσει στο παρελθόν διθυραμβικές κριτικές, καθώς αυτή αποτελεί σταθμό στη μακρά θεατρική του διαδρομή. Ο Χρήστος Καλαβρούζος έχει μια πλούσια εμπειρία σε μεγάλους ρόλους του κλασσικού και σύγχρονου ρεπερτορίου. Αγαμέμνων στην «Ορέστεια» του Αισχύλου με την Μελίνα Μερκούρη σε σκηνοθεσία Κ. Κουν (Επιδαύρια 1980), «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, σκηνοθεσία Σπ. Ευαγγελάτου (Επιδαύρια, 2005), Αίαντας στο ομώνυμο έργο του Σοφοκλή, Εθνικό Θέατρο, σκηνοθεσία Ν. Χαραλάμπους (Επιδαύρια 1983), Βασιλιάς Δαρείος, στους «Πέρσες» του Αισχύλου, Θέατρο Τέχνης Κ. Κουν, (Επιδαύρια 2000), Βασιλιάς Κλαύδιος στον «Αμλετ» του Σαίξπηρ, Οθέλλος στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ, Πρόσπερος στο «Γλάρο» του Τσέχωφ, Εθνικό Θέατρο, σκηνοθεσία Ζυλ Ντασέν, Πολυμήστωρ στην «Εκάβη» του Ευριπίδη με την Αλέκα Κατσέλη (Επίδαυρος 1985), Οδυσσέας στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή με τον Ν. Κούρκουλο (Επίδαυρος 1994), κ.ά. Η «Αληθινή Απολογία του Σωκράτη» πρωτοανέβηκε από το Εθνικό θέατρο, την θεατρική περίοδο 1986-87 με τους ίδιους συντελεστές.

Λίγα λόγια από τον ηθοποιό Χρήστο Καλαβρούζο για το έργο:

«Ενα συγκλονιστικό έργο της νεοελληνικής λογοτεχνίας που σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή, κόντρα στο καθεστώς της αδικίας, στη μασκαρεμένη δημοκρατία, στους μηχανισμούς των "σοφιστάδων" της πολιτικής, της ηθικής και της τέχνης κάθε απόχρωσης, δηλαδή σ' εκείνους που δεν αξίζει το κόπο να είσαι πρώτος ή τελευταίος ανάμεσα σε τελευταίους που θεωρούνε τον εαυτό τους πρώτο. Εργο που μας διδάσκει και οδηγεί στη συλλογή, τον προβληματισμό για ζητήματα που έχουν σημασία στις μέρες της παρακμής, της εξαθλίωσης και της βαρβαρότητας της εποχής μας. Το μεγάλο φιλόσοφο της αρχαίας Ελλάδας Σωκράτη τον κατηγόρησαν τρεις, αλλά τον καταδίκασε ο λαός να πιει το φαρμάκι. Μέσα σ' αυτό το χρονικό διάστημα περνάει θαυμάσια ό,τι είναι γνωστό απ' τη ζωή και την φιλοσοφία της διδασκαλίας του. Το Σωκρατικό δαιμόνιο του μεγάλου φιλοσόφου της αρχαίας Ελλάδας διαλέγεται, κεντρίζεται από το Βαρναλικό δαιμόνιο και φωτίζεται από την διαλεκτική του ματεριαλισμού. Η ειρωνεία, η κοροϊδία, ο χλευασμός, ο σαρκασμός δένονται αρμονικά σ' ένα παιχνίδι αντιθέσεων που γεννά το γέλιο και φθάνει στο πικρόγελο. Το απόσταγμα της τραγικής μορφής του Σωκράτη που φέρνει το στίγμα της γνώσης, της ιστορικής πείρας 3.000 χρόνων».

«Ο λόγος του είναι αριστουργηματικός, η δημοτική μας βρίσκεται στην τελειότατη άνθησή της. Ενας αληθινός παράδεισος λόγου ακτινοβολεί μαζί με το ανεπιτήδευτο ύφος και μια ιδιότυπη θεατρικότητα. Στη σύλληψή του το έργο κινείται στην ατμόσφαιρα μιας δημιουργικής δραματικότητας. Η μορφή του Σωκράτη κινείται ανάμεσα στην κρίση και τη λύτρωση, απαρνιέται την ιδεαλιστική του φιλοσοφία, αντικρίζει τον κόσμο με την παρθενικότητα της φιλοσοφίας του Διαλεκτικού Υλισμού. Κρατώντας από τον παλιό του εαυτό, ό,τι καλύτερο, παρουσιάζεται στους έκπληκτους δικαστές του, ένας άλλος αληθινός άνθρωπος! Και πρώτα απ' όλα δεν απολογείται αγνοώντας το βέβαιο της θανατικής του καταδίκης, αρχίζει να κατηγορεί. Καταγγέλλει μια κοινωνία διεφθαρμένη που με πρόστυχους εκπροσώπους τολμά να τον κατηγορήσει και να τον καταδικάσει. Κατηγορεί αμείλικτα μια Δικαιοσύνη που δικάζει κοιμισμένη. Κατηγορεί τους άρχοντες της εποχής του που προκαλούν τη δυστυχία του λαού κι ύστερα γυρεύουν θάματα στις διώξεις των ανθρώπων με φωτισμένα μυαλά. Αποκαλύπτει μια ποίηση φκιασιδωμένη και μια διανόηση που υπηρετεί την κοινωνική σήψη. Καταγγέλλει τους θρησκευτικούς καπήλους και τους υποκριτές της συμβατικής ηθικής. Δε σταματάει ακόμα ούτε μπροστά στο λαό, όταν τον κατακρίνει για την αδράνεια και τη μοιρολατρία που διαιωνίζουν την αθλιότητά του. Σ' αυτά τα κατηγορητήρια ο Σωκράτης του Βάρναλη δεν οργίζεται, δεν αστράφτει, δεν βροντάει, δεν κρατάει φραγγέλιο. Μόνο του όπλο είναι η σάτιρα, μια σάτιρα που πηγάζει απ' τη φωτεινή κοινωνική κριτική, απ' τη βαθύτερη εχθρότητα για τα αντικοινωνικά στοιχεία, μια σάτιρα που συγχρονίζει τα γεγονότα με τους αντιχρονισμούς και τις αλληγορίες τους».

«Η ξετσίπωτη φιλοσοφία δασκαλεύει πως είσαστε γεννημένοι σκλάβοι. Μα μήτε Θεοί μήτε κ' η φύση διατάξανε το σπέρμα του πατέρα σας να σας γεννήσει τέτοιους. Η τύχη σας έκανε κ' η συνήθεια σας αποτελείωσε. Είσαστε σκλάβοι εσείς για να 'ναι ούλ' οι αδικητάδες λέφτεροι. Σηκώστε το κεφάλι... Είσαστε το μεγάλο ψυχομέτρι. Νιώστε τη δύναμή σας κι ενωθείτε μ' όλους τους αδικημένους. Να σηκώσετε μοναχά τα σφυριά, τα δρεπάνια, τα πελέκια, τα κρικέλια σας και θα γίνει κουρνιαχτός ολάκερ' η δημοκρατία των "αρίστων". Να τους πάρετε τ' αγαθά και να τους βάνετε να δουλεύουν για να τρώνε. --"Και θα καθόμαστ' εμείς", θ' απαντούσανε μερικοί μαθημένοι να σέρνονται σα ραγιάδες στην κοιλιά μπροστά στους δυνατούς και να ξεκοιλιάζουνε τους αδύνατους. --"Οχι", θα φώναζα εγώ. "Θα δουλεύουνε κ' αυτοί κ' εσείς. Κοινή δουλειά, κοινά τα' αγαθά κι η λεφτεριά..." --"Αμ τότες ας λείπει τέτοια λεφτεριά. Δε μας κάνει...". --"Μην πειράζεστε! Σαν έρτει κείν' η ώρα, θα μπείτε στο δρόμο να γίνετε ανθρώποι, να λυτρώσετε θέλοντας και μη, το σώμα σας, την ψυχή σας και το πνέμα σας"...».