ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 30 Γενάρη 2005
Σελ. /32
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΡΥΠΩΝ
Η περιβαλλοντική απάτη του αιώνα

Μπορεί όλοι να βλέπουμε και διά γυμνού οφθαλμού μία μεγάλη βιομηχανία (διυλιστήριο, μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, χαλυβουργία κ.ά.) να ρυπαίνει ασύστολα το περιβάλλον, ωστόσο ο ιδιοκτήτης της θα μας δείχνει πλέον ένα χαρτί που θα λέει ότι πρόκειται απλώς για... οφθαλμαπάτη! Οχι μόνο δε ρυπαίνει αυτός - θα υποστηρίζει δείχνοντάς μας το χαρτί με τα δικαιώματα ρύπανσης που απέκτησε από το «Χρηματιστήριο ρύπων» - αλλά κάποια άλλη βιομηχανία, η οποία μπορεί να είναι δίπλα, σε μεγαλύτερη απόσταση ή ακόμη και σε άλλη χώρα - που όμως όλοι επίσης βλέπουμε πως διαθέτει αντιρρυπαντική τεχνολογία και δε ρυπαίνει...

Αυτό ακριβώς ισχύει από την 1η Γενάρη 2005 σε όλες τις χώρες της ΕΕ - και φυσικά και στην Ελλάδα - με την εφαρμογή της Οδηγίας περί «εμπορίας ρύπων», με πρόσχημα δήθεν τη μείωση των αερίων που ευθύνονται για τις κλιματικές αλλαγές και το «φαινόμενο του θερμοκηπίου», που αποφασίστηκαν κατά τη Διάσκεψη του Κιότο. Και να φανταστεί κανείς ότι η χώρα μας κινδυνεύει με παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και με αυστηρά πρόστιμα γιατί δεν είχε καταρτίσει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων για την περίοδο 2005-2007 μέχρι τον Απρίλη του 2004 και το κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 31 Δεκέμβρη, δηλαδή μόλις μία μέρα πριν την έναρξη εφαρμογής του!..


Πώς λειτουργεί, όμως, το σύστημα εμπορίας των ρύπων, σύμφωνα με την Οδηγία 2002/353/ΕΚ, που άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως η απάτη του αιώνα; Κάθε χώρα υπολογίζει τη μείωση που της αναλογεί στις εκπομπές των «αερίων θερμοκηπίου», σε σχέση με το γενικότερο στόχο που έχει θέσει (συνολική μείωση 1% το χρόνο για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2007). Στη συνέχεια κατανέμει αντίστοιχα δικαιώματα ρύπανσης στις ρυπογόνες βιομηχανίες, καλώντας τες να πιάσουν το στόχο αυτό, αλλιώς είτε θα τους επιβληθούν πρόστιμα, είτε θα πρέπει να αγοράσουν δικαιώματα από το «Χρηματιστήριο ρύπων», που έχει αρχίσει να δημιουργείται και αποτελείται από τίτλους δικαιωμάτων βιομηχανιών που είτε πέτυχαν μέσω αντιρρυπαντικής τεχνολογίας μείωση των εκπομπών τους και έτσι τους περισσεύουν, είτε από βιομηχανίες που χρησιμοποιούν εναλλακτικές μορφές ενέργειας.

Το συνολικό πρόγραμμα αφορά περίπου 12.700 βιομηχανικές εγκαταστάσεις στις 25 χώρες - μέλη της ΕΕ, ενώ στη χώρα μας αφορά 141 βιομηχανικές εγκαταστάσεις που αφορούν την ηλεκτροπαραγωγή και τις λοιπές εγκαταστάσεις καύσης, τα διυλιστήρια, τα εργοστάσια σιδήρου και χάλυβα, επεξεργασίας μεταλλευμάτων, τις τσιμεντοβιομηχανίες και τα εργοστάσια ασβέστη, γυαλιού, κεραμοποιίας και χάρτου - χαρτονιών.

Η εξειδίκευση στην Ελλάδα

Με βάση την Οδηγία της ΕΕ, η Ελλάδα δεσμεύεται ότι θα περιορίσει την αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 25% έως το 2010, σε σχέση με την παραγωγή των ρύπων αυτών που είχε το 1990. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο που υπέβαλε η χώρα μας στην ΕΕ, η μείωση αυτή είναι δύσκολο να επιτευχθεί, καθώς αν δε ληφθούν μέτρα οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου θα παρουσιαστούν αυξημένες κατά 39,2% σε σχέση με το 1990.

Σύμφωνα με το ίδιο σχέδιο, τα συνολικά προς κατανομή δικαιώματα εκπομπών ρύπων εκτιμάται ότι για την τριετία 2005-2007 θα φτάσουν τους 223.300.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Τα δικαιώματα αυτά θα διανεμηθούν δωρεάν στις βιομηχανίες, ανάλογα με το στόχο που τίθεται για κάθε μια από αυτές - εντελώς αυθαίρετα κατά μία έννοια. Εδώ φαίνεται, άλλωστε, ότι ο μηχανισμός της εμπορίας των ρύπων λειτουργεί και ως εργαλείο για την επιβολή των στρατηγικών επιλογών του κεφαλαίου. Ετσι σε μερικές βιομηχανίες επιβλήθηκε μεγαλύτερη μείωση και άρα χορηγούνται λιγότερα δικαιώματα, ενώ σε άλλες προβλέφτηκε ακόμη και σημαντική αύξηση των εκπομπών τους και δόθηκαν περισσότερα δικαιώματα... Περισσότερο από το 50% των δικαιωμάτων αυτών κατέχει η ΔΕΗ, καθώς διαθέτει πολλές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής σε όλη τη χώρα.

Κάθε επιχείρηση θα ελέγχεται στο τέλος του έτους και εάν υπερβαίνει την ποσότητα των ρύπων που της αναλογεί θα πληρώνει σημαντικά πρόστιμα, που ανέρχονται σε 40 ευρώ ανά τόνο υπέρβασης διοξειδίου του άνθρακα, σε πρώτη φάση μέχρι το 2007, ενώ σε δεύτερη φάση, δηλαδή από το 2008 ως το 2012, το πρόστιμο έχει οριστεί σε 100 ευρώ τον τόνο.

Οπως προαναφέραμε οι επιχειρήσεις, προκειμένου να γλιτώσουν τα πρόστιμα, θα μπορούν να απευθυνθούν στο «Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ρύπων», που ήδη έχει αναπτυχθεί και στο οποίο πωλούν το περίσσευμα δικαιωμάτων τους άλλες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, η τιμή κάθε δικαιώματος ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα κυμαίνεται από 7 έως 8,5 ευρώ, ενώ πολλοί εκτιμούν ότι τον επόμενο χρόνο θα διαμορφωθεί στα επίπεδα των 15-20 ευρώ τον τόνο. Υπολογίζεται ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις που είναι ενταγμένες στο σύστημα θα χρειαστεί να πληρώσουν γύρω στα 100 εκατ. ευρώ το χρόνο για αγορά «δικαιωμάτων ρύπων» από το ομώνυμο χρηματιστήριο, αντί να τα χρησιμοποιήσουν για την εγκατάσταση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας, κάτι που ναι μεν μπορεί να στοιχίζει περισσότερο, ωστόσο θα επιφέρει απτά αποτελέσματα μείωσης της ρύπανσης - κι όχι «στα χαρτιά» - ενώ οι επενδύσεις αυτές μπορούν να αποσβεστούν σε βάθος χρόνου, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με την απλή εξαγορά «δικαιωμάτων ρύπων».

Το κόστος στο λαό

Εκτός όλων των άλλων οι επιχειρήσεις αυτές είναι έτοιμες το κόστος αυτό της εξαγοράς «δικαιωμάτων ρύπων» να το μετακυλίσουν αδίστακτα στους καταναλωτές, οι οποίοι θα υποχρεωθούν να πληρώσουν «τη νύφη» για μια υπόθεση που θα ωφελήσει μόνο μερικούς κερδοσκόπους και καθόλου το περιβάλλον.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ΔΕΗ. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο, η ΔΕΗ αποκτά για την τριετία δικαιώματα για εκπομπές 159 εκατ. τόνους, ενώ υπολογίζει ότι θα εκπέμψει 7 εκατ. τόνους παραπάνω το χρόνο. Οπως μας πληροφόρησαν αρμόδια στελέχη της, για τις παραπάνω αυτές εκπομπές θα απευθυνθεί στο χρηματιστήριο ρύπων, γιατί θα κοστίσει περισσότερο η εγκατάσταση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας ή η λειτουργία των εργοστασίων της με φυσικό αέριο. «Η Διοίκηση - μας τόνισε στέλεχος της Επιχείρησης - θα επιχειρήσει το κόστος για την αγορά δικαιωμάτων, που θα ανέλθει σε 50 εκατ. ευρώ το χρόνο, να το μετακυλίσει στους καταναλωτές. Ωστόσο, γι' αυτό θα πρέπει να ληφθεί πολιτική απόφαση»... Καταλαβαίνει, όμως, κανείς ότι σε άλλες καθαρά ιδιωτικές επιχειρήσεις δε χρειάζεται καμιά πολιτική απόφαση. Αρκεί η απόφαση του ιδιοκτήτη της...


Νίκος ΠΕΡΠΕΡΑΣ


Κλιματικές αλλαγές: Απ' το κακό στο χειρότερο!

Eurokinissi

Ως «κλιματικές αλλαγές» στον πλανήτη νοούνται οι οφειλόμενες στη σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, εξαιτίας του «φαινομένου του θερμοκηπίου». Φαινόμενο το οποίο δημιουργεί η έκλυση στην ατμόσφαιρα μεγάλων ποσοτήτων αερίων, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο, το μονοξείδιο του αζώτου και τρεις άλλες, μικρότερης εμβέλειας, αέριες ενώσεις, γνωστών, συνολικά, ως αερίων θερμοκηπίου (Α.Θκ).

Οι συνέπειες από την πιο πάνω αύξηση της θερμοκρασίας (εκτιμάται αύξηση κατά 1,4 έως 5,8 C μεταξύ των ετών 1990 και 2000, ανάλογα με τα διάφορα σενάρια που έχουν προταθεί) προβλέπεται ότι θα είναι οι παρακάτω:

  • Ανοδος της στάθμης της θάλασσας κατά 9 έως 88 εκατοστόμετρα στην πιο πάνω περίοδο (κατάκλυση εκατομμυρίων στρεμμάτων παράκτιων περιοχών).
  • Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων και πλημμυρών.
  • Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ξηρασίας κατά τις θερμές περιόδους με υποβάθμιση και απερήμωση των εδαφών.
  • Μείωση και υποβάθμιση υδατικών αποθεμάτων.
  • Εξάπλωση, ένταση τροπικών ασθενειών.

Υπαίτιες για την παραγωγή των αερίων αυτών εγκαταστάσεις είναι, κυρίως, χαλυβουργεία, σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με ορυκτά καύσιμα, διυλιστήρια πετρελαίου, βιομηχανίες χαρτοποιίας, υαλουργίας και τσιμεντοβιομηχανίας, μονάδες καύσης απορριμμάτων και μη οργανωμένες χωματερές, καθώς και ο τομέας των μεταφορών.

Με σημαντική καθυστέρηση, τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κράτη που ευθύνονται για το τεράστιο μέρος εκπομπών Α.Θκ. (μόνο οι ΗΠΑ 36,1% και η ΕΕ 24,2% καλύπτουν το 60% των εκπομπών CO2), αποφάσισαν να προχωρήσουν ένα βήμα πέρα από τη Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) του Μάη του 1992 και να υπογράψουν το Δεκέμβρη του 1997, στο Κιότο, το ομώνυμο Πρωτόκολλο.

Εφτά χρόνια μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο και δυόμισι μετά την κύρωσή του (31 Μάη 2002) από την ΕΕ και τα κράτη - μέλη της, αποδεικνύεται και στην πράξη ότι οι υπεύθυνες για την καταστροφή του περιβάλλοντος πολυεθνικές εταιρίες και οι πολιτικοί εκφραστές τους, ελάχιστα ενδιαφέρονται για την έναρξη μιας πορείας αναστροφής των επικίνδυνων για όλο τον πλανήτη εξελίξεων, όπως διατείνονται. Υπενθυμίζουμε ότι στο Κιότο υποτιμήθηκαν έως και αγνοήθηκαν σημαντικά άμεσα μέτρα για τον ουσιαστικό περιορισμό των εκπομπών Α.Θκ.

Τέτοια θετικά μέτρα θα ήταν:

  • Η προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε συνδυασμό, βέβαια, με τις πραγματικές αναπτυξιακές ανάγκες της κάθε χώρας.
  • Η χρήση βιοκαυσίμων ως μερικό υποκατάστατο των ορυκτών καυσίμων.
  • Η αξιοποίηση μεγαλύτερου μέρους της θερμικής ενέργειας που παράγεται σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (συμπαραγωγή)
  • Η βελτίωση των διαθέσιμων, σήμερα, τεχνικών, ώστε να εκπέμπονται λιγότερα Α.Θκ. ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας (ενίσχυση ενεργειακής απόδοσης).
  • Η ουσιαστική προστασία και αξιοποίηση των δασών ως φορέων υποδοχής (δέσμευσης, και επομένως μείωσης σημαντικού μέρους) του CO2 της ατμόσφαιρας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ίδιο το Δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στις αρχές του φετινού Μάρτη (εκδόθηκε στο πλαίσιο της Τηλεδιάσκεψης της 18 Μάρτη 2004 για το «Διεθνές Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Αερίων Θερμοκηπίου»), ομολογεί ότι οι σχετικές με τα πιο πάνω θετικά μέτρα «πρωτοβουλίες που εγκρίθηκαν δεν έχουν υλοποιηθεί, με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστό σε ποιο βαθμό θα συμβάλουν πρακτικά στον περιορισμό των εκπομπών».

Αντί αυτού, η ΕΕ και τα υπόλοιπα ιμπεριαλιστικά βιομηχανικά κράτη παραμένουν προσκολλημένα στη λογική «θέτω ένα στόχο και στη συνέχεια εξαντλώ όλες μου τις προσπάθειες, για να τον επιτύχω με το χαμηλότερο δυνατό κόστος», ή, επί το ειλικρινέστερο, «με το συμφερότερο για το μεγάλο κεφάλαιο τρόπο», που σημαίνει, απλά, ότι θέτω έναν ιδεατό στόχο που δεν πρόκειται ποτέ να επιτύχω. Αυτήν ακριβώς τη λογική υπηρετούν και οι τρεις «ευέλικτοι» μηχανισμοί που υιοθετήθηκαν στο Κιότο: Η Εμπορία των Α.Θκ., η «Από κοινού υλοποίηση» (αφορά κυρίως τις «χώρες με οικονομίες που διέρχονται μεταβατική φάση» - έτσι ονομάζουν τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες) και «Μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης» (αφορά τις «αναπτυσσόμενες χώρες»), για τις οποίες το Πρωτόκολλο του Κιότο δεν έθεσε δεσμευτικούς στόχους εκπομπών Α.Θκ.)

Ειδικότερα για το Πρόγραμμα Εμπορίας των Α.Θκ. η Επιτροπή διαβεβαιώνει με κυνική ειλικρίνεια «ότι δε θα διακυβεύσει, αλλά μάλλον θα προστατέψει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ», διαψεύδοντας έτσι ωμά όλους όσοι κόπτονται για το φιλοπεριβαλλοντικό δήθεν χαρακτήρα αυτού του εργαλείου.

Για την ουσία και την εγγενή αναποτελεσματικότητα των τριών αυτών «ευέλικτων» μηχανισμών, έχουμε αναφερθεί παλιότερα. Αυτό που χρειάζεται τώρα να επισημανθεί ιδιαίτερα, είναι η αποδεδειγμένη αποτυχία ακόμα και του «επιμελέστερου», ως προς την επίτευξη των στόχων του Κιότο, ιμπεριαλιστικού ομίλου, της ΕΕ, να παρουσιάσει θετικά αποτελέσματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Πράγματι, έναντι του στόχου για την ΕΕ των «15», να έχει επιτύχει το 2010 (ως μέσος χρόνος της «περιόδου δέσμευσης» 2008 - 2012) μείωση των εκπομπών Α.Θκ. κατά 8% έναντι του έτους αναφοράς (1990), τι διαπιστώνεται μέχρι το 2001; (Για τα επόμενα έτη δεν έχουν ακόμη δημοσιευτεί επίσημα στοιχεία): Ενώ μέχρι το 1999 υπήρξε μια κάποια συγκυριακή μείωση κατά 3,6 μονάδες των εκπομπών των Α.Θκ. έναντι του 1990 (μη οφειλόμενη, προφανώς, στο Κιότο, το οποίο υπογράφηκε το Δεκέμβρη του 1997), από εκεί και πέρα (έτη 2000 και 2001) παρατηρείται, αντίθετα, μια εντυπωσιακή τους αύξηση (κατά 1,3 μονάδες μόλις σε δύο χρόνια).

Το ιδιαίτερα, όμως, ανησυχητικό είναι ότι και αυτή η προγενέστερη μείωση ήταν πρόσκαιρη και αποδίδεται από την ίδια την Επιτροπή σε συγκυριακούς λόγους και κυρίως στην «οικονομική αναδιάρθρωση στην πρώην Ανατολική Γερμανία» και η «στροφή από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο» στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οταν οι λόγοι αυτοί εξέλειπαν ή περιορίστηκαν, οι εκπομπές Α.Θκ ξαναπήραν την ανιούσα.

Επιβεβαιώνεται, τελικά, ότι ο περίπλοκος, ασταθής και τελικά αναποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών, που ψήφισαν στο Κιότο και προσπαθούν να υλοποιήσουν τα μεγάλα βιομηχανικά - ιμπεριαλιστικά κράτη (των ΗΠΑ εξαιρουμένων, αφού δήλωσαν ξεκάθαρα ότι δε θα κυρώσουν το Πρωτόκολλο), εξυπηρετεί, βέβαια τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου, βρίσκεται όμως, στην αντίπερα όχθη των πραγματικών αναγκών του πλανήτη, στην ουσία δηλ. της τεράστιας πλειοψηφίας των κατοίκων του. Κι όμως, η λύση θα μπορούσε να είναι απλή:

Προώθηση ουσιαστικών θετικών μέτρων ευθείας (όχι έμμεσης) μείωσης των εκπομπών Α.Θκ., όπως αυτά τα μνημονεύσαμε πιο πάνω.

Τη λύση, όμως, αυτή πολυεθνικές και οι πολιτικοί εκφραστές τους, υπεύθυνοι της περιβαλλοντικής υποβάθμισης του πλανήτη, αποφεύγουν όπως ο διάβολος το λιβάνι.

Από την άλλη μεριά, φαίνεται ότι ο μηχανισμός της εμπορίας των Α.Θκ. είναι και ένα καλό εργαλείο για τη δική μας κυβέρνηση να προχωρήσει ταχύτερα και κάποιες στρατηγικές επιλογές του μεγάλου κεφαλαίου σε βάρος των πραγματικών αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας, αλλά και υπέρ συγκεκριμένων πολυεθνικών. Στο πρόσφατα (Δεκέμβρης 2004) δημοσιευθέν Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών Α.Θκ., η ΛΑΡΚΟ, μοναδική στη χώρα και από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη βιομηχανίες παραγωγής σιδηρονικελίου, οδηγείται στο «πυρ το εξώτερον», καθώς υποχρεώνεται να μειώσει τις ετήσιες εκπομπές CO2, την περίοδο 2005 - 2007, κατά το εξοντωτικό ποσοστό του 8,6%, σε σχέση με το 2003, που αποτελεί και με διαφορά τη μεγαλύτερη μείωση από κάθε άλλη εγκατάσταση. Και αυτό τη στιγμή που άλλοι κλάδοι πριμοδοτούνται με προκλητικές αυξήσεις, όπως η Χαλυβουργία (12,9%) και η τσιμεντοβιομηχανία (3,6%). Κλάδοι, όπου κυριαρχούν επώνυμες οικογένειες και πολυεθνικοί όμιλοι.

Κι αυτό είναι μόνο η αρχή...


Μπάμπης ΖΙΩΓΑΣ
Πολ. Μηχανικός - Υγιεινολόγος, μέλος του Τμήματος ΤΑ και Περιβάλλοντος της ΚΕ του ΚΚΕ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ