ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 3 Νοέμβρη 2002
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
Οι καταβολές του χρώματος του δέρματος

Ανάμεσα στα πρωτεύοντα θηλαστικά μόνο οι άνθρωποι έχουν σχεδόν γυμνό δέρμα διαφόρων χρωμάτων. Οι γεωγράφοι και οι ανθρωπολόγοι από παλιά αντιλήφθηκαν ότι η κατανομή των αποχρώσεων του δέρματος στους γηγενείς πληθυσμούς δεν είναι τυχαία: οι πιο σκουρόχρωμοι λαοί ζουν συνήθως πιο κοντά στον ισημερινό και οι πιο ανοιχτόχρωμοι κοντύτερα στους πόλους. Μέχρι πρόσφατα η κυρίαρχη θεωρία ήταν ότι το σκούρο δέρμα αναπτύχθηκε απλώς για να προστατέψει από τον καρκίνο του δέρματος. Αλλά μια σειρά ανακαλύψεων οδήγησαν δύο επιστήμονες, τη Νίνα Γιαμπλόνσκι και τον Τζορτζ Τσάπλιν της Ακαδημίας Επιστημών του Σαν Φρανσίσκο, στη διατύπωση ενός νέου πλαισίου κατανόησης των παραλλαγών χρώματος του ανθρώπινου δέρματος. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η διαφοροποίηση χρώματος του δέρματος είναι το αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής με βάση τις επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας πάνω σε σημαντικούς βιοχημικούς παράγοντες, κρίσιμους για την αναπαραγωγή του ανθρώπου.

Μετά τη σταδιακή εξελικτική μείωση της τριχοφυίας τους που άρχισε πριν από περίπου 7 εκατομμύρια χρόνια, σαν προσαρμογή στο θερμό περιβάλλον της Αφρικής και στην όλο και μεγαλύτερη δραστηριότητά τους κάτω από τον ήλιο, οι πρώτοι ανθρωπίδες, που όπως και ο κοντινότερος συγγενής μας, ο χιμπατζής, πρέπει να είχαν λευκό δέρμα, άρχισαν να παράγουν ποσότητες μιας χρωστικής, της μελανίνης. Η θεωρία ότι κυρίαρχη αιτία γι' αυτό ήταν η φυσική επιλογή λόγω ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος φαίνεται να μη στέκει, καθώς οι πιο επικίνδυνοι καρκίνοι του δέρματος τείνουν να εμφανίζονται μετά την αναπαραγωγική ηλικία του ανθρώπου. Η εναλλακτική θεωρία των δύο επιστημόνων υποστηρίζει ότι το σκούρο δέρμα εμφανίστηκε κυρίως για να προστατέψει από τη διάσπαση του φυλλικού οξέος, μιας ουσίας εντελώς απαραίτητης για τη γονιμότητα του ανθρώπου, αλλά και την υγιή ανάπτυξη του εμβρύου. Τα πρώτα μέλη του είδους homo sapiens, εμφανίστηκαν στην κεντρική Αφρική πριν από περίπου 100.000 χρόνια και είχαν σκούρο χρώμα δέρματος κατάλληλο για την πλούσια υπεριώδη ακτινοβολία των ισημερινών περιοχών.

Το δέρμα που είναι πολύ σκούρο, εμποδίζει το φως που είναι απαραίτητο για την κατάλυση της παραγωγής της βιταμίνης D, να διεισδύσει στα κατάλληλα κύτταρα του δέρματος. Ετσι, οι άνθρωποι εξελίχτηκαν να έχουν δέρμα κατάλληλα σκούρο ή ανοιχτόχρωμο, ανάλογα με την περιοχή της υδρογείου όπου κατοικούν, ώστε και να παράγουν αρκετή βιταμίνη D, και να διατηρούν το απαραίτητο επίπεδο φυλλικού οξέος στο αίμα τους, και να προστατεύονται σε μεγάλο βαθμό από τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος. Στο πέρασμα των χιλιετηρίδων, οι ανθρώπινες φυλές που σταθεροποίησαν τον τόπο διαμονής τους, προσαρμόστηκαν από πλευράς χρώματος στην ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας που λάμβαναν. Η νέα θεωρία εξηγεί και το παράδοξο των Εσκιμώων, που ενώ κατοικούν στο Βόρειο Πόλο έχουν αρκετά σκούρο δέρμα. Οι λαοί αυτοί δε χρειάστηκε να ασπρίσουν εντελώς, μια και η τροφή τους (ψάρια και θαλάσσια θηλαστικά) είναι πλούσια σε βιταμίνη D. Επίσης, οι ιθαγενείς της αμερικανικής ηπείρου είναι πιο ανοιχτόχρωμοι από το αναμενόμενο, ενδεχομένως λόγω της σχετικά πρόσφατης μετανάστευσής τους από την Ασία (μέσω του Βερίγγειου Πορθμού) και παραγόντων που έχουν να κάνουν με τη διατροφή τους.

Σαν αποτέλεσμα των πρόσφατων (σε ιστορική κλίμακα) μετακινήσεων φυλών και πληθυσμών, πολλοί άνθρωποι ζουν σήμερα σε περιοχές όπου λαμβάνουν περισσότερη ή λιγότερη υπεριώδη ακτινοβολία από εκείνη που αντιστοιχεί στο χρώμα του δέρματός τους. Ετσι, οι ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι που μετοίκησαν πιο κοντά στον ισημερινό, κινδυνεύουν από μειωμένα επίπεδα φυλλικού οξέος και αυξημένη πιθανότητα καρκίνου του δέρματος, ενώ οι πιο σκούροι που ζουν τώρα σε βόρεια κλίματα, κινδυνεύουν από χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D.

Η ικανότητα του δέρματος του ανθρώπου να προσαρμόζει το χρώμα του στο περιβάλλον κατοικίας δείχνει τη σημασία του χρώματος του δέρματος για την επιβίωσή μας σαν είδος, αλλά ταυτόχρονα καταρρίπτει τη χρήση αυτού του χαρακτηριστικού σαν κύριο χαρακτηριστικό προσδιορισμού της φυλής και των εξελικτικών σχέσεων μεταξύ των ομάδων ανθρώπων. Η ποικιλία χρώματος δέρματος του ανθρώπου πρέπει να θεωρείται σαν μια από τις πιο εμφανείς εκδηλώσεις της εξέλιξής μας σαν είδος.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ