ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Πέμπτη 29 Ιούνη 2017
Σελ. /24
ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΣ
Κέρδη στο... πιάτο του κεφαλαίου από την εκμετάλλευση χιλιάδων εργαζομένων

Συνεχίζοντας τη θεματολογία και τα ρεπορτάζ του μπροστά στην απεργία των εργαζομένων στον Επισιτισμό - Τουρισμό στις 20 Ιούλη, ο «Ριζοσπάστης» εστιάζει σήμερα ειδικότερα στον Επισιτισμό, στις οικονομικές εξελίξεις, την εκμετάλλευση των εργαζομένων που απασχολούνται σε αυτόν, αλλά και την προσπάθεια των ταξικών δυνάμεων για την οργάνωση της πάλης τους. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζει μια σειρά ενδεικτικά στοιχεία γύρω από τα παραπάνω ζητήματα, ενώ δημοσιεύει επίσης άρθρο ειδικά για τους διανομείς (ντελιβεράδες) που εργάζονται στον κλάδο.

Οι βασικές εξελίξεις στον κλάδο

Ο Επισιτισμός ως κλάδος περιλαμβάνει δραστηριότητες που αφορούν τη διατροφή, ενώ συνδέεται με υπηρεσίες που περιλαμβάνουν τον τουρισμό, τη διασκέδαση και αναψυχή. Ενδεικτικό της δραστηριότητας που αναπτύσσεται στον κλάδο είναι το γεγονός ότι πέντε στις δέκα επιχειρήσεις που ξεκίνησαν να λειτουργούν το 2015 ανήκαν στην κατηγορία της εστίασης.

Ωστόσο, η μεγέθυνση του κλάδου εστίασης ξεκίνησε πριν από τουλάχιστον δύο δεκαετίες, με την αλλαγή των όρων της κοινωνικής ζωής, που έχουν επιδράσει και στις διατροφικές συνήθειες. Ακόμη και οι ίδιες οι συνθήκες δουλειάς των εργαζομένων, με την κατάργηση της σταθερής εργασίας και του σταθερού εργάσιμου χρόνου, καθώς και ο περιορισμός του διαθέσιμου ελεύθερου χρόνου των λαϊκών οικογενειών, έχουν μεγαλώσει την ανάγκη για παραγγελία έτοιμου φαγητού. Ακριβώς αυτήν την ανάγκη έρχεται να εκμεταλλευτεί το κεφάλαιο, επενδύοντας σε μια σειρά οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τη μαζική εστίαση.

Από τη συμμετοχή εργαζομένων του κλάδου σε πανεργατική απεργία
Από τη συμμετοχή εργαζομένων του κλάδου σε πανεργατική απεργία
Ταυτόχρονα, τα ρεκόρ εισερχόμενου τουρισμού την τελευταία τριετία έχουν τη δική τους συμβολή στην λειτουργία χιλιάδων επισιτιστικών καταστημάτων στις μεγάλες πόλεις και τις τουριστικές περιοχές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2013 ο κύκλος εργασιών στην εστίαση αντιστοιχούσε στο 60% του συνολικού κύκλου εργασιών του τουριστικού κλάδου καταλυμάτων - εστίασης, ενώ το 80% των επιχειρήσεων του κλάδου του τουρισμού δραστηριοποιούνταν στην εστίαση. Αντίστοιχα, το 73% των απασχολούμενων και το 65% των μισθωτών του κλάδου καταλυμάτων - εστίασης εργάζονταν σε επιχειρήσεις εστίασης.

Παράλληλα με την ανάπτυξη του συγκεκριμένου κλάδου, από τη δεκαετία του 2000 ενισχύθηκαν οι τάσεις συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου.

Πιο συγκεκριμένα:

  • Αναπτύχθηκε το catering, γενικότερα η βιομηχανία τροφοδοσίας έτοιμου φαγητού, που βασίζεται σε βιομηχανικές μεθόδους και τροφοδοτεί εργασιακούς χώρους, μεταφορές, ιδρύματα, συνέδρια, εκδηλώσεις, τελετές, ακόμα και ξενοδοχεία. Κυριαρχούν μεγάλοι μονοπωλιακοί όμιλοι, εγχώριοι και διεθνείς («Vivartia», «Newrest» κ.ά.). Εκεί η συγκέντρωση κεφαλαίου είναι πολύ υψηλή. Οι 4 από τις 6 ισχυρότερες εταιρείες του κλάδου εστίασης προέρχονται από τον υποκλάδο του catering, με τζίρους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.
  • Εγχώριοι και διεθνείς μονοπωλιακοί όμιλοι fast-food, pizza, ενίσχυσαν περισσότερο τη θέση τους στην αγορά εστίασης, ελέγχοντας μεγάλες αλυσίδες.
  • Δημιουργήθηκαν νέες αλυσίδες σε cafe, εστιατόρια, τυροπιτάδικα, ζαχαροπλαστεία - ζαχαρώδη και ψητοπωλεία.

Οι όμιλοι και οι μεγάλες αλυσίδες στην εστίαση έχουν δημιουργήσει μεγάλα δίκτυα υποκαταστημάτων σε πανελλαδικό επίπεδο, αξιοποιώντας εκτεταμένα τη δικαιόχρηση (franchise). Επεκτείνονται με το franchise, με πυρήνα «μητρικές» εταιρείες και μεταποιητικές μονάδες επεξεργασίας προμαγειρεμένου φαγητού. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι αυτές οι αλυσίδες έχουν επενδύσει σε Ευρώπη, Β. Αφρική, Ασία, Αμερική, Αυστραλία και μάλιστα με αυξητική τάση, ακόμα και κατά την περίοδο της κρίσης.

Για παράδειγμα, ο όμιλος εστίασης της «Vivartia» έχει παρουσία σε 13 χώρες και επεκτείνεται σε άλλες. Μόνο ο συγκεκριμένος όμιλος εστίασης διαθέτει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό πάνω από 420 καταστήματα (εταιρικά και franchise), ενώ ο όμιλος «Γρηγόρης» διαθέτει 280 (εταιρικά και franchise) στην Ελλάδα και σε 4 ακόμα χώρες.

Η ίδια εξέλιξη παρουσιάζεται και με τις αλυσίδες cafe, με πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις τα «Mikel» (123 καταστήματα το 2014) και «Coffee Island» (317 καταστήματα στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες), που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτόν τον τομέα και επεκτείνονται σε άλλες χώρες.

Διάρθρωση των επιχειρήσεων και της απασχόλησης

Οι «πολύ μικρές» επιχειρήσεις είναι το 86,5% των επιχειρήσεων, ωστόσο το ποσοστό τους στην απασχόληση είναι σημαντικά μικρότερο και φτάνει το 49%.

Αντίθετα, τα στοιχεία δείχνουν πως μεγάλο κομμάτι της απασχόλησης συγκεντρώνεται σε επιχειρήσεις μεγέθους 11 - 50 εργαζομένων, που, ενώ συνιστούν το 13% των επιχειρήσεων, απασχολούν το 43,4% των απασχολούμενων του κλάδου. Προκύπτει συνεπώς ένας μεγάλος όγκος μισθωτών που απασχολούνται σε επιχειρήσεις σχετικά μεγάλες και όπου οι σχέσεις εκμετάλλευσης δεν «θολώνουν» λόγω της κοινής εργασίας εργοδότη - εργαζόμενου, όπως συχνά συμβαίνει σε μικρότερες επιχειρήσεις.

Συγχρόνως, ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων πρακτικά αφορά αυτοαπασχολούμενους, ίσως με έναν εργαζόμενο.

Συνολικά στην χώρα, σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη» (Οκτώβρης 2016), στον κλάδο της εστίασης απασχολούνται 187.519 εργαζόμενοι, δηλαδή το 10,76% του συνολικού αριθμού των μισθωτών. Ο πραγματικός αριθμός των μισθωτών στον κλάδο, βέβαια, είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς στα επίσημα στοιχεία δεν συνυπολογίζεται η εκτεταμένη αδήλωτη εργασία. Στην Αττική υπολογίζεται πως στον κλάδο του επισιτισμού απασχολούνται πάνω από 120.000 εργαζόμενοι.

Σε ό,τι αφορά την ηλικιακή σύνθεση, στοιχεία του ΙΚΑ από το 2015 αποτύπωναν ότι το 46% των εργαζομένων ήταν νέοι ηλικίας 15-29 ετών.

Οργάνωση και πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση

Σε έναν κλάδο με τέτοιο βάρος στην ελληνική οικονομία, στον οποίο τα κέρδη του κεφαλαίου βρίσκονται σε πορεία ανάκαμψης ήδη από το 2014, οι συνθήκες εργασίας που βιώνουν οι εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι σε αυτόν είναι χαρακτηριστικές για τα «οφέλη» της εργατικής τάξης από την καπιταλιστική ανάκαμψη: Εποχικότητα, προσωρινή και ανασφάλιστη εργασία, χωρίς να τηρούνται ούτε τα στοιχειώδη, όπως Συλλογικές Συμβάσεις, Βαρέα και Ανθυγιεινά κ.λπ.

Στα επισιτιστικά καταστήματα και τα ζαχαροπλαστεία δεν εφαρμόζεται καμιά Συλλογική Σύμβαση, παρά το γεγονός ότι υπάρχει διαιτητική απόφαση του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας. Οι εργοδότες, αξιοποιώντας τη νομοθεσία που θέτει ως προϋπόθεση για την εφαρμογή των ΣΣΕ να είναι μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων, αποχωρούν μαζικά από αυτές. Ουσιαστικά οι μισθοί στις περισσότερες περιπτώσεις είναι κάτω κι από τον κατώτατο βασικό μισθό, δηλαδή τα 586 ευρώ μεικτά, ο οποίος είναι 80 τουλάχιστον ευρώ κάτω από όσο προβλέπει η διαιτητική απόφαση, που κι αυτή με τη σειρά της είναι 22% κάτω από αυτή που ίσχυε έως το 2012!

Ο Γιώργος Σχίζας, μάγειρας και μέλος της Διοίκησης του Συνδικάτου Επισιτισμού - Τουρισμού - Ξενοδοχείων Αττικής, σκιαγραφώντας το τοπίο στον κλάδο, μας μιλά για αμοιβές στο ύψος του βασικού μισθού, ωράρια που «τεντώνονται» καθημερινά και απλώνονται σε όλες τις μέρες της βδομάδας, προβλήματα υγείας που θερίζουν ακόμα και τους πιο νέους σε ηλικία εργαζόμενους. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, συνεχίζει, η οργάνωση των εργαζομένων που δουλεύουν στον επισιτισμό, η ανάδειξη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και η διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, βρίσκονται σταθερά στον προσανατολισμό του Συνδικάτου.

Οπως επισημαίνει, οι συνθήκες «γαλέρας» τείνουν να γίνουν κανόνας στους χώρους δουλειάς. Η κλαδική Σύμβαση έχει καταντήσει «κουρελόχαρτο», αφού δεν εφαρμόζεται πουθενά. Σε πολλές περιπτώσεις στην τσέπη των εργαζομένων δεν μπαίνει ούτε ο κατώτερος μισθός, καθώς τον υπονομεύει η αξιοποίηση όλης της «βεντάλιας» των ελαστικών εργασιακών σχέσεων που έχουν εξασφαλίσει στο κεφάλαιο όλες οι αστικές κυβερνήσεις. Τα Δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα σπανίως καταβάλλονται. Την ίδια στιγμή που ένας εργαζόμενος «χτυπάει» δεκάωρα, τα ένσημά του είναι «μισά», αντιστοιχούν δηλαδή σε ωράριο μερικής απασχόλησης.

«Καταστήματα με καθημερινό τζίρο 5.000 ευρώ χρεώνουν στους σερβιτόρους τα λάθη που γίνονται στις παραγγελίες, λάθη που γίνονται κάτω από τις εντατικές συνθήκες δουλειάς και στην πραγματικότητα δεν κοστίζουν στην επιχείρηση», αναφέρει ο Γ. Σχίζας, σημειώνοντας πως πριν λίγους μήνες το Συνδικάτο βρέθηκε έξω από επισιτιστικό κατάστημα καταγγέλλοντας την απόλυση εργαζόμενου που διαμαρτυρήθηκε για τη συγκεκριμένη πρακτική.

Η εντατικοποίηση και η πολυαπασχόληση είναι πανταχού παρούσες. Για παράδειγμα, όπως μας εξηγεί, στις αλυσίδες καφεστίασης, ο εργαζόμενος που φτιάχνει καφέ είναι ο ίδιος που πρέπει να καθαρίσει και το μαγαζί, να κουβαλήσει βάρη, να βρίσκεται στο ταμείο. Οι τενοντίτιδες, τα προβλήματα στη μέση και τα γόνατα, τα αυχενικά «θερίζουν» και τους πιο νέους σε ηλικία εργαζόμενους. Είναι αποτελέσματα της πολύωρης ορθοστασίας, των επαναλαμβανόμενων κινήσεων, της δουλειάς σε συνθήκες που υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες εναλλάσσονται, από τις κουζίνες στα ψυγεία και αντίστροφα.

«Φτάνει πια!». Αυτό που βρίσκεται στα χείλη κάθε εργαζόμενου είναι το μήνυμα που πρέπει να σταλεί μέσα από τη συμμετοχή των εργαζομένων στην απεργία του κλάδου, στις 20 Ιούλη.

«Δεν μπορούν να διαφημίζουν τα κέρδη και την ανάπτυξη και εμείς να δουλεύουμε κάτω από αυτές τις συνθήκες», σημειώνει ο Γ. Σχίζας και προσθέτει πως οι εργαζόμενοι στον Επισιτισμό, μέσα από το Συνδικάτο τους, το οποίο ενώνει όλο τον κλάδο, πρέπει να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

Διαβάστε περισσότερα για τον κλάδο στον άρθρο «Ο κλάδος του Επισιτισμού σήμερα» στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 2016/6.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ