Οι συνολικές παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες το 2021 ξεπέρασαν για πρώτη φορά στα χρονικά τα 2,1 τρισ. δολάρια, σημειώνοντας νέα αύξηση, κατά 0,7% σε πραγματικούς όρους. Η περσινή ήταν η έβδομη συνεχόμενη χρονιά που οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν.

Τα παραπάνω καταγράφονται στα σχετικά στοιχεία του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) και αποτυπώνουν με αποκαλυπτικό τρόπο τη μεγάλη όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, το γεγονός ότι τα ιμπεριαλιστικά κέντρα βρίσκονται σε πολεμικές προετοιμασίες με γιγάντια εξοπλιστικά προγράμματα εδώ και χρόνια.

Οι πολεμικές βιομηχανίες έκαναν «χρυσές δουλειές» και κατά το δεύτερο έτος της παγκόσμιας πανδημίας. Οι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί των κρατών εκτοξεύονταν την ώρα που τα δημόσια συστήματα Υγείας παρέμεναν «ξεδοντιασμένα», εκατομμύρια άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους και οι λαοί βυθίζονταν ακόμα πιο βαθιά στη φτώχεια.

Κοιτάζοντας τον «χάρτη» των κρατών με τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες, αποτυπώνεται σε μεγάλο βαθμό ο παγκόσμιος ανταγωνισμός των μεγάλων ιμπεριαλιστικών «παικτών». Στις πέντε πρώτες θέσεις βρίσκονται οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ρωσία, αντιπροσωπεύοντας το 62% των στρατιωτικών δαπανών σύμφωνα με τα νέα στοιχεία του SIPRI.

«Ακόμα και εν μέσω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19, οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ», υπογραμμίζει ο Ντιέγκο Λόπες ντα Σίλβα, ανώτερος ερευνητής στο Πρόγραμμα Στρατιωτικών Δαπανών και Παραγωγής Οπλων του SIPRI, και εξηγεί: «Υπήρξε επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης σε πραγματικούς όρους, λόγω του πληθωρισμού. Σε ονομαστικούς όρους, ωστόσο, οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 6,1%».

Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες αντιπροσώπευαν το 2021 το 2,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το οποίο αυξήθηκε λόγω της απότομης ανάκαμψης μετά την πρώτη χρονιά της πανδημίας και των μεγάλων προγραμμάτων κρατικής στήριξης των ισχυρότερων καπιταλιστικών οικονομιών.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης για ακόμα μεγαλύτερες πολεμικές πιστώσεις και επιτάχυνση των εξοπλιστικών προγραμμάτων σε όλο τον κόσμο.

Η εμπλοκή των ΗΠΑ στην ιμπεριαλιστική σύγκρουση με τη Ρωσία στην Ουκρανία αναμένεται να οδηγήσει σε νέα εξοπλιστικά προγράμματα μαμούθ. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει στείλει ήδη στην Ουκρανία στρατιωτική βοήθεια 4 δισ. δολαρίων, από τα οποία τα 3,4 δισ. μετά τη ρωσική εισβολή, δηλαδή μέσα στο 2022.

Οι μεγαλύτερες αμερικανικές πολεμικές βιομηχανίες δουλεύουν ασταμάτητα τους τελευταίους μήνες. Σε σύσκεψη που έγινε πρόσφατα στο Πεντάγωνο με εκπροσώπους των 8 πολεμικών κολοσσών («Boeing», «L3Harris», «Raytheon», «BAE Systems», «Lockheed Martin», «Huntington Ingalls», «General Dynamics», «Northrop Grumman») αποφασίστηκε η προσαρμογή της παραγωγής τους, καθώς οι εξοπλισμοί που δίνονται στην Ουκρανία από το στοκ των ΗΠΑ θα πρέπει να αναπληρωθούν. Προφανώς, αυτά τα δισ. δολάρια που δίνει η Ουάσιγκτον ως «βοήθεια» στην Ουκρανία, πέρα από το γεγονός ότι υπηρετούν τους γεωπολιτικούς στόχους των ΗΠΑ, καταλήγουν στα ταμεία της αμερικανικής πολεμικής βιομηχανίας.

Με το «βλέμμα» σε μια παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, αλλά και σε φάση οξυμένου παγκόσμιου ανταγωνισμού, ο Μπάιντεν έχει ζητήσει από το Κογκρέσο την έγκριση στρατιωτικών δαπανών 800 δισ. δολαρίων για το επόμενο έτος. Την ίδια στιγμή ο αμερικανικός λαός καλείται να «σφίξει κι άλλο το ζωνάρι» και να κάνει υπομονή για τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, με το αφήγημα ότι η «δημοκρατία» πολεμά τον «αυταρχισμό»...

Αντίστοιχα, στη Γερμανία, την ώρα που η κυβέρνηση προτείνει κυνικά στον λαό «να βρει τρόπους να εξοικονομήσει» Ενέργεια, ανακοίνωσε «Αμυντικό Ταμείο» ύψους 100 δισ. ευρώ, με στόχο να ενισχυθεί η θέση των γερμανικών μονοπωλίων στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

Το 2021 η Γερμανία - 3η σε στρατιωτικές δαπάνες σε Κεντρική και Δυτική Ευρώπη - δαπάνησε 56 δισ. δολάρια για τις Ενοπλες Δυνάμεις της (1,3% του ΑΕΠ της). Οι γερμανικές στρατιωτικές δαπάνες ήταν 1,4% χαμηλότερες σε σύγκριση με το 2020, λόγω του πληθωρισμού. Πλέον, με τις νέες αποφάσεις του Βερολίνου, οι δαπάνες αυτές θα ενισχυθούν σε μεγάλο βαθμό.

Σε ανηφορική πορεία βρίσκονται ήδη από πέρυσι οι στρατιωτικές δαπάνες της Βρετανίας, αναμένεται δε να εκτοξευτούν μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη σημαντική στρατιωτική βοήθεια που στέλνει στο Κίεβο. Πέρυσι η βρετανική κυβέρνηση παρουσίασε σχέδια για ανανέωση και ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεών της, με υπέρβαση του 2% του ΑΕΠ ετησίως για τις στρατιωτικές δαπάνες, αίροντας το ανώτατο όριο στο οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων της χώρας, μέτρα κυβερνοασφάλειας κ.ά.

Από τα 30 μέλη του ΝΑΤΟ, τα 8 έπιασαν το 2021 τον στόχο για στρατιωτικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ και άνω, δηλαδή ένα λιγότερο από το 2020, αλλά δύο περισσότερα από το 2014, όταν τέθηκε ο εν λόγω στόχος.

Στην κορυφή της σχετικής παγκόσμιας κατάταξης παραμένουν οι ΗΠΑ, με τις στρατιωτικές δαπάνες τους να ανέρχονται το 2021 σε 801 δισ. δολάρια, σημειώνοντας μικρή πτώση 1,4% από το 2020 και αντιπροσωπεύοντας το 3,5% του ΑΕΠ της χώρας.

Η ποιοτική «στροφή» των ΗΠΑ την τελευταία δεκαετία στα εξοπλιστικά τους προγράμματα είναι η έμφαση στην έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α), με ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών για πολεμικούς σκοπούς.

Ενδεικτικά, η χρηματοδότηση των ΗΠΑ για στρατιωτική Ε&Α αυξήθηκε κατά 24% το διάστημα 2012 - 2021, ενώ η χρηματοδότηση για προμήθειες όπλων μειώθηκε κατά 6,4% την ίδια περίοδο.

«Η αύξηση των δαπανών Ε&Α τη δεκαετία 2012-'21 υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ εστιάζουν περισσότερο στις τεχνολογίες επόμενης γενιάς», επισημαίνεται στην έκθεση του SIPRI, καθώς «η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει επανειλημμένα τονίσει την ανάγκη να διατηρηθεί το τεχνολογικό πλεονέκτημα του αμερικανικού στρατού έναντι των στρατηγικών ανταγωνιστών τους».

Ενόψει του σχεδιαζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία αύξησε το 2021 τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 2,9%, στα 65,9 δισ. δολάρια, τη στιγμή που συγκέντρωνε μεγάλες δυνάμεις κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων. Αυτή ήταν η τρίτη συνεχόμενη χρονιά αύξησης και οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας αντιπροσώπευαν το 4,1% του ΑΕΠ το 2021.

«Τα υψηλά έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο βοήθησαν τη Ρωσία να αυξήσει τις στρατιωτικές της δαπάνες το 2021. Οι ρωσικές στρατιωτικές δαπάνες μειώθηκαν μεταξύ 2016 και 2019, ως αποτέλεσμα των χαμηλών τιμών Ενέργειας, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014», σχολιάζει η έκθεση του SIPRI.

Μάλιστα, ο λεγόμενος προϋπολογισμός «εθνικής άμυνας», που αντιπροσωπεύει περίπου τα 3/4 των συνολικών στρατιωτικών δαπανών της Ρωσίας και περιλαμβάνει χρηματοδότηση για επιχειρησιακά έξοδα και προμήθειες όπλων, αναθεωρήθηκε προς τα πάνω κατά τη διάρκεια του έτους. Τελικά διαμορφώθηκε στα 48,4 δισ. δολάρια, δηλαδή κατά 14% υψηλότερος σε σχέση με τον αντίστοιχο του 2020.

Από την πλευρά της η Ουκρανία, μετά το 2014, ενισχύει συνεχώς τις Ενοπλες Δυνάμεις της - με τη στήριξη και της Δύσης - και έκτοτε οι στρατιωτικές της δαπάνες έχουν αυξηθεί κατά 72%. Οι δαπάνες μειώθηκαν λίγο το 2021, στα 5,9 δισ. δολάρια, αλλά εξακολουθούν να αντιστοιχούν στο 3,2% του ΑΕΠ της χώρας.

Καθώς η περιοχή Ασίας - Ειρηνικού αποκτά όλο και μεγαλύτερη στρατηγική σημασία και το κέντρο βάρους του παγκόσμιου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μετατοπίζεται εκεί, οι μεγαλύτεροι «παίκτες» της περιοχής προετοιμάζονται πολεμικά.

Η Κίνα, 2η στον κόσμο σε στρατιωτικές δαπάνες, το 2021 διέθεσε περίπου 293 δισ. δολάρια στον στρατό της, αύξηση 4,7% σε σύγκριση με το 2020. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Κίνας σημειώνουν διαρκώς αύξηση εδώ και 27 συναπτά έτη.

Στην Ιαπωνία, μετά την αρχική έγκριση του προϋπολογισμού για το 2021, η κυβέρνηση ενέκρινε πρόσθετο κονδύλι 7 δισ. δολαρίων στις στρατιωτικές δαπάνες, οι οποίες ανήλθαν στα 54,1 δισ., αυξημένες κατά 7,3%, η υψηλότερη ετήσια αύξηση από το 1972.

Η Αυστραλία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 4%, φτάνοντας τα 31,8 δισ. δολάρια.

«Η αυξανόμενη αυτοπεποίθηση της Κίνας μέσα και γύρω από τις θάλασσες της Νότιας και της Ανατολικής Κίνας έχει γίνει βασικός μοχλός στρατιωτικών δαπανών σε χώρες όπως η Αυστραλία και η Ιαπωνία», σημειώνει το SIPRI.

Ενδεικτικό παράδειγμα ενίσχυσης τέτοιων ιμπεριαλιστικών διεργασιών είναι η συγκρότηση της τριμερούς συμμαχίας AUKUS (Αυστραλία, Βρετανία, ΗΠΑ), που μεταξύ άλλων προβλέπει τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τον εξοπλισμό της Αυστραλίας με 8 πυρηνοκίνητα υποβρύχια, με εκτιμώμενο κόστος έως και 128 δισ. δολάρια.

Στην 3η θέση της παγκόσμιας κατάταξης βρίσκεται η Ινδία, σημαντική και ανερχόμενη δύναμη της περιοχής, με στρατιωτικές δαπάνες στα 76,6 δισ. δολάρια (αύξηση 0,9% από το 2020 και 33% από το 2012). Σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της εγχώριας βιομηχανίας όπλων, το 64% των δαπανών κατέληξαν σε ντόπιους ομίλους παραγωγής όπλων.

Στη Μέση Ανατολή το SIPRI ξεχωρίζει δύο στοιχεία: Το 2021 ο στρατιωτικός προϋπολογισμός του Ιράν αυξήθηκε για πρώτη φορά σε τέσσερα χρόνια, στα 24,6 δισ. δολάρια.

Οι δε στρατιωτικές δαπάνες του Κατάρ ανήλθαν σε 11,6 δισ. δολάρια, ανεβάζοντάς το στην πέμπτη θέση στη Μέση Ανατολή. Οι σχετικές δαπάνες του Κατάρ το 2021 αυξήθηκαν κατά 434% από το 2010, το τελευταίο έτος που η χώρα δημοσίευσε τέτοια στοιχεία.