Δημοσιεύουμε το δεύτερο μέρος του διηγήματος της Κατίνας Τέντα - Λατίφη, συγγραφέα, αντιστασιακής, μαχήτριας του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που «χάρισε» στην εφημερίδα μας και το οποίο αναφέρεται στην γυναίκα του θρυλικού υποστράτηγου του ΔΣΕ Νίκου Θεοχαρόπουλου (Σκοτίδα).

- Ξύπνα μωρ' μάννα μου να ακούσεις τον χαλασμό που γίνεται, με σκούντηξε ανήσυχη. Ξύπνα!

Σύμπτωση; Ηταν τυχαίο; Εκείνη ακριβώς την στιγμή έπεφτε νεκρός ο Νίκος της λίγο πιο κάτω από μας έξω απ' το χωριό Κόττας, έβγαλε το κεφάλι του απ' το αμπρί και τον χτύπησε θραύσμα οβίδας. Με κάλεσαν να κατέβω γρήγορα στο τηλέφωνο.

- Πάρε, μου λέει ο τηλεφωνητής να ακούσεις. Δεκάδες φωνές αναμετέδιδαν την είδηση, ο μέραρχος Νίκος Σκοτίδας σκοτώθηκε, ο Σκοτίδας σκοτώθηκε! Κρατήστε την Οπη μακρυά είπαν, μην το μάθει και μας πάθει τίποτε μέσα σ' αυτόν τον χαλασμό.

Κάναμε γύρω της κλοιό ώσπου ήρθαν και την πήραν. Η άμυνα του ΔΣΕ στο Βίτσι δεν άντεξε πολύ και μέσα σε δύο μέρες δόθηκε διαταγή σύμπτυξης των τμημάτων προς την Αλβανία. Βαδίζαμε νύχτα ένα σωρό κόσμος γύρω απ' την Μικρή Πρέσπα και μέσα στο σκοτάδι ένοιωσα την Οπη να γαντζώνεται επάνω μου, ήθελε να έρθει μαζί μου. Φάνηκε ότι δεν της είχαν πει τίποτε ακόμη, αλλά την ίδια στιγμή έφτασε λαχανιασμένα ο ανταρτοτσέλιγκας μπάρμπα-Κίτσος να την συγκρατήσει. Με πολύ δυσκολία την έπεισε να μείνει και... ευτυχώς! Γιατί προχωρώντας προς το χωριό Μικρολίμνη αντικρίσαμε επάνω στην αποβάθρα ένα φορτίο σκεπασμένο με άσπρο σεντόνι, ήταν η σορός του Νίκου της, θα τον περνούσαν με το καΐκι απέναντι. Πάγωσα! Πώς δεν ήρθε μαζί μου! Τότε κατάλαβα την επιμονή του Μπάρμπα-Κίτσου να την κρατήσει.

Η Οπη πέρασε στην Αλβανία την επομένη το πρωί με αυτοκίνητο. Κάπου σ' ένα ξέφωτο κοντά στο χωριό Πυξός είδαν μια ομάδα της Σχολής Αξιωματικών του ΔΣΕ που πυροβολούσε στον αέρα.

- Για σταθείτε, είπε στον σωφέρ και στην αντάρτισσα που ήταν μαζί της, τι ζητάει η Σχολή Αξιωματικών εδώ στα σύνορα, ο πόλεμος είναι πίσω μας. Αυτοί τι κάνουν εδώ;

Ο σωφέρ βιάστηκε να τους προσπεράσει κι αυτή εντελώς στα ξαφνικά άρχισε να τραγουδάει το «Δυο αγάπες στην ζωή μου έχω κλείσει, η πατρίδα είναι μια και η άλλη εσύ». Τραγουδούσε μ' εκείνη την όλο έκφραση μελωδική φωνή της και οι συνοδοί της κατάπιναν τα δάκρυα, γιατί δεν μπορούσαν να της πουν πως εκείνη την ώρα έθαβαν τον άντρα της και πως η ομάδα των αξιωματικών απέδιδε φόρο τιμής στον νεώτερο υποστράτηγο του ΔΣΕ Νίκο Σκοτίδα.

Με την υποχώρηση όλα τα αντάρτικα τμήματα συγκεντρώθηκαν μέσα στην Αλβανία δίπλα στα σύνορα με την Ελλάδα. Ηταν ένα πλατύ δασωμένο μέρος με ένα μικρό λόφο στο κέντρο του. Με το που φθάνω εκεί βλέπω στην κορυφή του την Οπη, όρθια με τα χέρια στις τσέπες του παντελονιού της, η κοιλιά της να προεξέχει και το κεφάλι της να γυρίζει γύρω - γύρω όλο ανησυχία. - Μα πού είναι; Πού είναι και δεν τον βλέπω, ψιθύριζε.

Εψαχνε τον άντρα της. Ενοιωσα ένοχη. Ολη η μεραρχία που διοικούσε, όλος εκείνος ο στρατός, όλοι γνώριζαν ότι ο Σκοτίδας είχε σκοτωθεί και μόνον αυτή, η αγαπημένη του, μόνον αυτή δεν το ήξερε. Και είναι πραγματικά αξιοσημείωτο πώς κατάφεραν όλοι να σεβαστούν την απόφαση της διοίκησης να μην της το πει κανείς στην κατάσταση που βρισκόταν, μακρυά από κάποιο ιατρικό κέντρο βοήθειας.

Με αυτή την πονεμένη εικόνα στο μυαλό μου πέρασαν από τότε περίπου 9 χρόνια χωρίς να ανταμώσω την Οπη. Είχα μάθει όμως με συγκίνηση ότι το παιδί που γέννησε ήταν αγόρι και ότι του έδωσε το όνομα του πατέρα του, το ονόμασε Νίκο. Οταν την ξαναβρήκα στο Βουκουρέστι, το παιδί ήταν πια μεγάλο και βρίσκονταν σε ένα ειδικό σχολείο στη Σοβιετική Ενωση για παιδιά Ελλήνων, Ισπανών και άλλων αγωνιστών που είτε ήταν φυλακισμένοι στις χώρες τους, είτε είχαν σκοτωθεί.

Η ίδια εργαζόταν δαχτυλογράφος στα γραφεία του Συλλόγου των Πολιτικών Προσφύγων στο Βουκουρέστι και είχε μαζί της τον τρίχρονο γιο της Λεωνίδα. Είχε ζήσει με το πένθος της τέσσερα και πλέον χρόνια και όλοι γύρω της προσπαθούσαν να την πείσουν να ξαναφτιάξει τη ζωή της, τόσο νέα που ήταν και στην ξενητειά. Δεν το αποφάσιζε, ώσπου ήρθε μπροστά της ο Γιώργης, ένας ρουμελιώτης μορφονιός, αξιωματικός του ΔΣΕ, ευγενικός άνθρωπος, με χιούμορ, με ήθος, γέννημα - θρέμμα της εποχής της Αντίστασης. Παντρεύτηκαν. Στον πρώτο χρόνο γεννήθηκε ο γιος τους και πριν ξεπεταχθεί το μωρό, ο Γιώργος έφυγε. Το Κόμμα τού ανέθεσε αποστολή να κατέβει παράνομα στην Ελλάδα για την ανασύσταση των Κομματικών Οργανώσεων, αλλά σύντομα τον συνέλαβαν και τον έκλεισαν στη φυλακή με τον πιο σκληρό νόμο - εφεύρεση, νόμο καρμανιόλα, τον περί κατασκοπείας, εκείνο το νόμο που έφαγε τον Μπελογιάννη και άλλα παλληκάρια.

Η Οπη έμεινε με δύο παιδιά από δύο άντρες και χωρίς άντρα, χωρίς στοργή και φροντίδα, μόνο με ευθύνες. Και δεν κλάφτηκε ούτε στιγμή, διατήρησε εκείνο το χαμόγελο και είδε την ζωή της σαν έναν αγώνα όχι μόνον επιβίωσης, αλλά και θυσίας, γιατί μέσα απ' το δικό της άγριο κυνηγητό, γνώρισε τον φασισμό και την αδικία στον κόσμο.

Ετυχε να συγκατοικήσω για ένα διάστημα μαζί της και όταν το μεσημέρι επιστρέφοντας απ' τη δουλειά περνούσε κι έπαιρνε απ' τον Παιδικό Σταθμό τον μικρό, παρακολουθούσα την συμπεριφορά της, τόσο τρυφερή, τόσο λεπτή, τόσο προσεχτική μην αφήσει ίχνος θλίψης στην ψυχή του με τις απαντήσεις της στις αμέτρητες ερωτήσεις που της έβαζε: - Μαμά, έγραψε ο μπαμπάς πότε θα 'ρθει; - Μαμά γιατί τον κρατάνε και δεν τον αφήνουν να έρθει αφού τον θέλουμε μαζί μας; - Μαμά, τον μπαμπά τον ξέρεις κι εσύ μόνον απ' την φωτογραφία; - Μαμά στο γράμμα που έστειλες έγραψες και την φόρμουλα «άντε και γρήγορη αντάμωση».

Γρήγορη αντάμωση! Πόσο γρήγορη; Ενα - δύο μήνες, ένα - δύο χρόνια, τρία χρόνια; Αμ, δε! Είκοσι δύο χρόνια! Μάλιστα. Αριθμητικώς: 22! Τόσα ακριβώς πέρασαν ως το 1976, όταν επιτράπηκε στην Οπη και τα δύο παιδιά της - απόφοιτοι του Πολυτεχνείου πια - να επαναπατρισθούν και να συναντηθούν με τον Γιώργη που είχε αποφυλακισθεί μετά το πέσιμο της Χούντας. Εχ! Τι είναι η ζωή του ανθρώπου; Πόση είναι; Αν σου κλέψουν την παιδική ηλικία, την εφηβεία, γενικά σου κλέψουν τη νιότη, μαζί και την ηλικία της ωριμότητας και σου τις γεμίσουν με αναστεναγμό και δάκρυα, τι απομένει;

«Ολο για τον πόλεμό σας μιλάτε», είπε κάποτε ο Χέμινγουεϊ στους Ισπανούς του εμφυλίου.

- Ενδεχομένως να θυμούμαστε εν είδει μετάληψης τον πόλεμό μας, τον θάνατο σ' αυτόν, όμως για τη νιότη μας μιλάμε, για την φλόγα της νιότης μας που την κατάπιε, γι' αυτήν μιλάμε, του απάντησαν.

Αλήθεια, γιατί τα τράβηξε όλα αυτά η Οπη; Τι το κακό έκανε αυτή η μικρή Μπουμπουλινίτσα; Το ότι αγάπησε πολύ την πατρίδα της, το ότι δεν το άντεχε η μικρή της καρδιά να την βλέπει σκλαβωμένη;

Το ότι έκανε το υπεράνω όλων χρέος της, αυτό ήταν το αμάρτημά της και της αναποδογύρισαν όλη τη ζωή;

Αν όμως ο άνθρωπος έχει μέσα του δύναμη, προχωράει και σ' αυτό που απόμεινε. Πήραν την ζωή τους απ' την αρχή με όλες τις δυσκολίες. Δούλεψαν, βρήκαν τον τόπο τους, τους συγγενείς και φίλους, περπάτησαν στις πορείες - φόρος τιμής στα παιδιά του Πολυτεχνείου, σε λίγο παντρεύτηκαν τα παιδιά τους και η Οπη ξανατραγούδησε την «Παπαρούνα». Με τον καιρό ήρθαν και τα εγγόνια, με λίγα λόγια το δέντρο τους φούντωσε, έβγαλε κλαδιά και τα κλαδιά, κλαδάκια.

«Το παιδί αποτελεί προέκταση στην αιωνιότητα» έχει πει ένας σοφός. Και προέκτασή τους είναι οι σημερινοί απόγονοί τους, που δεν μπορεί, θα μεταφέρουν στους δικούς τους απογόνους αυτά που έμαθαν απ' τους γονείς τους, ότι η υπεράσπιση της πατρίδας είναι ιερή παράδοση του λαού μας, ότι πόλεμος, και μάλιστα αδελφοκτόνος πόλεμος, δεν πρέπει ποτέ να ξαναγίνει, και ότι η διεκδίκηση του δίκιου του αδικημένου λαού απαιτεί θάρρος, τόλμη και θυσία.

Η Οπη πέθανε στην Αθήνα τον Σεπτέμβρη του 2009.