Στο ερώτημα, ποια ήταν τα σημαντικότερα μέτρα οικονομικής πολιτικής και οικονομικά γεγονότα το 2002, μπορούν ν' αναφερθούν μια σειρά απ' αυτά, τα οποία, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, απασχόλησαν την κοινή γνώμη. Ξεχωριστή θέση οπωσδήποτε κατέχουν:

• Η ψήφιση του ασφαλιστικού εκτρώματος τον Ιούνη, με την αρωγή, μάλιστα, και στήριξη της πλειοψηφίας της διοίκησης της ΓΣΕΕ.
• Οι παρεμβάσεις στη φορολογία Φυσικών Προσώπων και τη φορολογία Κεφαλαίου (μεταβιβάσεις, κληρονομιές, γονικές παροχές κλπ.).
• Η συνέχιση της πολιτικής ιδιωτικοποίησης των ΔΕΚΟ.
• Η εισαγωγή από την πρώτη μέρα της χρονιάς, σε φυσική μορφή, του ευρώ και τα αλλεπάλληλα κύματα ακρίβειας, που το συνόδεψαν και έπληξαν τα, ούτως ή άλλως, καχεκτικά εισοδήματα των λαϊκών στρωμάτων.
• Η ακρίβεια ήταν, ασφαλώς, ένα από τα σημαντικά προβλήματα που απασχόλησαν την κοινή γνώμη.
• Η αποκάλυψη της ακόμα πιο ληστρικής πολιτικής των τραπεζών στο θέμα των επιτοκίων καταθέσεων ταμιευτηρίου, τα οποία προσφέρουν πλέον αρνητικές αποδόσεις.
• Η κλιμάκωση της επίθεσης ενάντια στους ΕΒΕ, με τη μορφή της ρύθμισης των εκκρεμών ανέλεγκτων υποθέσεων της εξαετίας 1993 - 1998 και της «συνάφειας» του ΦΠΑ της περιόδου 1999 - 2001, που πήραν χαρακτήρα νέου φορολογικού πογκρόμ.

Κατά τ' άλλα, το 2002 συνεχίστηκε το πρόγραμμα «μεγάλα δημόσια έργα», είτε αυτά αφορούσαν στα συγχρηματοδοτούμενα με την Ευρωπαϊκή Ενωση, είτε τα «Ολυμπιακά», δύο, δηλαδή, παράγοντες που είχαν σαν αποτέλεσμα να εμφανιστούν υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης, σε σχέση με τα ...υφεσιακά ευρωπαϊκά επίπεδα. Στα αξιοσημείωτα, βέβαια, είναι και οι στατιστικές αλχημείες, στις οποίες προσέφυγαν οι ελληνικές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να εμφανίσουν μια ωραιοποιημένη κατάσταση στα δημόσια οικονομικά (δημόσιο χρέος - ελλείμματα), η οποία πήρε τη μορφή των «πλεονασματικών προϋπολογισμών», αν και, όπως αναγκάστηκε να ομολογήσει η κυβέρνηση, όλοι οι προϋπολογισμοί του κράτους συνέχισαν να είναι ελλειμματικοί.

Πριν αναφερθούμε στα «σημεία» της οικονομικής πολιτικής της χρονιάς που φεύγει, να σημειώσουμε ένα πρόβλημα, το οποίο αρχίζει ήδη να απασχολεί την κυβέρνηση, τα κόμματα και όσους, στον ένα ή τον άλλον βαθμό, ασχολούνται με την οικονομία. Και αυτό είναι το μέλλον του ελληνικού καπιταλισμού, όχι το απώτερο, αλλά αμέσως μετά το 2006, χρονιά που θα ολοκληρωθεί η εκτέλεση των λεγόμενων Κοινοτικών Προγραμμάτων Στήριξης. Η εκταμίευση, δηλαδή, των κονδυλίων που αποφασίστηκαν στην ΕΕ για την ανάπτυξη και τις κατασκευές έργων υποδομής στη χώρα, με τρόπο τέτοιο, ώστε να στηριχτεί η προσπάθεια της ντόπιας άρχουσας τάξης για ενσωμάτωση της Ελλάδας στην ΕΕ και για να γίνει ευκολότερη η ακόμα μεγαλύτερη διείσδυση των δυτικοευρωπαϊκών πολυεθνικών και του ξένου κεφαλαίου στη χώρα. Πρόκειται για για πορεία, που ο ελληνικός λαός ήδη έχει ακριβοπληρώσει, αν αναλογιστεί κανείς τους προσανατολισμούς που υπαγορεύτηκαν για την πορεία εξέλιξης της ελληνικής οικονομίας, όπως, επίσης, ότι τα λαϊκά στρώματα πληρώνουν τη συμμετοχή του ελληνικού καπιταλισμού στην ευρωζώνη με συνέπειες, όπως: Σημαντική άνοδος της ανεργίας. Με το 23% του ελληνικού λαού να ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και το 17% των εργαζομένων (σύμφωνα με επίσημες ευρωπαϊκές στατιστικές) να αμείβεται με άθλια μεροκάματα. Ανεπανόρθωτα πλήγματα στη φτωχομεσαία αγροτιά. Ενα σύνολο σαρωτικών αντεργατικών μέτρων (εργασιακές σχέσεις, ασφαλιστικά εκτρώματα και πληθώρα άλλων), που έκαναν ακόμα πιο δεινή τη θέση των λαϊκών στρωμάτων και, ταυτόχρονα, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για πλουσιοπάροχα - πολιτικά και οικονομικά - οφέλη για την οικονομική ολιγαρχία.

Τα ...ωραία, όμως, κάποια στιγμή τελειώνουν. Και το τέλος τοποθετείται χρονικά στο 2006, μαζί με τα κοινοτικά κονδύλια - «δεκανίκια» που χρησιμοποιούσε η αστική τάξη. Και από εκεί και πέρα, τι μέλλει γενέσθαι; Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να στραφεί πιο δυναμικά στο χώρο του τουρισμού. Μάλιστα, ο σημερινός διευθυντής της Ελληνικής Τηλεόρασης, από τη θέση του αρθρογράφου του «Βήματος», ζητούσε «η Ελλάδα να γίνει η Φλόριντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Υπάρχει, όμως, και σοβαρός αντίλογος. Οταν τέθηκε το ερώτημα αυτό σε ανώτερο παράγοντα της Τράπεζας της Ελλάδας, ο τελευταίος διερωτήθηκε: «Να στηριχτούμε στον τουρισμό, είναι μια άποψη. Τι θα γίνει, όμως, αν σκάσει ένα "Πρεστίζ" στο Αιγαίο στη διάρκεια του καλοκαιριού; Τι θα γίνει αν οι Αμερικανοί, για να ασκήσουν πιέσεις, εκδώσουν μια νέα ταξιδιωτική οδηγία;». Τα ερωτήματα αυτά και άλλα πολλά είναι όχι μόνον υπαρκτά, αλλά σκιαγραφούν και τις ομιχλώδεις προοπτικές που διαμορφώνονται για τη χώρα, εξαιτίας των «μονόδρομων» της ενσωμάτωσης - και της ακόμα μεγαλύτερης εξάρτησης - της ελληνικής οικονομίας στην ΕΕ και την ΟΝΕ.

Για τη χρονιά που φεύγει και από τη σκοπιά των εργαζομένων, το σημαντικότερο γεγονός ήταν η θεσμοθέτηση του αντιασφαλιστικού εκτρώματος. Μια ρύθμιση άκρως απαραίτητη για το - ντόπιο και ευρωπαϊκό - κεφάλαιο στις μεθοδεύσεις του να μειώνει το κόστος παραγωγής σε βάρος της εργατικής δύναμης. Οι σημαντικότερες αλλαγές που θεσπίστηκαν ήταν η κατάργηση, ουσιαστικά η επιμήκυνση του εργάσιμου βίου, η μείωση των συντάξεων, η παραγραφή των τεράστιων χρεών που είχε το Δημόσιο προς τα ασφαλιστικά ταμεία, η μείωση της κρατικής συμμετοχής στα Ταμεία, η ιδιωτικοποίηση της ασφάλισης με τη δημιουργία του «τρίτου πυλώνα», η επικείμενη αναθεώρηση των βαρέων και ανθυγιεινών κ.ο.κ.

Η εισαγωγή του ευρώ «ερέθισε» στο έπακρο όλα τα κερδοσκοπικά ...ένστικτα της αστικής τάξης, η οποία δεν άφησε την ευκαιρία χαμένη και επιδόθηκε σε μια άγρια κερδοσκοπία. Βιομήχανοι, έμποροι, τραπεζίτες, όλη η αφρόκρεμα της ολιγαρχίας, εκμεταλλευόμενη την άγνοια του κόσμου για τη νέα νομισματική μονάδα, εξαπέλυσαν μία από τις μεγαλύτερες επιθέσεις κερδοσκοπίας, κυρίως με τη μέθοδο των «στρογγυλοποιήσεων». Οι τιμές σε εκατοντάδες και χιλιάδες εμπορεύματα και υπηρεσίες αυξήθηκαν, οι νοικοκυρές έβγαιναν από τα σούπερ μάρκετ με τα πορτοφόλια άδεια και με ελάχιστες αγορές. Πίσω, βέβαια, από το κύμα της κερδοσκοπίας της αστικής τάξης, βρίσκεται το θεσμικό πλαίσιο, που έχει σαν πυρήνα του τη θέση ότι «οι τιμές διαμορφώνονται ελεύθερα, χωρίς κρατικές παρεμβάσεις» Ενοχοι, επομένως, είναι και οι επιχειρηματίες και το πολιτικό σύστημα, που θεσμικά στηρίζει την «απελευθερωμένη» ληστεία των εργαζομένων.

Ενα άλλο σοβαρό, ίσως και σοβαρότερο - μακροπρόθεσμα - από το πρώτο, θέμα είναι ότι η, μέσω της υιοθέτησης του ευρώ, απώλεια άσκησης της συναλλαγματικής και νομισματικής πολιτικής, σωρευτικά, στο βάθος του χρόνου, θα έχει πολύπλευρες οδυνηρές συνέπειες. Ολοι αναγνωρίζουν ότι οι διαφορές της παραγωγικότητας μεταξύ του ελληνικού και του σκληρού πυρήνα του ευρωπαϊκού καπιταλισμού ήταν και παραμένουν σημαντικές. Τι σημαίνει αυτό, πρακτικά; Οτι στη μονάδα του χρόνου, το μέσο γερμανικό ή γαλλικό εργοστάσιο μπορεί να παράγει περισσότερα και, άρα, φθηνότερα εμπορεύματα. Επομένως: α) Μπορούν να πωλούν φθηνότερα από τον ανταγωνιστή Ελληνα καπιταλιστή. β) Διαμορφώνουν την κοινωνική τιμή των εμπορευμάτων, σε επίπεδα χαμηλότερα από την ατομική τιμή που παράγει ο Ελληνας καπιταλιστής. Τι μπορεί να κάνει ο τελευταίος; Πιέζει την τιμή της εργατικής δύναμης κάτω από την αξία της. Μένει το ποσοστό κέρδους για να παραμείνει ανταγωνιστικός στην αγορά. Ούτως η άλλως, είναι μια μάχη, αργά ή γρήγορα, χαμένη. Η εκτόπιση των μεριδίων εσωτερικής αγοράς από τις εισαγωγές των ευρωπαϊκών πολυεθνικών αυτό δείχνει. Αυτό, όμως, το φαινόμενο που έχει ονομαστεί και «δολαριοποίηση» είχε δραματικές συνέπειες σε άλλες χώρες, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση το δράμα της Αργεντινής. Στην Ελλάδα τι πρόκειται να συμβεί;