«Το κείμενο της εταιρικής σχέσης Ευρωπαϊκής Ενωσης - Τουρκίας δεν αντανακλά τα συμπεράσματα του Ελσίνκι, ενώ έχουν ξεπεραστεί πλέον και οι δεσμεύσεις τόσο της φινλανδικής προεδρίας όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απέναντι στην Τουρκία». Αυτό υποστήριξε χτες στις Βρυξέλλες ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ σε παρέμβασή του στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Την εμφάνιση του Ι. Τζεμ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «σφράγισε» η «εισβολή» δύο νεαρών Κούρδων, που διέκοψαν την ομιλία του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ του κουρδικού ζητήματος.

Ο Ι. Τζεμ είπε ότι η εταιρική σχέση Ευρωπαϊκής Ενωσης - Τουρκίας αποτελεί μια καμπή στην εξέλιξη των σχέσεων των δύο πλευρών, σημειώνοντας όμως παράλληλα ότι οι αναφορές που γίνονται στο Κυπριακό και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται «εκτός νομικής βάσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Επανέλαβε τη γνωστή τουρκική θέση, σύμφωνα με την οποία, το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν αποτελούν πολιτικά κριτήρια για την Τουρκία και μπορούν να συμπεριληφθούν μόνο στον πολιτικό διάλογο που διεξάγει η Ευρωπαϊκή Ενωση με την Τουρκία. Οπως τόνισε, οι θέσεις αυτές έχουν διατυπωθεί και έχουν δοθεί σχετικές διαβεβαιώσεις στην Τουρκία τόσο με την επίσκεψη του ύπατου εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ Χαβιέρ Σολάνα και του αρμόδιου για τη διεύρυνση επιτρόπου Γκίντερ Φερχόιγκεν στην Αγκυρα, κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι, όσο και με την «επιστολή Λιπόνεν» το Δεκέμβρη του 1999. Οι αποφάσεις αυτές όμως τώρα έχουν ανατραπεί, υποστήριξε.

«Η συμπερίληψη του Κυπριακού στα βραχυπρόθεσμα πολιτικά κριτήρια και των ελληνοτουρκικών διαφορών στα μεσοπρόθεσμα πολιτικά κριτήρια στο κείμενο της εταιρικής σχέσης ήταν μια αιφνιδιαστική απόφαση, η οποία βρίσκει αντίθετη την Τουρκία, γιατί με τον τρόπο αυτό δεν αποτυπώνονται ρητά τα συμπεράσματα του Ελσίνκι», σημείωσε. Οπως είπε, με την εξέλιξη αυτή δημιουργείται μια ρήξη στο θέμα της εμπιστοσύνης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και Τουρκίας. Για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις επανέλαβε την πρόταση της Τουρκίας για διεξαγωγή διαλόγου, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Εμείς είμαστε αυτοί που ζητάμε από τους φίλους μας τους Ελληνες να συζητήσουμε τα θέματα του Αιγαίου όπως επιτάσσει το Διεθνές Δίκαιο».

Ο Ι. Τζεμ αρνήθηκε ότι υπάρχουν δυνάμεις κατοχής στην Κύπρο και επανέλαβε τη γνωστή τουρκική θέση ότι πρόκειται για απελευθερωτικές δυνάμεις που επενέβησαν τη στιγμή του στρατιωτικού πραξικοπήματος. Χαρακτηριστικά είπε: Πώς είναι δυνατόν ένας λαός να είναι δύναμη κατοχής στην ίδια του τη γη όπου ζει επί αιώνες. Η Κύπρος είναι ένα θέμα διατήρησης της εθνικής ασφάλειας για την Τουρκία, πρόσθεσε. Εξάλλου, επιχείρησε να δικαιολογήσει το σημαντικό ρόλο του στρατού στην πολιτική ζωή της Τουρκίας. Οπως υποστήριξε, στις χώρες που παρατηρείται έξαρση των τρομοκρατικών ενεργειών είναι λογικό να παρεμβαίνουν οι στρατιωτικοί στα πολιτικά δρώμενα της χώρας για λόγους εθνικής ασφάλειας. Παράλληλα, επισήμανε ότι η Τουρκία ήταν για δεκαετίες ο προμαχώνας της δυτικοευρωπαϊκής και αμερικανικής αμυντικής οργάνωσης στην περιοχή, γεγονός που δικαιολογεί, σύμφωνα με τον κ. Τζεμ, τον αυξημένο ρόλο του στρατού στη χώρα.

Υπογράμμισε ακόμη ότι η οικονομία της Τουρκίας είναι η πιο δυναμική στην περιοχή που καλύπτει την Ανατολική Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή, χωρίς να έχει υπάρξει οικονομική βοήθεια και υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οπως ανέφερε, η τουρκική οικονομία αναπτύσσεται, παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δε σεβάστηκε τις οικονομικές υποχρεώσεις της προς την Τουρκία, όπως αυτές απορρέουν από την Τελωνειακή Ενωση ΕΕ - Τουρκίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Τουρκία αποτελεί πρότυπο στην περιοχή και παράδειγμα εκσυγχρονισμού. Επίσης, αρνήθηκε ότι υπήρξε γενοκτονία του αρμενικού λαού.

Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται ότι ανησυχεί για την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης για την εταιρική σχέση της Τουρκίας, καθώς εκτιμά ότι οι τριβές στις ευρωτουρκικές σχέσεις θα πλήξουν τις σχέσεις Αθήνας - Αγκυρας. Μάλιστα, η κυβέρνηση φαίνεται πως αντιμετωπίζει τις εξελίξεις όχι με τη σοβαρότητα που απαιτεί η περίσταση, καθώς στη συνεδρίαση του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠΑΣΟΚ το βράδυ της περασμένης Δευτέρας, με την παρουσία του πρωθυπουργού, έγινε συζήτηση επί ανύπαρκτου ζητήματος. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο υπουργός Αμυνας Α. Τσοχατζόπουλος μετέφερε την πληροφορία ότι υπάρχει μια ακόμη επιστολή του Π. Λιπόνεν, η οποία εστάλη προ ημερών στην Αγκυρα και με την οποία δίδονται οδηγίες για το πώς η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να υποστηρίξει με καλύτερο τρόπο τις θέσεις της για την Εταιρική Σχέση.

Οπως αποδείχτηκε, όμως, τέτοια επιστολή δεν υπήρξε. «Από την έρευνα που έχουμε κάνει, δήλωσε χτες ο υπουργός Τύπου, δεν προκύπτει η ύπαρξη τέτοιας επιστολής. Δε γνωρίζει η κυβέρνηση να έχει σταλεί άλλη επιστολή του Φινλανδού πρωθυπουργού προς τον πρωθυπουργό της Τουρκίας με περιεχόμενο συναφές με αυτό της πρώτης επιστολής, την οποία γνωρίζετε. Δεν προκύπτει, λοιπόν, η ύπαρξη δεύτερης επιστολής».

Ο Δ. Ρέππας προσπάθησε να δικαιολογήσει το γεγονός ότι το Εκτελεστικό Γραφείο του ΠΑΣΟΚ συζήτησε, για ένα τόσο σοβαρό θέμα, στη βάση φημών: «Δε γνωρίζω το περιεχόμενο της συνεδρίασης του Εκτελεστικού Γραφείου, είπε ο υπουργός Τύπου. Γνωρίζω ότι υπήρξε ένα δημοσίευμα, την προηγούμενη εβδομάδα, την Παρασκευή συγκεκριμένα, σε μια εφημερίδα, η οποία ίσως έδωσε σε κάποιους την αφορμή να σκεφθούν ότι υπάρχει δεύτερη επιστολή, να το λάβουν αυτό ως δεδομένο και να κάνουν ανάλογες συζητήσεις με αυτή την αφορμή».

Σοβαρές αντιδράσεις έχει προκαλέσει στην Τουρκία η αδιάλλακτη στάση της τουρκικής κυβέρνησης στο Κυπριακό, σε σχέση και με τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί στην εταιρική σχέση.

Ο διευθυντής της εφημερίδας «Ραντικάλ» Ισμέτ Μπερκάν υπογραμμίζει ότι οι αντιδράσεις της τουρκικής κυβέρνησης είναι υποκριτικές και γράφει: «Τι θα συμβεί άραγε εάν το Κυπριακό και το ζήτημα του Αιγαίου περιληφθούν στα πολιτικά κριτήρια; Βάλτε το χέρι στην καρδιά σας και πέστε: Αραγε είναι δυνατή η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ χωρίς να έχει επιλυθεί το Κυπριακό και να έχει δρομολογηθεί η λύση του ζητήματος του Αιγαίου;».

Τις «παραπλανητικές» θέσεις που ανέπτυξε ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ επικρίνει και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Μουράτ Καραγιαλτσίν και τονίζει ότι όσα περιέχονται στο έγγραφο της εταιρικής σχέσης «δεν προέκυψαν ξαφνικά, αλλά προήλθαν από το Ελσίνκι».

«Οι κυβερνώντες θέλουν να εξασφαλίσουν ότι το Κυπριακό θα παραμένει συνεχώς άλυτο και ταυτόχρονα να αποφύγουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τα κριτήρια της Κοπεγχάγης», γράφει ωμά ο Μανσούρ Ακγκιούν στην εφημερίδα «Γενί Μπινγίλ».

Οι θέσεις που θα αναπτυχθούν στη Σύνοδο Κορυφής της Νίκαιας και η στάση της Ελλάδας στο Κυπριακό «θα βοηθήσουν τους κυβερνώντες» «να παγώσουν τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ».

Τέλος την άποψη ότι η κυβέρνηση κλιμακώνει την κρίση με την ΕΕ, με σκοπό να αναβάλει την εκπλήρωση υποχρεώσεων που έχει απέναντι στην ΕΕ, αναπτύσσει και ο πρώην πρέσβης Σουκρού Ελεκντάγ, στην εφημερίδα «Μιλιέτ». Ο Σ. Ελεκντάγ χαρακτηρίζει τις τελευταίες αποφάσεις για το Κυπριακό ως «διπλωματία της οργής».