Αν και τα τεκμήρια της ζωής ανθρώπων όπως ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα αποτελούν έτσι κι αλλιώς κοινό «κτήμα» όλων των αγωνιζόμενων ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη, «κληρονομιά» όλων των λαών, αφού, αργά ή γρήγορα, θα ακολουθήσουν το δρόμο του «μέχρι την τελική νίκη», έχουν τη σημασία τους και ειδήσεις όπως αυτή που μας έρχεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ, η οποία, κατέστησε τα γραπτά του Τσε, αλλά και ντοκουμέντα που τον αφορούν, ως στοιχεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η ΟΥΝΕΣΚΟ συμπεριέλαβε πρόσφατα τα χειρόγραφα του Τσε και άλλα ντοκουμέντα για τον ίδιο, στον κατάλογο του Παγκόσμιου Μητρώου της, που είναι ο αντίστοιχος - για τα κείμενα - με τον γνωστότερο κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς που αφορά σε αρχαία μνημεία. Πρωτότυπα χειρόγραφα όπως αυτό των θρυλικών «Ημερολογίων μοτοσυκλέτας» από το μεγάλο νεανικό ταξίδι του Τσε στη Λατινική Αμερική, αλλά και το ημερολόγιό του από τα βουνά της Βολιβίας όπου εκτελέστηκε το 1967 αναγνωρίζονται πλέον και τυπικά ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και θα πρέπει να προστατεύονται ως τέτοια. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο σχετικός κατάλογος της ΟΥΝΕΣΚΟ περιλαμβάνει μόλις 300 αρχεία και συλλογές εγγράφων, ενώ τα γραπτά του Τσε περιλαμβάνονται στις 54 κηρύξεις που έγιναν φέτος από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Πριν μία βδομάδα, η σύζυγος και τα παιδιά του Τσε συμμετείχαν στη σχετική τελετή της κήρυξης που πραγματοποιήθηκε στην Αβάνα.

Η επίσημη ονομασία του αρχείου είναι «Συλλογή Ντοκουμέντων "Η ζωή και το έργο του Τσε Γκεβάρα: Από τα χειρόγραφα πρωτότυπα της εφηβείας και της νιότης του, στο ημερολόγιο εκστρατείας στη Βολιβία» και περιλαμβάνει 1.007 ντοκουμέντα που «απλώνονται» σε 8.197 σελίδες και καλύπτουν όλη την περίοδο της ζωής του, από το 1928 που γεννήθηκε μέχρι και το 1967 που έδωσε τη ζωή του στην πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Είναι κείμενα για την επαναστατική δουλειά, δοκίμια, άρθρα σε εφημερίδες, βιογραφικό υλικό και προσωπικές εργασίες, καθώς και η αλληλογραφία του με διάφορα πρόσωπα και με την οικογένειά του. Τα 431 αντικείμενα του αρχείου είναι χειρόγραφα του Τσε και τα 567 είναι ντοκουμέντα που αφορούν στον Τσε ή σχετίζονται με αυτόν. Το αρχείο περιλαμβάνει επίσης πολύτιμο εικονογραφικό υλικό από και για τον Τσε, ταινίες, γράμματα και μουσειακά αντικείμενα.

Επί το πλείστον, η Συλλογή βασίζεται στο Κέντρο Μελετών «Τσε Γκεβάρα» της Αβάνας, το οποίο διοικείται από την σύζυγο του Τσε, Αλέιδα Γκεβάρα Μαρτς. Οπως εξηγούσε σε συνέντευξή του στο «Ρ» το 2006 ο γιος του Τσε, Καμίλο Γκεβάρα, «το Κέντρο ιδρύθηκε το 1984, ως προσωπικό αρχείο του Τσε στο σπίτι που έζησε στην Αβάνα, στο Νουέβο Βεδάδο. Ετσι, ξεκίνησε μια, θα έλεγα, ανώνυμη δουλειά, η ταξινόμηση και η συστηματοποίηση από επιστήμονες ώστε κάποια στιγμή να μπορέσουμε να εκθέσουμε αυτό το έργο, έχοντας και τη στήριξη της κουβανικής πολιτείας. Μπορούμε να πούμε ότι το Κέντρο έχει δύο κεντρικές κατευθύνσεις. Μια ακαδημαϊκή, που σημαίνει τη μελέτη των έργων, της σκέψης, της δράσης και της ζωής του Τσε. Να εμβαθύνουμε στη μελέτη και να προχωρήσουμε στην έκδοση των ανέκδοτων έργων του. Θέλουμε να εκδοθεί αυθεντικά ο Τσε με δικά του κείμενα και μετά θα έρθουν οι αναφορές και οι αναλύσεις για το έργο του. Θέλουμε να εκδώσουμε όλο του το έργο. Μέσα σε αυτή τη δουλειά υπάρχει μια σημαντική πλευρά, αυτή της διάδοσης του έργου του. Μελετάς το έργο, εμβαθύνεις σε αυτό, το εκδίδεις, αλλά πρέπει και να το διαδώσεις. Ετσι, κάνουμε ντοκιμαντέρ, ψηφιακά προγράμματα στο Ιντερνετ και άλλες εκδόσεις για πιο νέους ανθρώπους, αδιαμόρφωτους, όπως περιοδικά που μπορούν να προσεγγίσουν πιο κατανοητά τον Τσε. Δεύτερη κατεύθυνση της δουλειάς μας είναι να γίνει το Κέντρο και κέντρο προβολής πολιτισμού, ώστε να αναδειχτούν οι ανθρώπινες αξίες. Εχουμε φτιάξει κοινότητες επικοινωνίας κυρίως με νέους αλλά και παιδιά. Θέλουμε όχι μόνο να επηρεάζει το Κέντρο αλλά και το κοινό μας με βάση τα ενδιαφέροντά του, ώστε να εμβαθύνουμε στις ανθρώπινες αξίες».

Οπως αναφέρει η ΟΥΝΕΣΚΟ στο σκεπτικό της ανακήρυξης, μεταξύ άλλων το Κέντρο φυλάσσει και τα 856 βιβλία που αποτελούσαν μέρος της προσωπικής βιβλιοθήκης του Τσε και τα οποία εξακολουθούν να προσφέρονται για μελέτη, ακριβώς όπως τα οργάνωσε θεματικά ο ίδιος ο Τσε. Στο σκεπτικό σημειώνεται ότι τα βιβλία αυτά είναι «εξαιρετικής αξίας ντοκουμέντα» διότι ένα μέρος τους περιέχει σημειώσεις, υπογραμμίσεις και σχόλια του Τσε, τα οποία αναδεικνύουν πλευρές της σκέψης του.

Σε ό,τι αφορά το ημερολόγιο από τα βουνά της Βολιβίας αξίζει να σημειωθεί για την ιστορία, ότι κατασχέθηκε από τον βολιβιανό στρατό το 1967 μετά την εκτέλεσή του και στη συνέχεια... κυκλοφόρησε στο εμπόριο, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει να εξαφανιστεί σε κάποια ιδιωτική συλλογή όταν βγήκε στο «σφυρί» από τον οίκο δημοπρασιών «Σόθμπις» στο Λονδίνο. Το 1986 ανακτήθηκε από το βολιβιανό υπουργείο Εξωτερικών και σήμερα φυλάσσεται... στα αρχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Βολιβίας.

Στο κηρυγμένο αρχείο περιλαμβάνονται και οι περίφημες φωτογραφίες του Τσε που είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε και στην Ελλάδα το 2006. Η συλλογή παρέμεινε ανέκδοτη στο Κέντρο Μελετών «Τσε Γκεβάρα» μέχρι και τον Απρίλη του 2001, όταν παρουσιάστηκε στη Βαλένσια (Ισπανία) και τον Ιούλη της ίδιας χρονιάς στην Αβάνα, στο Μόρο Καμπάνια. Το 2002 παρουσιάστηκε στο Μεξικό, μετά στο Μοντεβίδεο και «πέρασε» στην Ευρώπη (Βαλένθια της Ισπανίας, Ρώμη, Δανία, Αυστρία και αλλού).

Στις φωτογραφίες του αποτυπώνει καθημερινά θέματα, αλλά και εξειδικευμένα, που αποκαλύπτουν και άλλα ενδιαφέροντα του Τσε, όπως την αρχαιολογία και κυρίως την ευρεία γνώση του πάνω στις προκολομβιανές κουλτούρες. Η φωτογραφία θα τον βοηθήσει «να γνωρίσει σε βάθος τον Λατινοαμερικανό, τον Ινδιάνο, τον εργάτη, τον αγρότη, όλους αυτούς που αντιπροσωπεύονται σε διαφορετικές στιγμές της ζωής τους μέσα στις φωτογραφίες του». «Η επαναστατημένη Κούβα, η πραγματικότητά της, η κινητικότητα και οι κυρίαρχες αλλαγές από το 1959, καθρεφτίζονται πιστά στο φωτογραφικό του λόγο, σε διάφορες στιγμές και τοποθεσίες: Η εικόνα ενός παιδιού στο βουνό, η γέννηση ενός νέου ανθρώπινου τύπου, νεαροί στρατιώτες που οικοδομούν ένα σχολείο, σύμβολο των νέων καιρών, όταν, για πρώτη φορά στη δική μας ήπειρο, ένας στρατός κατασκευάζει με τα δικά του χέρια έργα για το λαό, ως υποθήκη για το μέλλον», σημείωναν οι εκπρόσωποι του Κέντρου Μελετών κατά την παρουσίαση της έκθεσης στην Ελλάδα.

Ομως, ο Τσε δεν απαθανατίζει μόνο την Κούβα της Επανάστασης, αλλά και στιγμές από τα ταξίδια του σε Κάιρο, Δαμασκό, Ταϊλάνδη, Βιρμανία, Ινδίες, Πακιστάν, Κεϋλάνη, Χονγκ Κονγκ, Ιαπωνία, Μαρόκο, Τολέδο. Αρχαιολογικοί χώροι, εργοστάσια, πόλεις, πορτρέτα, τίποτα δεν τον αφήνει ασυγκίνητο.