ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 28 Φλεβάρη 1996
Σελ. /32
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
"Είμαστε παιχνίδι στα χέρια των μεγάλων δυνάμεων"

Συνέντευξη του ηγέτη των Σέρβων της Βοσνίας, Ράντοβαν Κάραζιτς, σε Ελληνες δημοσιογράφους, που έφτασαν στο Πάλε με το καραβάνι της ανθρωπιστικής βοήθειας

Στο Πάλε, η μυρωδιά του θανάτου σε ακολουθεί παντού. Τη νιώσαμε στα χνότα των αλόγων που έσερναν τα προσφυγικά κάρα από το Σαράγεβο. Είχαμε δει τη φωτιά του στα γαλαζοπράσινα μάτια μικρών παιδιών. Είχαμε ακούσει το φρικτό του τραγούδι στα αγκομαχητά των φορτηγών που εγκατέλειπαν την πόλη - πατρίδα. Ηταν εκεί. Κι εμείς, οι δημοσιογράφοι που φτάσαμε ως εκεί ακολουθώντας ένα καραβάνι με ανθρωπιστική βοήθεια - δύο νταλίκες ήταν φορτωμένες με αυτά που συγκεντρώθηκαν από την ειδική καμπάνια του "Ρ" - δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε άλλο, εκτός από το να την καταγράφουμε...

Αργότερα, οι δημοσιογράφοι περιμέναμε στο εστιατόριο ενός εργοστασίου, που τα γραφεία του είχαν μετατραπεί σε έδρα της κυβέρνησης. Τα καλοριφέρ νεκρά, λόγω έλλειψης καυσίμων. Το φαγητό λιγοστό, αλλά προσφερόταν με χαμόγελο.

Η συνάντηση με τον Πρόεδρο της Σερβικής Δημοκρατίας Ράντοβαν Κάρατζιτς ήταν προγραμματισμένη, αλλά μάλλον λόγοι ασφάλειας επέβαλαν να μην ξέρουμε το χρόνο της άφιξής του στο μέρος που θα δινόταν η συνέντευξη Τύπου. Τυχαία μόνο ο Μανόλης, ο φωτορεπόρτερ του "Ρ", βρέθηκε κατά το βράδυ μπροστά σε στρατιωτικά τζιπ, που "άδειασαν" οπλισμένους στρατιώτες που ακροβολίστηκαν στο χώρο. Δύο άλλοι στρατιώτες ήταν μπροστά του, πριν ένα άλλο τζιπ με σκούρα τζάμια φέρει τον Κάρατζιτς έξω από το κτίριο.

Στην είσοδο για τη συνέντευξη, οι ελληνοσερβικές αβρότητες έδωσαν τη θέση τους σε ελέγχους. Ξέραμε πως κάθε κίνησή μας γινόταν στο φόντο των προσφυγικών κομβόι και του εμπάργκο. Κάθε βήμα μάς έφερνε κοντά σε έναν άνθρωπο που έχει επικηρυχτεί και στο πρόσωπό του έχει επικηρυχτεί όλος ο λαός του. Ακόμη και τα παιδιά, που ακόμη δεν έχουν γεννηθεί.

Τελικά, ο Κάρατζιτς εμφανίστηκε μαζί με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Νικόλα Κόλιεβιτς.Δε φάνηκε να είναι πτοημένος από την απειλή της σύλληψής του και δήλωσε εξαρχής ότι "δε φοβάμαι κανέναν".

Χαρακτήρισε τη Συνθήκη του Ντέιτον "μεγάλη αδικία", αφού χάθηκαν για τους Σέρβους περιοχές, όπως το Σαράγεβο. "Ο λαός μας είναι υπερήφανος και θέλει να μείνει στη Σερβική Δημοκρατία", είπε ο πρόεδρος και πρόσθεσε ότι η κυβέρνησή του ήθελε να μείνουν Σέρβοι στο Σαράγεβο, αλλά οι συμπατριώτες του "δεν ήθελαν ούτε να το ακούσουν".

Με αυτό άφηνε να εννοηθεί ότι κανείς Σέρβος δε θα δεχόταν να είναι κάτω από κροατομουσουλμανική διοίκηση στο Σαράγεβο. Αμοιβαία τα "αισθήματα" και για τους αντιπάλους. Είπε ότι υπολογίζεται να παραμείνει στο Σαράγεβο περίπου ένα 5% Σέρβων, είτε γιατί δε θα προλάβουν να φύγουν μέχρι τις 19 Μάρτη που έχουν το δικαίωμα, όπως αποφάσισε το ΝΑΤΟ, είτε γιατί δε θα θελήσουν να το εγκαταλείψουν. Δεν το είπε εκείνη τη στιγμή, αλλά οι πρόσφυγες, που μιλήσαμε, μας είπαν ότι αυτός ο κόσμος πρέπει από τώρα να θεωρείται νεκρός. Είπε, όμως, ότι "οι πέτρες που πέφτουν στους πρόσφυγες αποδεικνύουν ακριβώς ότι η ζωή που θέλουν να επιβάλουν οι ΗΠΑ είναι αδύνατη. Η διεθνής κοινότητα δε θέλει να καταλάβει την πραγματικότητα. Μπορούσαμε να ζούμε σε μια πολυεθνική Γιουγκοσλαβία, αλλά σε μια μικρή πολυεθνική Βοσνία είναι αδύνατον. Δεν μπορούμε να ζούμε μαζί. Είμαστε δυο ξεχωριστοί κόσμοι". Ηταν μια από τις στιγμές των απαντήσεων του Προέδρου, που άφηναν πολλά ερωτηματικά, όσον αφορά στο πιθανό γεγονός να διάλεγε ο ιμπεριαλισμός του Σέρβους για νικητές.

Τόνισε ότι αυτός ο χωρισμός ανάμεσα στους εμπολέμους είναι τελικός. "Πόλεμος δε θα γινόταν χωρίς τη διεθνή κοινότητα. Από αυτούς εξαρτάται αν θα συνεχιστεί. Εμείς δεν ξεκινήσαμε κανένα πόλεμο". Πρόσθεσε ότι ο πόλεμος δεν τελειώνει και ότι, τελικά, οι εμπόλεμοι "είμαστε παιχνίδι στα χέρια των μεγάλων δυνάμεων".

Για τις σχέσεις του με τον Πρόεδρο της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο Κάρατζιτς απάντησε πολύ διπλωματικά, λέγοντας πως "είμαστε ένας λαός. Δεν έπρεπε να ζούμε σε δύο χώρες, αλλά σε μία. Οι πολιτικές διαφορές δε σημαίνουν τίποτα. Οι Σέρβοι της Σερβίας μάς υποστηρίζουν. Σε κάποια πράγματα μάς υποστηρίζει και ο Μιλόσεβιτς"...

Ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις - και για τις επερχόμενες εκλογές στη Σερβική Δημοκρατία - ήταν η δήλωση του Κόλιεβιτς, που παραβρέθηκε στο Ντέιτον, ότι η συμφωνία "ήταν μια έκπληξη για μας, γιατί δεν ξέραμε τι θα γίνει. Πρώτα ακούσαμε τις αποφάσεις και μετά τις συζητήσαμε". Πρόσθεσε ότι ο χάρτης είχε βγει από τις ΗΠΑ και τους μουσουλμάνους, χωρίς τη συμμετοχή των Σερβοβόσνιων. Να σημειωθεί ότι ο Κόλιεβιτς δεν είχε εκφραστεί στο παρελθόν ανοιχτά κατά της Συνθήκης του Ντέιτον.

Τέλος, στην ερώτηση τι θα γίνει αν συλληφθούν οι Κάρατζιτς και Μλάντιτς, ο Κόλιεβιτς απάντησε ότι ο σερβικός λαός δε θα αποδεχτεί τυχόν σύλληψή τους.

Ο ξεριζωμός

Η διέλευση από και προς το Σαράγεβο έχει μετατραπεί σε ρίσκο. Οι πρόσφυγες χρησιμοποιούν και δρόμους που ανοίχτηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Δρόμους γεμάτους λακκούβες, λάσπη και χιόνι, σε θερμοκρασίες πολύ κάτω από το μηδέν. Από τη μια πλευρά και σε όλο το μήκος του δρόμου προς το Σαράγεβο σερβοβοσνιακά φορτηγά, κυβερνητικά και ιδιωτικά, περιμένουν ώρες μέσα στον πάγο να πάνε στην πόλη να φορτώσουν νοικοκυριά. Για ένα χιλιόμετρο μπορεί να κάνει ένα φορτηγό και μία ώρα.

Κατά μήκος του δρόμου συναντάμε ολόκληρα νοικοκυριά σκεπασμένα στο χιόνι και κουφάρια αυτοκινήτων. Η βενζίνη είναι ελάχιστη, ενώ τα ανταλλακτικάχρυσάφι. Η βοήθεια δίνεται εκ των ενόντων. Κατά μήκος του προσφυγικού κομβόι θα συναντήσουμε πρόσφυγες να μοιράζουν σε νέους πρόσφυγες ψωμί, σαλάμι και τυρί, ενώ από ένα φορτηγό κρέμονται καλώδια, για να φορτίζουν τις μπαταρίες τους τα διερχόμενα αυτοκίνητα. Βέβαια, πολλοί είναι εκείνοι οι πρόσφυγες που δεν έχουν αυτοκίνητα, αλλά κάρα με άλογα, φορτωμένα με ό,τι μπορούν να κουβαλήσουν: Από τα παράθυρα των σπιτιών τους μέχρι και τις σκεπές τους και στην κορφή ο παππούς και η γιαγιά.

Οι παλιές γενιές είναι και οι πιο απλησίαστες. Γνώρισαν κι άλλο πόλεμο και ξέρουν. Ρωτάμε έναν γέροντα μέσα σε ένα φορτηγό αν θέλει να μιλήσει και μας λέει ότι "δεν έχω τίποτα να πω". Τα μάτια του είναι καρφωμένα μπροστά, σφίγγει το μπαστούνι του, αλλά δε φαίνεται να βλέπει μπροστά του.

Την ίδια στιγμή, όμως, η εικόνα αλλάζει. Χαρούμενες φωνές ακούγονται και μια παρέα φορτωμένη στην καρότσα ενός φορτηγού ποζάρει στο φωτογραφικό φακό. Ενας οδηγός μάς ζητάει ένα τσιγάρο και όταν του δίνουμε πακέτο δε σταματάει να μας λέει "ευχαριστώ". Πριν όμως ρώτησε από πού είμαστε. Μόνο σε Ελληνες δημοσιογράφους, λένε, δέχονται να μιλήσουν, όσοι θελήσουν να μιλήσουν.

Το κομβόι συνεχίζει το δύσκολο δρόμο του. Ελάχιστοι, από όσους ρωτήσαμε, ξέρανε πού θα πάνε. Οι περισσότεροι απαντούσαν με σιωπή. Το σίγουρο είναι ότι κανείς τους δε θέλει να περάσει στη Σερβία. Μια Σέρβα πρόσφυγας από το Σαράγεβο, από τις "τυχερές" που ζουν σε ένα παράπηγμα του Πάλε, η Μίρα Σίκιμα,μας είπε ότι προτιμά να μείνει κάτω από δέντρο παρά στο Βελιγράδι. Σύμφωνα με την πιστή μετάφραση των λέξεων που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες, ο Μιλόσεβιτς είναι "προδότης" και η δύναμη του ΝΑΤΟ, "δύναμη κατοχής"...

Στιγμιότυπο από την συνάντηση των ελλήνων δημοσιογράφων με την πολιτικ

Στιγμιότυπο από τη συνάντηση των Ελλήνων δημοσιογράφων με την πολιτική ηγεσία της Σερβικής Δημοκρατίας

ΑΥΡΙΟ: "Μπαμπά, τώρα με σκοτώνουν;"



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ