Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί για τους εργαζόμενους και τα μισθοσυντήρητα νοικοκυριά, τα νοικοκυριά με τους άνεργους ή τους οικογενειάρχες με τους πετσοκομμένους μισθούς και τις συντάξεις, αποτυπώθηκε με πτώση του τζίρου στην αγορά μέχρι και 40%, όπως εκτιμά η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ), ενώ αδιάψευστος μάρτυρας της πραγματικότητας είναι το γεγονός ότι σημαντική πτώση τζίρου παρατηρήθηκε ακόμα και στον κλάδο των τροφίμων και ποτών. Οι εργαζόμενοι, δηλαδή, ακόμα κι αυτές τις μέρες περιόρισαν τις αγορές τους σε είδη διατροφής.

Ο πρώτος απολογισμός από τα εμπορικά καταστήματα σκιαγραφεί τις αναγκαστικές αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά των εργαζομένων, αλλαγές που συνίστανται κατ' αρχάς στην ανατροπή της ιεράρχησης των αναγκών τους. Το 2011 αναδεικνύεται στη χειρότερη χρονιά που έχουν ζήσει οι καταστηματάρχες, αναφέρει η ΕΣΕΕ. Υπολογίζεται ότι μόνο ένας στους πέντε καταναλωτές προτίμησε είδη ένδυσης και υπόδησης, δύο στους πέντε δώρα για παιδιά και παιχνίδια, ενώ δύο στους πέντε φέτος προσανατολίστηκαν στα λεγόμενα μικροδωράκια, δηλαδή, δώρα «συμβολικά» πολύ χαμηλού κόστους.

Ο τζίρος φαίνεται να μειώθηκε κατά μέσο όρο γύρω στο 30% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο των Χριστουγέννων. Τα καταστήματα ένδυσης και υπόδησης είχαν πτώση τζίρου της τάξης του 40%, τα καταστήματα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών 30%, τα καταστήματα καλλυντικών, βιβλίων και δώρων 20%, ενώ κατά 15% μειώθηκε ο τζίρος των καταστημάτων ειδών τροφίμων και ποτών. Τη μικρότερη πτώση φαίνεται να είχαν τα μαγαζιά με παιχνίδια για «ευνόητους» λόγους.

Ο καθένας καταλαβαίνει ότι τα στοιχεία που έσπευσε να δημοσιοποιήσει η ΕΣΕΕ, δεν μπορεί παρά να στηρίζονται σε ένα πολύ μικρό δείγμα καταστημάτων, από τα οποία κατάφερε και συγκέντρωσε απολογιστικά αποτελέσματα. Η ουσία πάντως και κυρίως η έκταση του προβλήματος που έχει δημιουργήσει στην αγορά η βαθιά οικονομική κρίση και οι προσπάθειες των κυβερνώντων να διαχειριστούν τις συνέπειές της με παρεμβάσεις στήριξης διαφόρων ομάδων του κεφαλαίου, δεν περιγράφεται με ποσοστά. Πολύ περισσότερο που παρουσιάζονται ποιοτικές διαφορές, σε σχέση με τα όσα ίσχυαν εδώ και δεκαετίες.

Τις μέρες των Χριστουγέννων, ανέκαθεν, σε όλους τους κλάδους του εμπορίου, πραγματοποιούνταν πάνω από το 30% του ετήσιου τζίρου, αφού στην αγορά μαζί με τους μισθούς του μήνα έπεφτε και το «δώρο» των Χριστουγέννων, αλλά και κάποιες μικρές αποταμιεύσεις που συγκέντρωναν τα λαϊκά νοικοκυριά για τις μέρες των γιορτών. Σήμερα, για προφανείς λόγους, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Η μαζική ανεργία, η μείωση των μισθών και η κατάργηση του «δώρου» για εκατομμύρια εργαζόμενους και συνταξιούχους, ρίχνουν κατακόρυφα τις αγορές. Και η ο πτώση αυτή δεν μετριέται απλά με ποσοστά.

Με ποσοστά δεν μετριέται και ένα άλλο φαινόμενο, της τελευταίας διετίας. Η προαναγγελία από εκατοντάδες καταστημάρχες σε διάφορες πόλεις και συνοικίες, ότι η 31η του Δεκέμβρη, θα είναι η τελευταία μέρα λειτουργίας του καταστήματος. Στο παρελθόν, ακόμα και τα μαγαζιά που αντιμετώπιζαν πρόβλημα και οι μαγαζάτορες ήταν εξαναγκασμένοι να κατεβάσουν οριστικά τα ρολά τους, περίμεναν να περάσει και η περίοδος των εκπτώσεων, που συνήθως αρχίζει αμέσως μετά τις γιορτές. Σήμερα δεν αντέχουν οικονομικά ούτε αυτή την παράταση και οριοθετούν τις μέρες των γιορτών ως το τελευταίο όριο της υπομονής τους. Το φαινόμενο παρουσιάστηκε μαζικά πρώτη φορά πέρσι, ενώ φέτος το πρόβλημα είναι ακόμα πιο οξυμένο.

Ενδεικτικό της κατάστασης που υπάρχει στην αγορά, είναι και η διαμόρφωση των τιμών. Οπως λένε πολλοί καταστηματάρχες, σχεδόν ποτέ στο παρελθόν η περίοδος των αγορών τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, δεν ήταν συνδυασμένη με εκπτώσεις. Το θεωρούσαν αφύσικο, τις μέρες που ο κόσμος ξεχύνονταν στην αγορά, να κάνουν μειώσεις και να ρίξουν τις τιμές τους. Κι όμως φέτος, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, χιλιάδες καταστήματα έκαναν «προσφορές» και «εκπτώσεις» με στόχο να προσελκύσουν κάποιους πελάτες. Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις οι εκπτώσεις να μην ήταν πραγματικές, μπορεί σε άλλες να ήταν ελάχιστες, ωστόσο το μέσο των «εκπτώσεων» και των «προσφορών» διαφημίστηκε και έπαιξε το ρόλο του στις επιλογές των καταναλωτών.