Το ξεφύλλισμα των βραχύβιων προοδευτικών περιοδικών «Φλόγα» (1944 - 1946) και «Σπίθα» (1944) - οι τίτλοι τους εικάζουμε ότι είναι παρμένοι από το διασπορίτικο προπαγανδιστικό λενινιστικό «Ισκρα», με τον υπότιτλο «Από την σπίθα ν' ανάψει η φλόγα» - απέδωσε ένα απροσδόκητο εύρημα. Εκδότης τους, ο Κύπριος κομμουνιστής ποιητής Τεύκρος Ανθίας (ψευδώνυμο του Ανδρέα Παύλου, 1903 - 1968), ο οποίος σχεδόν αποκλειστικά γράφει την μαρξιστικού - λενινιστικού περιεχομένου ύλη.

Μία από τις εξαιρέσεις αποτελεί η υπογραφή «Παύλος Μεράνος», η οποία μπαίνει σε τρία ποιήματα - δημοσιεύονται στη «Φλόγα» τον Γενάρη και τον Φλεβάρη 1945. Τα δύο πρώτα υμνούν τα έργα και τις μέρες της Σοβιετικής Ενωσης και τον ηγέτη της Ιωσήφ Στάλιν. Το τρίτο διαβάζεται ως ραψωδία για τους αιματοβαμμένους αγώνες του κυπριακού λαού - ενώ ο αντιφασιστικός πόλεμος κοχλάζει - μέσα από το ισχυρό εργατικό κίνημα που ηγείται του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος εναντίον των Βρετανών ιμπεριαλιστών - αποικιοκρατών.

Η έρευνα τελικά δίνει την ταυτότητα του δημιουργού πίσω από το ψευδώνυμο: ονομάζεται Σωτήρης Κωνσταντίνου (1906 - 1997) κι έχει γεννηθεί στο χωριό Σανίδα της επαρχίας Λεμεσού. Ο ποιητής υπογράφει τα σοσιαλιστικού ρεαλισμού στιχουργήματα: «Υμνος στη Ρωσία», «Στον ήλιο του Στάλιν», «Οι αντάρτες μας» - το τελευταίο με την αφιέρωση: «Χαρισμένο στο φίλο και συναγωνιστή Κώστα Παρτασίδη».

Ο Κώστας Παρτασίδης (1919 - 1977) αποτελεί σημείο αναφοράς στην ιστορική μνήμη των Κύπριων κομμουνιστών, καθώς από τη δεκαετία του '30 μπαίνει στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου κι αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη του μετέπειτα ΑΚΕΛ. Αν κι εκλέγεται δυο φορές δήμαρχος Λεμεσού (1949 - 1950 και 1953 - 1962), επειδή δεν συνεργάζεται με τους Βρετανούς επικυρίαρχους, ανηλεώς κυνηγιέται και φυλακίζεται.

Αξίζει να παραθέσουμε τα σχόλια του περιοδικού για τα ποιήματα του Παύλου Μεράνου, το οποίο τυπώνεται στη Λευκωσία και διακινείται από το Λονδίνο, όπου ο Τεύκρος Ανθίας αγωνίζεται ενάντια στον φασισμό και την αποικιοκρατία.

Το πρώτο: «Από την ανέκδοτη συλλογή "ΝΕΟΙ ΒΩΜΟΙ", την αφιερωμένη στον Τιτάνιο Ρωσσικόν Αγώνα». Το δεύτερο: «[...] Η νέα του συλλογή [...] είναι πιο προχωρημένη και στη φόρμα και στα θέματά της, που είναι βγαλμένα από τη σύγχρονη ηρωική εποποιία του αγώνα για την παγκόσμια Λευτεριά».

Η ποιητική συλλογή «Νέοι Βωμοί» κυκλοφορεί, την ίδια χρονιά, με τόπο έκδοσης τη Λευκωσία. Στο εξώφυλλο, με κεφαλαία όρθια γράμματα, τυπώνεται: «ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΤΙΤΑΝΑ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ, ΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ ΤΗΣ ΙΔΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ, ΤΟΝ ΑΞΙΟ ΤΗΣ ΑΓΝΟΤΕΡΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ - ΤΟ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ ΛΑΟ».

Ο Παύλος Μεράνος, λόγω της οικονομικής ανέχειάς του, δεν καταφέρνει να τελειώσει ούτε το Δημοτικό. Ετσι από ανήλικος αναγκάζεται να μπει στη βιοπάλη για να επιβιώσει. Στα δεκαεννιά του μεταναστεύει στην Αίγυπτο, όπου γνωρίζεται με τους Κωνσταντίνο Καβάφη (1863 - 1933), Γλαύκο Αλιθέρση (ψευδώνυμο του Κύπριου Στέφανου Χατζηδημητρίου, 1897 - 1965) και Στέφανο Πάργα (ψευδώνυμο του Νίκου Ζελίτα, 1888 - 1938), εκδότη του πρωτοποριακού περιοδικού «Γράμματα» και του ομώνυμου εκδοτικού οίκου, από τον οποίο κυκλοφορεί «Το φως που καίει» (1922) του Κώστα Βάρναλη.

Ωστόσο, παρά τη βοήθεια που δέχεται από την ομογένεια, η οποία σε μεγάλο κομμάτι της είναι ενήμερη για τους νέους καιρούς που φέρνουν την εργατική τάξη στο προσκήνιο, δεν κατορθώνει ν' ολοκληρώσει τις σπουδές του. Προσπαθεί ν' αντικαταστήσει τη συστηματική σπουδή, με το σχολειό της αυτομόρφωσης. Και φτάνει σε τέτοια επάρκεια της γαλλικής, ώστε να μεταφράζει «δύσβατους» ποιητές, όπως τον Κάρολο Μπωντλαίρ ή τον Αλφρέ ντε Μυσσέ. Εξι χρόνια με τα δόντια κρατιέται στην ξενιτιά, γι' αυτό κι αναγκάζεται να επιστρέψει στην Αμμόχωστο, όπου ζει έως την Κυπριακή τραγωδία του 1974, οπότε πλέον ως πρόσφυγας κι αφού έχει χάσει τον γιο του Φοίβο, εγκαθίσταται στο χωριό Καντού της επαρχίας Λεμεσού.

Σύμπασα η ποίηση του Παύλου Μεράνου έχει τις αφορμές της στις σκληρές εμπειρίες της ζωής, οι οποίες δεν αποκτούν εγωιστικά χαρακτηριστικά και δεν αναλώνονται σε υπαρξιακό λυρισμό, αλλά αναζητούν ερείσματα στον συλλογικό αγώνα των λαϊκών και δυστυχισμένων ανθρώπων, που αποζητούν, μέσα από τη διεκδίκηση, να κάνουν πράξεις ζωής: τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την ειρήνη και τον σοσιαλισμό. Τυπώνει άλλες δύο ποιητικές συλλογές: «Αγωνίες» (Λάρνακα, 1938) και «Επιστρεφόμενα Βέλη» (Αμμόχωστος, 1969).

Αναδημοσιεύουμε ολόκληρο το αφηγηματικό ποίημα «Στον ήλιο του Στάλιν», που φιλοξενείται στο περιοδικό «Φλόγα», κάτω από την ρουμπρίκα «Η ποίηση της εποχής μας»:

ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ

Σύντροφε Στάλιν! Του προσώπου σου

η έκφραση στην εικόνα καθρεφτίζει

κάτι δικό μας, κάτι απ' την ψυχή μας:

το αίσθημα του ανθρώπου για τον άνθρωπο,

την ευλογία των πανανθρώπινων,

των ιερών, των ίσων δικαιωμάτων.

*

Το βλέμμα αυτό με τις ολόθερμες,

τις ασυγνέφιαστες αχτίδες,

πόσα μάς φέρνει, πόσα μάς θυμίζει

από τους κόσμους των ονείρων μας

που μάς νανούριζαν παιδάκια!

*

Τα πράγματα που κλειούνε την εικόνα σου,

τα πράγματα που εκφράζουν τ' όνομά σου:

βιβλία, κορνίζες, μάρμαρα και λάβαρα,

που διαλαλούν τη φωτεινή τροχιά σου,

αγάλλονται, σαλεύουν και σκιρτούνε

όλα ζωντανεμένα απ' τη θωριά σου.

*

Εμείς, έτσι θωρούμε και χαιρόμαστε

την επιβλητικήν, ιερή μορφή σου,

που έγινε Θρύλος, Δόξα κ' Αιωνιότητα,

γιόμισε τους αιθέρες, την Απόσταση,

κ' έγινε απέραντη του Κόσμου.

*

Στου στήθους σου το τείχος το ατσαλένιο,

στου ρεαλισμού σου το σοφό, το αλάθευτο

κριτήριο, και στη λάμψη του μυαλού σου

φωτίστηκε ο καλόβουλος, μα οι Χίτλερ

οι αδηφάγοι έσπασαν τη μασέλα τους,

και τις πληγές τους γλείφοντας μουγκρίζουν

τις σάρκες τους ξεσχίζοντας με λύσσα,

βρίζουν θεούς και ανθρώπους και δαιμόνους.

*

Απ' των χεριών σου την Κυκλώπεια δύναμη

όταν θα φτάσει η Νίκη μας να στέψει

τον επικό, υπεράνθρωπό σου αγώνα,

και θα ξεχύνεται η πνοή του μόσκου

απ' το αμάραντο κρίνο της Ειρήνης,

και θα σέρνει τα πάντα στην ορμή της

του δίκιου η φλόγα - σκέψη ελεύθερη,

των μεγάλων Ηρώων η ιστορία

με ολόχρυσα τα γράμματα και ανάγλυφα

θα ΄ναι γιομάτη απ' τη γλυκιά μορφή σου.

*

Το βλέμμα σου το δρόμο μας φωτίζει

και προχωρούμε θριαμβευτές, Πατέρα!

Στάλιν! Το θείο, το λατρευτό σου χέρι

που λαχταρούν του Κόσμου τα ορφανά,

ποια ευτυχία στα χείλη μας θα φέρει

με την ψυχή στο στόμα να φιλήσουμε

και της ευγνωμοσύνης μας τα δάκρυα!