ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σάββατο 27 Νοέμβρη 2021 - Κυριακή 28 Νοέμβρη 2021
Σελ. /40
Ανοίγει τις πύλες του το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους

Συζήτηση με τον Δημήτρη Σπύρου, καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ

Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Ολυμπίας, Δημήτρης Σπύρου, είναι ένας από τους σημαντικότερους πρωτεργάτες του παιδικού και νεανικού κινηματογράφου στη χώρα μας. Πρόσφατα τιμήθηκε με το βραβείο συνολικής προσφοράς «σε αναγνώρισή του ως του σημαντικότερου προσώπου στην ιστορία του παιδικού κινηματογράφου στην Ελλάδα» από τη Διεθνή Ενωση του Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους (CIFEJ). Με αφορμή το 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Ολυμπίας για παιδιά και νέους που ανοίγει αυτές τις μέρες τις πύλες του, συνομιλήσαμε μαζί του για το πιο «πολύτιμο» είδος κινηματογράφου, αυτόν για παιδιά και εφήβους, αλλά και το πιο ζωντανό και χρωματιστό φεστιβάλ της χώρας.

***

-- 24 χρόνια Φεστιβάλ Ολυμπίας και 21 Camera zizanio. Πώς γεννήθηκε η ιδέα και γιατί ασχοληθήκατε με τον κινηματογράφο για παιδιά;

-- Η παιδική ηλικία αποτελεί μια δημιουργική πρόκληση για πολλούς καλλιτέχνες και ιδιαίτερα τους κινηματογραφιστές. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι πολλοί και διαφορετικοί για τον καθένα. Είναι αδύνατο να περιγραφούν στον τόσο περιορισμένο χώρο μιας συνέντευξης. Εχουν δημοσιευτεί αρκετά εκτεταμένα κείμενά μου στα οποία επιχειρώ να απαντήσω σ' αυτό το πολύ ενδιαφέρον ερώτημα.* Συνοπτικά να πω ότι η παιδική ηλικία, η οποία με έχει απασχολήσει τόσο σαν σκηνοθέτη όσο και σαν πεζογράφο, μου επιτρέπει να προσεγγίζω με πρωτότυπο τρόπο τα θέματά μου, αναδεικνύοντας τα λανθάνοντα αλλά δυνατά πρωτόγονα ένστικτα και τα ακαθόριστα ακόμη αισθήματα των παιδιών. Αποτελεί επίσης πρόκληση για μένα το να καταφέρω να δώσω φωνή σε παιδιά που δεν έχουν φωνή, γιατί οι κοινωνικές συνθήκες τα έχουν αναγκάσει να ζουν στο περιθώριο και με στερήσεις.


Εως το 1997 που δημιουργήσαμε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, αυτό το είδος του κινηματογράφου θεωρείτο παρακατιανό στην Ελλάδα.

Το 1990 έκανα την μεγάλου μήκους ταινία «Ο Ψύλλος» σε δικό μου σενάριο, σκηνοθεσία και παραγωγή. Μόνο και μόνο επειδή πρωταγωνιστής της ταινίας ήταν ένα δωδεκάχρονο αγόρι, κανείς παραγωγός δεν έμπαινε καν στη διαδικασία να διαβάσει το σενάριο και να γίνει συμπαραγωγός της. Αναγκάστηκα να αναλάβω ο ίδιος και την παραγωγή. Τελικά η ταινία ολοκληρώθηκε και σημείωσε μεγάλη διεθνή επιτυχία. Ταξίδεψα κι εγώ σε πολλές χώρες που προβαλλόταν σε διάφορα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Διαπίστωσα πως ο «Κινηματογράφος για Παιδιά και Νέους» ήταν θεσμοθετημένος ως ιδιαίτερο κινηματογραφικό είδος σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. Αποτελούσε δε το σημαντικότερο εργαλείο για την κινηματογραφική παιδεία στα σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Αποτελούσε ένα «παράλληλο σχολείο» και συνεργαζόταν, σαν συγκοινωνούντα δοχεία, με το επίσημο σχολείο. Υπήρχαν εξειδικευμένα Φεστιβάλ Κινηματογράφου για παιδιά και νέους, επί δεκαετίες. Γνώρισα ανθρώπους που ήταν αφιερωμένοι σ' αυτό το ιδιαίτερο κινηματογραφικό είδος. Μου άρεσε το κλίμα που επικρατούσε στα παιδικά Φεστιβάλ. Δεν είχαν τον έντονο ανταγωνισμό και την εμπορευματοποίηση που είχα δει σε άλλου είδους φεστιβάλ. Κι άρχισα να ασχολούμαι μεθοδικά πλέον με τον κινηματογράφο για παιδιά και νέους και με την κινηματογραφική παιδεία. Ετσι ωρίμασε και η ιδέα για τη δημιουργία του Διεθνούς Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους.

-- Με βάση την εμπειρία σας, τι προσφέρει στα παιδιά η ενασχόλησή τους με τον κινηματογράφο;

-- Οχι μόνο ο κινηματογράφος, αλλά όλες οι τέχνες έπρεπε να έχουν ενταχθεί κάθετα και οριζόντια σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης ξεκινώντας από την προσχολική ηλικία. Εχει διαπιστωθεί σε όλες τις χώρες του κόσμου ότι η απλή χρήση των διαφόρων εγχειριδίων και η στείρα απομνημόνευση δεν οδηγούν τα παιδιά στην κατάκτηση και βίωση της γνώσης.

Η δημιουργική χρήση των τεχνών στην Εκπαίδευση είναι ένα σπουδαίο εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών, με το οποίο έχουν τη δυνατότητα με ευχάριστο τρόπο να διευρύνουν τους ορίζοντες των παιδιών. Να νιώσουν καταρχάς τη χαρά της δημιουργίας. Να αποκτήσουν δεξιότητες και ενσυναίσθηση, να αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη, να ανακαλύψουν την κλίση τους, να κατανοήσουν την αισθητική αξία των πραγμάτων και να αποκτήσουν προσωπικό γούστο, να καλλιεργήσουν τον ψυχικό τους κόσμο.

Ιδιαίτερα ο κινηματογράφος, από τη φύση του, μπορεί να συμβάλει με μοναδικό τρόπο στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών στόχων του σχολείου. Είναι μια τέχνη στην οποία συνυπάρχουν και όλες οι άλλες τέχνες, όπως η αρχιτεκτονική, η φωτογραφία, η μουσική, ο χορός. Μπορεί να σπάει τους τοίχους του σχολείου και να μας μεταφέρει σε χώρες μακρινές και να φέρνει ολοζώντανα μπροστά στα μάτια μας άγνωστους πολιτισμούς ή να μας δείχνει μια πρόσφατη κατάκτηση της επιστήμης. Να αναπαριστά ένα ιστορικό γεγονός ή να μας αφηγείται σημαντικές ανθρώπινες ιστορίες.

Ακόμη πιο σημαντική είναι η διαδικασία δημιουργίας κάποιας ταινίας από τα ίδια τα παιδιά. Για να επιλέξουν το θέμα που θα γυρίσουν μπαίνουν σε μια διαδικασία παρατήρησης ανθρώπινων χαρακτήρων και κοινωνικών καταστάσεων. Αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη, αφού πρέπει να αξιολογήσουν αν το κάθε θέμα είναι σημαντικό ή ασήμαντο. Αναπτύσσουν τη φαντασία τους, αφού πρέπει να δημιουργήσουν μια ενδιαφέρουσα πλοκή για να αφηγηθούν την ιστορία που επέλεξαν και να γράψουν το σενάριο. Πρέπει στη συνέχεια να αναλάβουν ξεχωριστούς ρόλους και να εργαστούν συλλογικά. Σκηνοθέτης, οπερατέρ, σκηνογράφος, ηχολήπτης, ηθοποιός κ.λπ. Από τη φύση της η κινηματογραφική δημιουργία προϋποθέτει καλή οργάνωση και συνεργασία πολλών ανθρώπων, που πρέπει με υπευθυνότητα να κάνουν σωστά αυτό που έχουν αναλάβει, γιατί διαφορετικά ακυρώνει τη δουλειά όλων των υπολοίπων.

Ο κινηματογράφος επίσης αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες. Ετσι τα παιδιά μαθαίνουν να τις χρησιμοποιούν δημιουργικά, να υπηρετούν δηλαδή οι νέες τεχνολογίες τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του και όχι να γίνεται ο άνθρωπος άβουλος χρήστης τους και υπηρέτης τους.

-- Πώς επέδρασε η πανδημία στο βλέμμα των παιδιών και πώς αποτυπώθηκε στις ταινίες τους;

-- Η πανδημία δημιούργησε πολλά προβλήματα στη ζωή των παιδιών. Τους στέρησε για μεγάλο διάστημα το σχολείο. Τους φίλους τους. Το ομαδικό παιχνίδι. Αρκετά παιδιά έζησαν δύσκολες καταστάσεις μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Οι γονείς πολλών παιδιών ζουν μέσα στο οικονομικό και επαγγελματικό άγχος κι αυτή την αρνητική κατάσταση τη βιώνουν τα παιδιά μέσα στο σπίτι. Αυτές οι καταστάσεις αποτυπώνονται και σε ταινίες που έχουν δημιουργήσει είτε με ατομική τους πρωτοβουλία είτε με τη συνεργασία φίλων τους.

-- Ποιες είναι οι αγαπημένες σας ταινίες για εφήβους και παιδιά και ποια τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν κατά τη γνώμη σας;

-- Είναι πάρα πολλές οι ταινίες για παιδιά ή για εφήβους που ανήκουν στις αγαπημένες μου. Θεωρώ πάντως ότι ορόσημο για την αναπαράσταση της παιδικής ηλικίας στον κινηματογράφο αποτελεί η ταινία «Το τραγούδι του δρόμου» (1955) και του περάσματος από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση η ταινία «Ο ανίκητος» (1956). Είναι και οι δυο του μεγάλου Ινδού σκηνοθέτη Σατγιαζίτ Ρέι και μαζί με μια τρίτη ταινία που γύρισε το 1959 με τίτλο «Ο κόσμος του Απού», συνθέτουν την περίφημη «Τριλογία του Απού». Η τριλογία αυτή αναγνωρίζεται ως ένα από τα αρτιότερα δείγματα της τεχνικής του ρεαλισμού στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Εχουν πάρει δεκάδες βραβεία στα κορυφαία διεθνή φεστιβάλ, εκ των οποίων τα εφτά στο Φεστιβάλ των Καννών.

Θαυμαστής του Σατγιαζίτ Ρέι δήλωνε και ο ηγέτης της γαλλικής νουβέλ βαγκ, Φρανσουά Τριφό, ο οποίος με την ταινία του «Τα 400 χτυπήματα» (1959) δημιούργησε τη σπουδαιότερη γαλλική ταινία για τον πολύπλοκο κόσμο της παιδικής ηλικίας και για τον κοινωνικό αποκλεισμό των παιδιών που είχαν την ατυχία «να γεννηθούν στη λάθος πλευρά του Σηκουάνα». Ο Τριφό γύρισε επίσης κι άλλες τρεις σημαντικές ταινίες για την παιδική ηλικία: «Τα παλιόπαιδα» (μικρού μήκους), «Ενα αγρίμι στην πόλη» και «Το χαρτζιλίκι».

Αγαπημένη μου είναι και η ταινία «Το τραγούδι του γκρι περιστεριού» (Τσεχοσλοβακία, 1961) του Στάνισλαβ Μπαραμπάς.

Για να μην αναφέρω τίτλους και γίνομαι βαρετός, να πω μόνο ότι αγαπώ τις ταινίες για την παιδική και νεανική ηλικία, του Ιρανού Αμπάς Κιαροστάμι. Από πιο σύγχρονες, αρκετές ταινίες του Καναδού Αντρέ Μελανσόν, των Ιρανών Μοχαμάντ Αλί Ταλεμπί και Φαχράντ Μεχρανφάρ, αρκετές σκανδιναβικές και γαλλικές.

-- Κάθε χρόνο παρουσιάζονται στο Διεθνές Φεστιβάλ Ολυμπίας πλήθος ιδιαίτερα αξιόλογων ταινιών στα τμήματά του, δυστυχώς όμως συναντάμε ελάχιστες στις κινηματογραφικές αίθουσες...

-- Υπάρχουν ελάχιστες αίθουσες που είναι ανεξάρτητες. Δυστυχώς και οι δημοτικές αίθουσες ακολουθούν την πεπατημένη και προγραμματίζουν με οδηγό το Box Office των εμπορικών αιθουσών. Πάντως, αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα. Συμβαίνει και σε πολλές άλλες χώρες. Και η γνώμη μου είναι ότι χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα καλά οργανωμένο «παράλληλο δίκτυο» στο οποίο να συμμετάσχουν σχολεία, πολιτιστικοί και κοινωνικοί φορείς κ.λπ. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα. Στη Φινλανδία λειτουργεί άψογα ένα ανάλογο δίκτυο, το οποίο όχι μόνο ανάγκασε διανομείς και αιθουσάρχες να συνεργάζονται μαζί τους με συμφέροντες όρους, αλλά να επιδιώκουν οι ίδιοι εναγωνίως τη συνεργασία με το δίκτυο αυτό.

-- Ποιες δράσεις του Φεστιβάλ Ολυμπίας ξεχωρίζετε στη φετινή διοργάνωση;

-- Είναι πάρα πολλές οι ενδιαφέρουσες δράσεις για παιδιά, εκπαιδευτικούς και νέους επαγγελματίες του κινηματογράφου. Να αναφέρω ενδεικτικά το «Mythos Project», το «Olympia Creative Ideas Pitching Lab», την εκδήλωση «Βήματα για την εξάλειψη των κακοποιητικών συμπεριφορών των ενηλίκων προς τα παιδιά», «Στάσου ολόρθη Λευτεριά - Ενα τρίπτυχο για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821», «Το γυναικείο βλέμμα στο σύγχρονο δημιουργικό ντοκιμαντέρ» κ.ά.

-- Ποιοι είναι οι στόχοι του Φεστιβάλ Ολυμπίας και ποια είναι τα όνειρά σας για το μέλλον του;

-- Το μεγάλο μας όνειρο είναι η ανακατασκευή και επανάχρηση του Σταφιδεργοστασίου του ΑΣΟ στον Πύργο. Είναι ένα κτίριο 3.000 τ.μ. το οποίο θα λειτουργήσει ως χώρος του Φεστιβάλ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας. Πιστεύουμε ότι πέραν του ότι θα είναι ένας εμβληματικός χώρος Παιδείας και Πολιτισμού, θα συμβάλλει τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη του Πύργου και της ευρύτερης περιοχής.

* «Τα παιδιά στις ταινίες του Φρανσουά Τριφό», Εκδ. «Νεανικό Πλάνο», «Τo παιδί στον κινηματογράφο των μεγάλων δημιουργών» στο neanikoplano.gr



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ