Στις 22 - 23 Οκτώβρη πραγματοποιήθηκε το ετήσιο συνέδριο του περιοδικού ΕΚΟΝΟΜΙΣΤ, με κεντρικό θέμα, αυτή τη φορά, «αποκλίσεις και συγκλίσεις» στην οικονομία.

Από αυτούς που κλήθηκαν και μίλησαν φέτος, ξεχώρισε η ομιλία του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Θ. Καρατζά. Και αυτό γιατί, δεν περιορίστηκε σε «στενά» τραπεζικά θέματα, αλλά άγγιξε μια γκάμα κρίσιμων πολιτικών και οικονομικών θεμάτων, που απασχολούν την πολιτική ζωή της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες. Τα θέματα αυτά ήταν η συμπεριφορά των πολιτικών δυνάμεων της χώρας στο μεγάλο «εθνικό» στόχο της ένταξης της Ελλάδας στην ΟΝΕ, αλλά και οι λόγοι που ώθησαν την αστική τάξη να ενσωματώσει την Ελλάδα στην -τότε- ΕΟΚ. Ακόμα υπάρχουν αναφορές στις σύγχρονες τάσεις διεθνοποίησης του τραπεζικού κεφαλαίου, και οι οικονομικές σχέσεις Ελλάδας και λοιπών βαλκανικών χωρών.

Επειδή οι απαντήσεις, που έδωσε σε όλα αυτά τα θέματα ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, είναι αρκετά διαυγείς και τις απόψεις αυτές τις διατυπώνει ο κ.Θ. Καρατζάς -ένας από τους πιο συνεπείς εκφραστές των συμφερόντων της αστικής τάξης- κρίναμε σκόπιμο να τις παρουσιάσουμε εκτενώς. Αξίζει τον κόπο, γιατί μπορεί έτσι να κατανοήσει και ο αναγνώστης τον τρόπο σκέψης των εκπροσώπων της ιθύνουσας τάξης πάνω στα κρίσιμα θέματα της χώρας.

Στην αρχή της ομιλίας του ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, έθεσε το ερώτημα «γιατί είμαστε εδώ σήμερα;» -στην αίθουσα του συνεδρίου του ΕΚΟΝΟΜΙΣΤ- για να απαντήσει ο ίδιος στο ερώτημα που έθεσε. Οπως είπε αυτό οφείλεται: «Πρώτο, στη διορατικότητα της ελληνικής πολιτείας σχετικά με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας. Δεύτερο, το γεγονός ότι αξιοποιήθηκαν και εξειδικεύτηκαν επιτυχώς οι γενικότερες κατευθύνσεις, που ήρθαν ως αποτέλεσμα αυτής της επιλογής, με αποκορύφωμα την πραγματοποίηση της ένταξης της χώρας μας στην ΟΝΕ. Τρίτο, το γεγονός ότι δόθηκε έτσι η ευκαιρία στους παράγοντες της αγοράς να αναπτυχτούν και να εξελιχθούν σε ένα νέο, όσο αφορά τη θεσμική του διάσταση και το διεθνή του προσανατολισμό, περιβάλλον». Μέσα σε τρεις φράσεις αναλύεται η σχέση πολιτικής και οικονομίας, η πολιτική επιλογή για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και πώς αυτή η επιλογή αξιοποιήθηκε από τους επιχειρηματίες.

Ο ομιλητής σκιαγραφεί όμως και τα κίνητρα που ώθησαν την άρχουσα τάξη της χώρας να επιλέξει την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Ετσι κάνει λόγο για τη «διαχρονική πλέον, τουλάχιστον από τη μεταπολίτευση και έπειτα, εμμονή της πολιτικής μας ηγεσίας να αναζητήσει ένα σταθερότερο και προοδευτικότερο σύστημα διακυβέρνησης στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σταθερότερο και προοδευτικότερο απ' ό,τι μπορούσε η χώρα από μόνη της και με αυτόνομη σχέση με το διεθνές γίγνεσθαι να αποκτήσει». Εμείς συγκρατούμε τη λέξη «σταθερότητα». Η ένταξη βέβαια στην ΕΟΚ έχει μια μεγάλη οικονομική διάσταση, που δεν μπορεί να παραγνωριστεί. Τη χρονική, όμως, περίοδο που έγινε, το πολιτικό στοιχείο ίσως και να ήταν κυρίαρχο, με την έννοια ότι το πολιτικό σκηνικό τη δεκαετία του '70, όταν και άρχισαν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΟΚ, δεν ήταν ξεκαθαρισμένο. Ο Καραμανλής, εκφράζοντας τις διαθέσεις της αστικής τάξης, είχε διακηρύξει βέβαια το «ανήκομεν εις την Δύσιν», κάτι όμως που αποδεικνύει ότι στις τότε συνθήκες υπήρχε ένα σχετικά ισχυρό πολιτικό και κοινωνικό ρεύμα που τασσόταν υπέρ μιας άλλης ριζοσπαστικής πορείας της χώρας, μακριά από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα εξάρτησης. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε εποχή ανόδου του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος διεθνώς, ενώ η «Πορτογαλική περιπέτεια» (η Επανάσταση των Γαριφάλων το 1974) τρόμαζε τον ύπνο των αστών και στην Ελλάδα. Από την άποψη αυτή, η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ κρίθηκε ότι προσέδωσε σταθερότητα στο πολιτικό σύστημα και απομάκρυνε ενοχλητικά ερωτηματικά για τον προσανατολισμό της χώρας.

Από τις αρχές της δεκαετίας του '90, μετά από μία συνεχή «δεξιά» μετατόπιση, το ΠΑΣΟΚ οδηγήθηκε σε σύγκλιση και ταύτιση με τις πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις της ΝΔ, σε τέτοιο βαθμό ώστε να έχουμε ουσιαστικά ένα κόμμα σε συσκευασία των δύο. Αυτό βέβαια είναι κοινά αποδεκτή θέση των πολιτικών αναλυτών και το αρνείται μόνο η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ για τον προφανή λόγο ότι θέλει να συνεχίσει να λεηλατεί τις ψήφους των αριστερών. Τι λέει για το θέμα αυτό ο κ.Καρατζάς, που μόνο για αντιΠΑΣΟΚισμό δεν μπορεί να κατηγορηθεί; «Αποδίδω -επισημαίνει στην ομιλία του- σε αυτή τη διορατική εμμονή της ελληνικής πολιτείας -εμμονή στο στόχο της ΟΝΕ- την οργανική αλλά και κοσμοθεωρητική σύνδεση των οικονομικών επιτελείων διαδοχικών κυβερνήσεων, αλλά και των εθνικών ρυθμιστικών αρχών με ένα ομαλώς εξελισσόμενο και διαρκώς ανανεούμενο πανευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο...». Με λίγα δηλαδή λόγια, ο κ.Καρατζάς λέει ότι ο στόχος της ΟΝΕ είχε καταλυτικές συνέπειες στις σχέσεις των δύο κομμάτων, του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, ότι η αλλαγή φρουράς μεταξύ των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, όχι μόνο δε διατάραξε το οικονομικό περιβάλλον, αλλά υπήρξε μια αδιατάραχτη συνέχεια. Ο κ.Καρατζάς κάνει λόγο για «οργανική αλλά και κοσμοθεωρητική σύνδεση των οικονομικών επιτελείων». Οχι μόνο έχουμε απλώς μια αλλαγή φρουράς στα οικονομικά επιτελεία (οργανική συνέχεια) αλλά τα διαδοχικά οικονομικά επιτελεία (ΝΔ -ΠΑΣΟΚ) διακατέχονται και από τις ίδιες κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις, αυτές της «απελευθέρωσης» των αγορών, των ιδιωτικοποιήσεων, της ανατροπής των εργασιακών σχέσεων κλπ. Πολύ κατατοπιστικός, παρά πολύ κατατοπιστικός ο κ.Καρατζάς στο συγκεκριμένο θέμα. Περισσότερο κατατοπιστικός δε γινόταν.

Ο Θ. Καρατζάς διακρίνει δύο μεγάλες περιόδους για το τραπεζικό σύστημα. Αυτή του «κρατικού παρεμβατισμού», που την ονομάζει και περίοδο στρατολόγησής του και αυτή της χειραφέτησής του που τη συνδέει με την περίοδο της «απελευθέρωσής» του. Ο ίδιος υπήρξε και ο αρχιτέκτονας μετάβασης από το ένα σύστημα στο άλλο σαν υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας. Εχουν όμως ενδιαφέρον οι επισημάνσεις του για τη συμπεριφορά του τραπεζικού συστήματος την περίοδο της «στρατολόγησηή» του «είτε στην αποστολή, είτε της κατευθυνόμενης εκβιομηχάνισης, είτε της τεχνητής διατήρησης της απασχόλησης, είτε της προνομιακής μεταχείρισης του ισχυρών κοινωνικών και οικονομικών ομάδων». Σε άλλο σημείο, και στην προσπάθειά του να εμφανίσει το σημερινό περιβάλλον της ΕΕ ως περιβάλλον ισονομίας και σταθερότητας, το παρουσιάζει ως περιβάλλον «το οποίο δε θα ανεχόταν είτε την υφαρπαγή της λαϊκής αποταμίευσης από τα οργανωμένα συμφέροντα μέσω του τραπεζικού συστήματος, είτε τον κλονισμό της φερεγγυότητας καίριων λειτουργιών του, όπως η προστασία των καταθέσεων».

Ο κ.Καρατζάς κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν και θίγει ένα κεφαλαιώδες θέμα. Αυτό της σχέσης τραπεζικού συστήματος - μεταπολεμικής κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης. Είναι γνωστό σήμερα ότι η μεταπολεμική κεφαλαιοκρατική ανάπτυξη στην Ελλάδα -πέρα από τη συμβολή της αμερικανικής «βοήθειας»- στηρίχτηκε στην καταλήστεψη των λαϊκών καταθέσεων, αλλά και των καταθέσεων των ασφαλιστικών Ταμείων. Οτι οι κεφαλαιοκράτες της εποχής εκείνης, πολλοί από τους οποίους διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο και σήμερα, δεν έβαλαν δραχμή τσακιστή, για να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους και ότι η χρηματοδότηση στηρίχτηκε στον αφειδή τραπεζικό δανεισμό. Δανεισμό χωρίς διασφαλίσεις για τις τράπεζες (χορήγηση υποθηκών από την πλευρά των επιχειρήσεων), κάτι που επέτρεψε στους επιχειρηματίες να μην επιστρέψουν ποτέ τα τεράστια ποσά δανείων που ελάμβαναν. Τα επιχειρηματικά αυτά δάνεια, τα πλήρωσε τελικά ο ελληνικός λαός μέσω των κρατικών προϋπολογισμών. Πρόκειται για το μεγαλύτερο μεταπολεμικό σκάνδαλο, πολύ μεγαλύτερο του σκανδάλου Κοσκωτά, που το σύνολο της αστικής τάξης των πολιτικών εκφραστών, φρόντισε να το έχει στη σκιά και έξω από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις. Με την παρέμβασή του ο κ.Καρατζάς το έθιξε βέβαια, αλλά μόνο για να εμφανίσει το σημερινό τραπεζικό σύστημα «αγγελικά φτιαγμένο» κάτι βέβαια που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.