Από την «υποδοχή» του Ομπάμα στη Βραζιλία

Αν και ο πόλεμος στη Λιβύη όσο και η περιοδεία είχαν ακριβώς τους ίδιους λόγους και στόχους - την εξασφάλιση της κυριαρχίας επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών και του ελέγχου των ενεργειακών οδών - ο πόλεμος όπως ήταν φυσικό επισκίασε την περιοδεία, κάτι που σίγουρα δεν επιθυμούσε η αμερικανική κυβέρνηση για την πρώτη περιοδεία του Προέδρου Ομπάμα στη Λατινική Αμερική.

Δύο ήταν οι βασικοί λόγοι: α) Η κρισιμότητα και επικινδυνότητα του πολέμου εναντίον της Λιβύης που έχει σημαδευτεί μέχρι στιγμής από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις που εξελίσσονται σε συγκρούσεις ουκ ολίγες φορές και β) η αντίθεση της πλειονότητας των χωρών της περιοχής, περιλαμβανομένης και της Βραζιλίας, η οποία ναι μεν απείχε από την κρίσιμη ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας, εντούτοις όμως αμέσως μετά την αναχώρηση του Προέδρου Ομπάμα από τη Βραζιλία - τον πρώτο και πιο σημαντικό σταθμό της περιοδείας του - η Πρόεδρος Ντίλμα Ρουσέφ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ζητούσε την άμεση κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη.

Στο Ελ Σαλβαδόρ, η περιοδεία ουσιαστικά έληξε άκαιρα, αν και ο Πρόεδρος Ομπάμα πρόλαβε να αποτίσει φόρο τιμής στο δολοφονημένο καρδινάλιο Οσκαρ Αρνούλφο Ρομέρο, ανήμερα κιόλας της 31ης επετείου της δολοφονίας του - 23 Μάρτη - από τα ακροδεξιά αμερικανοκίνητα τάγματα θανάτου που έδρασαν φονικά, κατά κύριο λόγο, στα χρόνια του εμφύλιου πολέμου της κεντροαμερικανικής χώρας.

Επίσης, ο πολυδιαφημισμένος λόγος προς τη Λατινική Αμερική που εκφώνησε ο Ομπάμα, ανάλογης βαρύτητας με την «ομιλία στο Κάιρο», που υποτίθεται θα αποτελούσε το «εναρκτήριο λάκτισμα για μία νέα εποχή» στις σχέσεις της περιοχής με τις ΗΠΑ, πέρασε στα αζήτητα. Αν και της άφιξής του, όπως ανέφερε σε άρθρο του ο Κουβανός ηγέτης Φιντέλ Κάστρο, «είχε προηγηθεί συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα "Ελ Μερκούριο" στην οποία προετοίμασε το έδαφος ότι ο διάλογος στην αμερικανική ήπειρο (Debate in the Americas) βασίζεται στη "συνεργασία των ίσων" με τη Λατινική Αμερική. Κάτι που μας αφήνει άφωνους, καθώς ενθυμούμαστε τη Συνεργασία για την Πρόοδο που προηγήθηκε της μισθοφορικής επιχείρησης του Κόλπου των Χοίρων» (σημ. πρόκειται για τη Συνεργασία για την Πρόοδο που είχε προωθήσει ο Πρόεδρος Τζον Κένεντι το Μάρτη του 1961 και διήρκεσε 10 χρόνια, εξαιρετικά αιματηρά για την περιοχή: 1962 Κόλπος των Χοίρων, 1964 χούντα στη Βραζιλία, 1967 εκστρατεία στη Βολιβία και δολοφονία του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, ενώ δημιουργήθηκαν τα «δεδομένα» για τις χούντες στην Ουρουγουάη, στην Παραγουάη, στην Αργεντινή, στη Χιλή κ.ά.).

Υπό αυτό το σκεπτικό και μόνο, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η περιοδεία στέφθηκε με «αποτυχία». Εξάλλου, ήταν σχεδιασμένη, ώστε να αποτραπεί εκ των προτέρων ένα τέτοιο ενδεχόμενο, δεδομένου ότι η περιοχή θεωρείται εδώ και χρόνια «κινούμενη άμμος» για την αμερικανική διπλωματία. Αποτίμηση, ωστόσο, δύσκολα μπορεί να γίνει. Ισως σε βάθος χρόνου, καθώς μόνο σε βάθος χρόνου μπορεί να κριθούν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας περιοδείας, με δύο κύριους στόχους.

Αμεσος στόχος ο τερματισμός των «πειραμάτων» των κυβερνήσεων που προκαλούν πονοκεφάλους στην Ουάσιγκτον. Κατά κύριο λόγο της Βενεζουέλας, που η πτώση της θα σημάνει ντόμινο και για άλλες χώρες όπως στη Βολιβία, στο Εκουαδόρ, στη Νικαράγουα και φυσικά την Κούβα. Οι υπόλοιπες θα «συμμορφωθούν». Το ντόμινο αυτό θα σημάνει και τερματισμό της Μπολιβαριανής Συμμαχίας για την Αμερική (ALBA), τον κύριο λόγο που αναχαίτισε την προώθηση της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικής (FTAA ή ALCA στα ισπανικά), δηλαδή τον κύριο ζωοδότη, όπως διαφαινόταν, της αμερικανικής οικονομικής και ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας. Με αυτόν το στόχο προώθησε τα «παραδείγματα» ειδικά της Βραζιλίας και της Χιλής - που κατά το Λευκό Οίκο συνιστούν χώρες με «δυναμικό ιδιωτικό τομέα» - ως «παραδείγματα δημοκρατίας» για τη στήριξη ενός «άξονα των μετριοπαθών» και «διαλλακτικών κυβερνήσεων».

Δεύτερος και πιο σύνθετος και μακροπρόθεσμος στόχος, εκ νέου, ο πλήρης έλεγχος όλης της περιοχής, πολιτικός, οικονομικός και των πλουτοπαραγωγικών της πηγών. Μιας περιοχής που έχει τεράστια αποθέματα σε πετρέλαιο, μέταλλα, φυσικό αέριο, ουράνιο, λίθιο, αλλά και γεωργικά και διατροφικά είδη, το «χρυσάφι του μέλλοντος» κατά πολλούς αναλυτές. Ο έλεγχος που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δεδομένο για δεκαετίες, αλλά οι πολιτικές αλλαγές στην περιοχή όχι μόνο περιόρισαν, αλλά «άνοιξαν την πόρτα» και σε αναδυόμενους αντιπάλους, όπως τη Ρωσία και την Κίνα, που «αλωνίζουν» στην περιοχή. Ειδικά όσον αφορά την Κίνα, το ενδιαφέρον της αφορά κατά κύριο λόγο τις «πρώτες ύλες»...

Ο Πρόεδρος Ομπάμα βρήκε ευήκοα ώτα, όπως διαφαίνεται, στηριζόμενος καταρχήν στη διχόνοια μεταξύ των χωρών.

Καταρχήν, στη Βραζιλία, που κρατούσε το «κλειδί» της περιοδείας με βασικό στόχο την ενίσχυση των διμερών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με την επισημοποίηση του ήδη καταληγμένου πακέτου συμφωνιών, για κοινά έργα υποδομής από αμερικανικές και βραζιλιάνικες εταιρείες στη Βραζιλία, με φόντο τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου το 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων το 2016, αλλά και της σύστασης κοινοπραξιών και της συγχρηματοδότησης - μέσω της αμερικανικής «Export - Import» και της βραζιλιάνικης κρατικής αναπτυξιακής τράπεζας BNDES - έργων υποδομής σε τρίτες χώρες και κυρίως στην Αφρική, όπου και οι δύο χώρες προσβλέπουν στον περιορισμό της αυξανόμενης επιρροής των κινεζικών εταιρειών.

Ωστόσο, απόλυτη σιωπή επικράτησε όσον αφορά τον πιο κρίσιμο παράγοντα της επίσκεψης Ομπάμα στη Βραζιλία, που είναι κατά τον Ατίλιο Μπορόν, καθηγητή Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Αϊρες, ο έλεγχος του Αμαζονίου, δηλαδή των τεράστιων και αδύνατον να εκτιμηθούν μέχρι στιγμής πλουτοπαραγωγικών του πηγών και συνεπώς, κατά τον Μπορόν, ο έλεγχος εν μέρει είναι στα χέρια των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς έχουν μέχρι στιγμής τον ντε φάκτο έλεγχό του, μέσω της συντριπτικής τους υπεροχής στον τομέα των δορυφορικών επικοινωνιών, αλλά και μέσω των παραδοσιακών ιμπεριαλιστικών μεθόδων, δηλαδή με την πλειάδα βάσεων που έχουν στην ευρύτερη περιοχή του Αμαζονίου. Επτά στην Κολομβία στο βορειοδυτικό τεταρτημόριο του Αμαζονίου, δύο στην Παραγουάη, στα νότια, τουλάχιστον μία στο Περού για τον έλεγχο της πρόσβασης στην περιοχή από δυτικά και βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με τον Γάλλο Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί για την εγκατάσταση στρατιωτικών δυνάμεων και εξοπλισμού στη Γαλλική Γουιάνα, που είναι κατάλληλη για την παρακολούθηση στην ανατολική Αμαζονία.

Ωστόσο, δεν μπορούν να είναι βέβαιοι για τον έλεγχο και φυσικά για την κυριαρχία, που, κατά τους Αμερικανούς αναλυτές, είναι τόσο «μεγάλη περιπέτεια» όσο και ο έλεγχος της Ανταρτικής, μιας περιοχής ελεύθερης και δεν υπάρχει εθνική κυριαρχία. Προς το παρόν.

Δεν πρόκειται να είναι εύκολη υπόθεση. Το μεγαλύτερο μέρος του Αμαζονίου βρίσκεται εντός της εδαφικής επικράτειας της Βραζιλίας - αναδυόμενης δύναμης, έβδομης οικονομίας του πλανήτη πια. Κατά αναλυτές, αυτός είναι ο λόγος που ο Πρόεδρος Ομπάμα θεώρησε ανοικτά και επισήμως «θεμιτό» το αίτημα της Βραζιλίας για μία μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας, αλλά ουσιαστικά το απέρριψε. Ενα χαρακτηριστικό διπλωματικό «μπρα ντε φερ» μεταξύ των δύο «γιγάντων». Από την άλλη πλευρά, απόλυτη σιωπή επικράτησε από την πλευρά της Βραζιλίας όσον αφορά την αγορά των μαχητικών «F-16» - θα δώσει στις ΗΠΑ ένα ακόμη τεχνολογικό προβάδισμα για τον έλεγχο της περιοχής. Για τους λόγους αυτούς, το στρατωτικο-βιομηχανικό κατεστημένο των ΗΠΑ, δηλαδή η πραγματική εξουσία, επιθυμούσε διακαώς ο Πρόεδρος Ομπάμα να επιστρέψει με μία συμφωνία αγοράς 36 μαχητικών, ύψους 6 δισεκατομμυρίων, ειδικά υπό το πρίσμα της «υπαναχώρησης» του πρώην Προέδρου από τη σχεδόν βέβαιη ανάλογη συμφωνία με τη γαλλική «Dassault» για τα νέα «Rafale». Ωστόσο, η Πρόεδρος Ρουσέφ έχει μεν ευήκοα ώτα, αλλά κατά κύριο λόγο για τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα της ίδιας της χώρας της και του εγχώριου κεφαλαίου. Και προφανώς «έκανε πως δεν άκουσε».

Από πρόσφατη διαμαρτυρία ενάντια στο πραξικόπημα στην Ονδούρα

Ο ένας χρόνος διακυβέρνησης υπό τον Πορφίριο Λόμπο σημαδεύτηκε από κατάφωρες παραβιάσεις και των πλέον στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Αθρόες δολοφονίες συνδικαλιστών και μελών του Εθνικού Μετώπου Λαϊκής Αντίστασης (FNRP), μαζικές σφαγές αγροτών, δολοφονίες δημοσιογράφων, εξαφανίσεις, εξωδικαστικές εκτελέσεις, βασανιστήρια, συλλήψεις, καταστολή. Την ίδια στιγμή, δεκάδες δολοφονίες παραμένουν «ορφανές», μακελειά, όπως η εκτέλεση 27 νέων εργαζομένων και ο τραυματισμός άλλων 29 στο εργοστάσιο παρασκευής υποδημάτων στη συνοικία Καμελεόν στα περίχωρα του Σαν Πέδρο Σούλα, εκτελέσεις εν ψυχρώ στο δρόμο... όλες χαρακτηρίζονται ως «εγκληματικές ενέργειες» και αποδίδονται συλλήβδην σε «συμμορίες» ή καταλογίζονται ως θύματα στον «πόλεμο των ναρκωτικών».

Οντως, ο «πόλεμος των ναρκωτικών» αποτελεί μία αιμοσταγή πραγματικότητα που κατασπαράσσει τα σπλάχνα της Ονδούρας και όλων των χωρών της Κεντρικής Αμερικής. Κορυφαίο παράδειγμα το Μεξικό, που από το Δεκέμβρη του 2006 όταν ο Πρόεδρος Φελίπε Καλδερόν κήρυξε τον «πόλεμο κατά των συμμοριών» των ναρκωτικών, σχεδόν 35.000 άνθρωποι έχουν δολοφονηθεί με όπλα που εισάγονται από τις ΗΠΑ και με τις αμερικανικές δυνάμεις να εκπαιδεύουν τις μεξικανικές...

Στο Μεξικό, το πανόραμα των συμμοριών είναι τεράστιο: Λα Φαμίλια, στη νότια Πολιτεία Γκερέρο, «αφεντικό» της διακίνησης στο παραθεριστικό θέρετρο Ακαπούλκο, το καρτέλ της Οαχάκα που έχει ενώσει τις δυνάμεις του με το καρτέλ της Τιχουάνας. Το καρτέλ του Χουάρες, το καρτέλ της Σιναλόα, το καρτέλ του Κόλπου, το καρτέλ της Τιχουάνα, η Φαμίλια Μιτσοακάνα, το καρτέλ των αδελφών Μπελτράν - Λέιβα, οι Λος Νέγκρος. Καρτέλ που για χάρη της δράσης του ο Πρόεδρος Φελίπε Καλντερόν, με σπόνσορα φυσικά τις ΗΠΑ, στρατιωτικοποίησε τον πόλεμο των ναρκωτικών (Σχέδιο Μεξικό, Πρωτοβουλία Μέριδα). Οι Λος Σέτας, παραστρατιωτικό «τάγμα θανάτου», που αποτελείται από gafes, δηλαδή πρώην στελέχη των ειδικών δυνάμεων του στρατού, εκπαιδευμένα από Ισραηλινούς για την καταστολή εξεγέρσεων κ.λπ. Ολως τυχαίως, ο πόλεμος του Προέδρου Καλδερόν εξώθησε τη δράση και πέραν των συνόρων. Στη Γουατεμάλα, μάλιστα, απείλησε και τον ίδιο τον Πρόεδρο Αλβαρο Κολόμ. Εξαιτίας της απειλής και της αδυναμίας των αρχών ασφαλείας της Γουατεμάλας να ανταποκριθούν στο πρόβλημα ασφαλείας, η κυβέρνηση Ομπάμα έσπευσε να «βοηθήσει», αποστέλλοντας στρατιωτικό υλικό και ταχύπλοα του πολεμικού ναυτικού στο πλαίσιο της «περιφερειακής συνεργασίας για την ασφάλεια» που προβλέπεται στη «Συμφωνία της Μέριδα».

Η διάχυση δεν ήταν δύσκολη και φυσικά αναμενόμενη. Αναλυτές από τα τέλη του 2004 είχαν προειδοποιήσει ότι οι ΗΠΑ με τον πόλεμο κατά των συμμοριών στις αμερικανικές μεγαλουπόλεις και τις μαζικές απελάσεις θέτουν τις βάσεις για το πρόσχημα της κήρυξης του πολέμου κατά των ναρκωτικών στην Κεντρική Αμερική. Οι απελάσεις αφορούν παιδιά προσφύγων που κατέφυγαν στις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του '80 για να μπορέσουν να διαφύγουν από τα σφαγεία που είχαν μετατραπεί οι χώρες τους από τις επεμβάσεις και τον ασίγαστο και βρώμικο πόλεμο που είχε προξενήσει η ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ.

Πρώτο στάδιο ήταν το «Σχέδιο Μεξικό», που μετεξελίχθηκε σε «Πρωτοβουλία Μέριδα», περιλαμβάνοντας και την Κεντρική Αμερική που κρίθηκε ωστόσο «μη επαρκές» να αντιμετωπίσει τη συνεχώς αυξανόμενη βία... Το δικαιολογούν οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί, μεταξύ αυτών πάνω από χίλια παιδιά, σύμφωνα με έκθεση του Υπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ, οι μαζικές δολοφονίες συνδικαλιστών και αγωνιστών στο Μεξικό, η καταστολή, όπως η πρόσφατη στην Οαχάκα εναντίων των κινητοποιήσεων των δασκάλων με αφορμή την επίσκεψη του Προέδρου Φελίπε Καλδερόν.

Οι προετοιμασίες ήταν μεθοδικές. Εκτός της διάχυσης της βίας του πολέμου των ναρκωτικών, σημαντικές πολιτικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης των ΗΠΑ - βλέπε πραξικόπημα στην Ονδούρα κλπ. - συνέβαλαν και στη στρατιωτική προετοιμασία. Οι ΗΠΑ, μέσω του «Σχεδίου Κολομβία», προωθούν συμφωνία με την πρώην κυβέρνηση του Προέδρου Αλβαρο Ουρίμπε για την εγκατάσταση Αμερικανών στρατιωτών σε επτά βάσεις στη χώρα που συνορεύει εδαφικά με την Κεντρική Αμερική, έχει εδαφικές κτήσεις στην Καραϊβική και αποτελεί πύλη, αλλά και «δούρειο ίππο» για τη Νότια Αμερική, καθώς γειτνιάζει με «κομβικές χώρες», όπως τη Βενεζουέλα, τη Βραζιλία, το Εκουαδόρ και το Περού. Η μέθοδος της «διάχυσης» επίσης έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον και στην περίπτωση του «Σχεδίου Κολομβία», ενώ οι απειλές, οι εκβιασμοί και οι υπονομευτικές ενέργειες είναι συνεχείς.

Σχεδόν ταυτόχρονα, οι συμφωνίες για την εγκατάσταση Αμερικανών στρατιωτών αυξάνονταν επικίνδυνα. Αμέσως μετά τη συμφωνία με την Κολομβία, την 1η Ιούλη 2010, ανακοινώνεται η συμφωνία με την Κόστα Ρίκα και το σχέδιο «Επιχείρηση Κοινή Περιπολία», που σημαίνει την εγκατάσταση χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτών για τη στήριξη των προσπαθειών κυρίως του Νότιου Στρατηγείου και του 4ου αμερικανικού στόλου, στην «απορρύπανση του Κόλπου του Μεξικού (!) και στην καταπολέμηση του λαθρεμπορίου των ναρκωτικών και των συμμοριών». Παράλληλα, ανακοινώνεται η συμφωνία με την κυβέρνηση Λόμπο για την οικοδόμηση μιας ακόμη βάσης στην Καραϊβική και τα σχέδια για τη δημιουργία δύο επιπρόσθετων βάσεων στήριξης της τεράστιας βάσης των Αμερικανών στην Παλμερόλα, στην περιοχή Γκουανάχα, πάντα στο πλαίσιο του «πολέμου κατά των ναρκωτικών». Ενώ πληροφορίες και καταγγελίες κάνουν λόγο επίσης για εγκαταστάσεις βάσεων στον Παναμά και το Περού.

Πρόσφατα, ο υπουργός Εξωτερικών της Αργεντινής, Εκτορ Τίμερμαν, κατήγγειλε τη μετεγκατάσταση της Σχολής των δολοφόνων, της διαβόητης Σχολής της Αμερικής (SOA) στο έδαφος του Ελ Σαλβαδόρ, υπό την ονομασία «Διεθνής Ακαδημία για την Τήρηση του Νόμου» (Institute for Law Enforcement Administation - ILEA) που παρέχει «δωρεάν» στις αρχές ασφαλείας της χώρας μαθήματα σύγχρονων μεθόδων ανάκρισης, δηλαδή βασανιστήρια και, φυσικά, «αντιμετώπισης των εσωτερικών κινδύνων», δηλαδή εγχειρίδια πραξικοπημάτων και κατάπνιξης του λαϊκού κινήματος.

Ως προετοιμασία του εδάφους για την περιοδεία του Μπαράκ Ομπάμα στη Λατινική Αμερική, ο υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα καταπολέμησης των ναρκωτικών και επιβολής του νόμου, Γουίλιαμ Μπράουνφιλντ, πριν από αρκετές μέρες, κόμισε στην Ονδούρα, το νέο πληρέστερο σχέδιο, το «Σχέδιο Κεντρική Αμερική» ή, επισήμως, «Πρωτοβουλία Περιφερειακής Ασφάλειας για την Κεντρική Αμερική» («Central America Regional Security Initiative» - CARSI) και τις χώρες Ονδούρα, Μπελίζ, Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Νικαράγουα και Παναμά.

Οι ΗΠΑ θα διοχετεύσουν για την εφαρμογή του 200 εκατομμύρια δολάρια, όπως ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Ομπάμα κατά την επίσκεψή του στο Ελ Σαλβαδόρ. Παράλληλα, ανακοίνωσε στην κοινή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τον Πρόεδρο Φούνες την έναρξη της «Συνεργασίας για την Ασφάλεια των Πολιτών για την Κεντρική Αμερική», μία συνεργασία που, όπως τόνισε, «θα ισχυροποιήσει τις δικαστικές αρχές και το γράμμα του νόμου» με την υποστήριξη άλλων χωρών όπως της Κολομβίας, της Χιλής και του Μεξικού. Χώρες που «φημίζονται» για το σκληρό ταξικό δικαστικό τους σύστημα.

Πρόκειται για τον «οδικό χάρτη επέμβασης», που θέτει τους εξής άμεσους στόχους σύμφωνα με το έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ: «Την ένταση των επιχειρήσεων για τη διασφάλιση της διώρυγας του Παναμά, τη διακοπή των "διαδρομών" των ναρκωτικών από τη Νότια Αμερική προς το Μεξικό και κατόπιν τις ΗΠΑ, την καταπολέμηση της δράσης των καρτέλ και των συμμοριών», δράση που η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον χαρακτήρισε ως «εξέγερση που απειλεί το κράτος» και, φυσικά, την ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς ασφάλειας και «αποτροπής».