Στην επιδείνωση της - ούτως ή άλλως ανισότιμης μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα - θέσης της εργαζόμενης γυναίκας συμβάλλει ακόμα περισσότερο η γενικευμένη αντιασφαλιστική επίθεση, που η ΕΕ και οι ελληνικές κυβερνήσεις της πλουτοκρατίας εξαπολύουν στο σύνολο των εργαζομένων.

Στις 18 Σεπτέμβρη, σύμφωνα με δημοσιεύματα, έληγε η προθεσμία που είχε η ελληνική κυβέρνηση για να απαντήσει στην «επιστολή Σπίντλα», με την οποία ζητείται η εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα. Συγκεκριμένα, στις 18 Ιούλη του 2005, ο Τσέχος επίτροπος Βλαντίμιρ Σπίντλα, αρμόδιος για την Απασχόληση και τις Κοινωνικές Υποθέσεις, έστειλε εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ελληνική κυβέρνηση επιστολή, με την οποία ζητά να σταματήσουν οι γυναίκες δημόσιοι υπάλληλοι να συνταξιοδοτούνται πέντε χρόνια πριν από τους άνδρες συναδέλφους τους. Στην επιστολή (σύμφωνα με δημοσίευμα του «Βήματος της Κυριακής» της 31ης/7/2005), γίνεται λόγος για «λιγότερο ευνοϊκούς όρους συνταξιοδότησης για τους άνδρες», κάτι που θεωρείται, μάλιστα, ότι «αποτελεί παραβίαση του άρθρου 141 της συνθήκης ΕΚ» (πρόκειται για άρθρο της Συνθήκης του Μάαστριχτ, που κατοχυρώνει την αρχή της ισότητας σε άνδρες και γυναίκες).

Θυμίζουμε ότι στον ιδιωτικό τομέα, τα όρια ηλικίας ανδρών και γυναικών ήδη έχουν εξισωθεί στα 65 (πριν οι ασφαλισμένες του ΙΚΑ συνταξιοδοτούνταν στα 60), με το Ν. 2084/92, το νόμο Σιούφα.

Ξεπερνά τα όρια της πρόκλησης η προσπάθεια της άρχουσας τάξης να καλλιεργήσει την άποψη ότι η πρόωρη συνταξιοδότηση αποτελεί «προνόμιο» για την εργαζόμενη γυναίκα, ότι πρέπει «να καταργηθούν τέτοια προνόμια», και, μάλιστα, στο όνομα της ισότητας. Οταν δε με την πρόωρη συνταξιοδότηση προβλέπονται, ούτως ή άλλως, μειωμένες συντάξιμες αποδοχές (ακόμα και σε ποσοστό μικρότερο του 50%).

Η εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανάμεσα στα δυο φύλα δε συνιστά σε καμία περίπτωση κατοχύρωση της ισότητας. Ισοπεδώνονται οι ιδιαίτερες ανάγκες της εργαζόμενης γυναίκας, που συνδέονται με τον τεκνοποιητικό της ρόλο, την πολλαπλάσια σωματική και ψυχική της κόπωση που προκαλούν τα πολλαπλά φορτία, καθώς οι κοινωνικές υπηρεσίες (Υγεία, Πρόνοια) ιδιωτικοποιούνται και εμπορευματοποιούνται και η ευθύνη για την κάλυψή τους μετακυλίεται στη λαϊκή οικογένεια. Τα κενά, επομένως, σ' αυτές τις κοινωνικές υπηρεσίες τα καλύπτουν οι γυναίκες μετά τη δουλιά. Επιπλέον, η γυναικεία ανισοτιμία διαρκώς οξύνεται, όταν μια σειρά κατακτήσεων του κινήματος (π.χ. απαγόρευση της νυχτερινής γυναικείας εργασίας), που αποσκοπούν ακριβώς στο να μετριαστούν οι συνέπειές της, ανατρέπονται. Τέλος, αν λάβουμε υπ' όψιν πως τα ποσοστά ανεργίας και μερικής απασχόλησης στις γυναίκες είναι όχι μόνον υψηλά, αλλά και υπερδιπλάσια από τα αντίστοιχα στους άνδρες, γεννιούνται ερωτηματικά, για το πότε, ακόμα και το αν, μια εργαζόμενη θα κατορθώνει να συγκεντρώνει τα απαραίτητα ένσημα για να συνταξιοδοτείται.

Αληθινή επιδίωξη της ΕΕ είναι η παράταση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, για άνδρες και γυναίκες. Αν και η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στην «επιστολή Σπίντλα» δεν έχει δημοσιοποιηθεί ακόμα, φαίνεται ότι θα προσαρμοστεί στα ισχύοντα στην ΕΕ, ανεξάρτητα από το ποια τακτική θα ακολουθήσει, αφού δεν το έχει αποκλείσει. Αλλωστε, μόλις την περασμένη Τετάρτη, ο Ελληνας υπουργός Απασχόλησης Παν. Παναγιωτόπουλος, σε ερώτηση αναφορικά με τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, ξεκαθάρισε ότι: «αυτά έχουν σταματήσει», ο κοινωνικός διάλογος για το Ασφαλιστικό θα προχωρήσει, ότι οι αλλαγές θα επηρεάσουν όσους προσληφθούν στο μέλλον, και ότι «η προσωπική μου γνώμη είναι ότι δε χρειάζεται αύξηση πέραν των 65». Εξάλλου, ακόμα και το όριο των 65 ετών στον ιδιωτικό τομέα έχει ήδη ξεπεραστεί, αφού ο νόμος 3029 του ΠΑΣΟΚ αύξησε «εθελοντικά» το όριο στα 67.

Οι προϋποθέσεις για συνταξιοδότηση με πλήρεις αποδοχές είναι διαρκώς όλο και πιο δυσμενείς για την εργαζόμενη, χωρίς να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες της. Μπορούμε να το παρακολουθήσουμε, π.χ., στο δημόσιο τομέα, μέσα από την εξέλιξη των αντιασφαλιστικών ρυθμίσεων, που άρχισαν το 1990 από την τότε κυβέρνηση της ΝΔ, συνεχίστηκαν από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και εντείνονται από την τωρινή κυβέρνηση της ΝΔ.

Πριν από το νόμο 1902/90, οι εργαζόμενες μπορούσαν να συνταξιοδοτηθούν στα 35 χρόνια υπηρεσίας, χωρίς όριο ηλικίας. Μετά το συγκεκριμένο νόμο: (α.) οι ασφαλισμένες από 1.1.83 έως την 31.12.92 συνταξιοδοτούνται στα 35 χρόνια υπηρεσίας, με όριο ηλικίας πλέον τα 58 έτη. (β.) Οι ασφαλισμένες μετά την 1.1.93 συνταξιοδοτούνται στα 35 χρόνια με όριο ηλικίας τα 65 έτη, ή στα 37 χρόνια υπηρεσίας χωρίς όριο ηλικίας. Με το νόμο 2084/92, αλλά και όπως επικύρωσε ο Ν. 3029/02, οι εργαζόμενες στο Δημόσιο συνταξιοδοτούνται υποχρεωτικά στα 65 χρόνια.

Η ύπαρξη 5ετούς διαφοράς στη συνταξιοδότηση για τις γυναίκες είναι δικαίωμα, που απορρέει από τις διαφορετικές ανάγκες των γυναικών και έχει κατακτηθεί με σκληρούς αγώνες από την εργατική τάξη. Οι αυξανόμενες ανάγκες (όχι μόνο των γυναικών, αλλά και των ανδρών), με δεδομένο ότι διαρκώς αυξάνεται ο πλούτος που οι εργαζόμενοι παράγουν, επιβάλλει τη μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Ο στόχος που θέτει το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα για συνταξιοδότηση των γυναικών με όριο ηλικίας τα 55 χρόνια και των ανδρών τα 60, όπως και τα 50 και 55 χρόνια, αντίστοιχα, για τα βαριά και ανθυγιεινά, είναι ρεαλιστικός. Οι εργαζόμενοι πρέπει να αναπτύξουν αγώνες, με βάση αιτήματα που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους, ενάντια στα συμφέροντα της πλουτοκρατίας. Σ' αυτήν την κατεύθυνση, το πανελλαδικό συλλαλητήριο του ΠΑΜΕ, στις 12 Νοέμβρη, είναι ο πρώτος αγωνιστικός σταθμός στο επόμενο διάστημα.

Είναι χαρακτηριστική η ακόλουθη εικόνα, από τις εξελίξεις σε Δημόσιο, ΔΕΗ και Τράπεζες οι οποίες δρομολογήθηκαν από την κυβέρνηση της ΝΔ του 1990-1993, συνεχίστηκαν από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και εντείνονται από τη σημερινή κυβέρνηση. Σημειώνεται ότι τα παρακάτω ισχύουν ανά κλάδο σε γενικές γραμμές και ότι σε κάθε κλάδο υπάρχουν πάρα πολλές εξειδικευμένες περιπτώσεις. Συγκεκριμένα:

• Πριν το νόμο 1902/90: Η εργαζόμενη είχε δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης στα 15 χρόνια υπηρεσίας χωρίς όριο ηλικίας. Ωστόσο οι αποδοχές κυμαίνονταν στα 15/35 της σύνταξης (γι' αυτό υπολογίζεται ότι 9 στις 10 γυναίκες δεν έκαναν χρήση της ρύθμισης). Δικαίωμα επίσης αναγνωρίζεται στα 25 χρόνια υπηρεσίας, με αποδοχές 25/35.
• Με τους νόμους 1902/90 και 2084/92 (νόμοι Σιούφα): Εισάγονται στην 15ετία όρια ηλικίας, δηλαδή πρόωρη συνταξιοδότηση μπορεί να γίνει από τα 60 χρόνια και πάνω. Ανάλογο δικαίωμα υπάρχει στα 35 χρόνια υπηρεσίας με όριο ηλικίας τα 58 χρόνια.
• Με το νόμο 3029/2002 (νόμος Ρέππα): Οι εργαζόμενες (για όσες προσλήφθηκαν μετά την 31.12.97) μπορούν να αποχωρήσουν από την εργασία στα 25 χρόνια υπηρεσίας χωρίς όμως να πάρουν αποδοχές σύνταξης. Αποδοχές έχουν μόνο αν συμπληρώσουν τα 65 χρόνια και πάντα μειωμένες (25/35).

• Πριν τους αντιασφαλιστικούς νόμους 1902/90 και 2084/92:

Από παλιότερη κινητοποίηση γυναικών

• Με τον 1902/90:

α. Οσες ασφαλίστηκαν από 1.1.83 έως τις 31.12.92 έχουν δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης στα 25 - πλέον - χρόνια υπηρεσίας και όριο ηλικίας τα 60, ή στα 35 και όριο τα 58. Για τις μητέρες με ανήλικο παιδί εισάγεται όριο ηλικίας στα 42 χρόνια για όσες διορίστηκαν πριν το 1983 και τα 50 χρόνια για όσες διορίστηκαν 1983-1992.

β. Για όσες ασφαλίστηκαν από 1.1.93 έως 31.12.1997 ανεβαίνει το όριο ηλικίας στα 53 χρόνια, με 20 χρόνια υπηρεσίας. Εναλλακτική περίπτωση, στα 27 χρόνια χωρίς όριο ηλικίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε μια προσπάθεια να απορροφηθούν οι αντιδράσεις των εργαζομένων, ορίζεται ότι κάθε χρόνο ως το 1997, το όριο ηλικίας αυξάνεται κατά 6 μήνες.

• Με τον 2084/92:

Για όσες συνταξιοδοτούνται από 1.1.98 και έχουν προσληφθεί μέχρι 31.12.82, κατοχυρώνεται δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης στα 20 χρόνια + 6 μήνες υπηρεσίας και 58 χρόνια + 6 μήνες όριο ηλικίας. Από το 1999, τα χρόνια υπηρεσίας και τα όρια ηλικίας αυξάνονται κάθε χρόνο κατά 6 μήνες, με όριο τα 25 και τα 60 χρόνια αντίστοιχα. Για τις μητέρες, από το 2003 ως το 2013, τα χρόνια υπηρεσίας αυξάνονται απ' τα 20 χρόνια κάθε χρόνο κατά 6 μήνες, μέχρι να φτάσουν τα 25 χρόνια.

• Για τις εργαζόμενες της Εθνικής, της Αγροτικής και της πρώην Ιωνικής: α) Πριν τους νόμους του Σιούφα, δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης κατοχυρωνόταν στα 15 χρόνια υπηρεσίας χωρίς όριο ηλικίας. β) Μετά τους νόμους 1902/90 και 2084/92, δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης κατοχυρώνεται: (I) Για όσες προσλαμβάνονται έως τις 31.12.82, στα 25 χρόνια δουλιάς και όριο ηλικίας απ' τα 45 χρόνια. (II) Για όσες ασφαλίζονται από 1.1.83 έως τις 31.12.93, στα 35 χρόνια υπηρεσίας χωρίς όριο ηλικίας. (ΙΙΙ) Για όσες ασφαλίζονται από 1.1.93 και μετά, στα 35 χρόνια υπηρεσίας με όριο ηλικίας τα 58 έτη.
• Για τις εργαζόμενες σε Alpha Bank και Εμπορική, το σχετικό δικαίωμα αναγνωρίζεται: α) Μέχρι να ψηφιστεί ο πρόσφατος νόμος (3371/05), για τις μητέρες, στα 20 χρόνια χωρίς όριο ηλικίας, ή στα 25 με όριο ηλικίας τα 45 έτη. β) Με τον τελευταίο νόμο, για όσες ασφαλίζονται από τις 1.1.93 στα 35 χρόνια, με όριο ηλικίας τα 58 έτη.