Ενα χρόνο πλέον από το ξέσπασμα της πανδημίας και την έναρξη των μέτρων διαχείρισής της από την κυβέρνηση, η Εστίαση παραμένει από τους κλάδους που έχουν πληγεί περισσότερο. Τα καταστήματα έχουν συμπληρώσει σχεδόν 6 μήνες κλειστά, πλην αυτών που λειτουργούν με delivery ή take away, ενώ και τους υπόλοιπους μήνες λειτούργησαν με περιορισμούς. Τα αδιέξοδα των επαγγελματιών έχουν μεγαλώσει, με διαφοροποιήσεις ανάλογα με το μέγεθος και το είδος του καταστήματος, ακόμα περισσότερο βέβαια για τους περίπου 150.000 εργαζόμενους του κλάδου, που υπολογίζεται ότι βρίσκονται σε αναστολή σύμβασης και επιδοτούνται με 534 ευρώ.

Η μείωση του εισοδήματος και η έντονη ανησυχία για την επόμενη μέρα πυροδότησαν αντιδράσεις. Μετά από χρόνια, οργανώθηκαν μια σειρά κινητοποιήσεων επαγγελματιών, με κορύφωση αυτή στις 10 Φλεβάρη.

Η παρέμβαση των δυνάμεων του Κόμματος, σε σύνθετες συνθήκες μάλιστα, φανέρωσε δυνατότητες αλλά και δυσκολίες. Εδωσε χειροπιαστή πείρα από δράση σε έναν κλάδο με συντριπτικά αρνητικό συσχετισμό και περιορισμένες αριθμητικά δικές μας δυνάμεις, που αξίζει να συζητηθεί.

Ενα βασικό στοιχείο που αναδείχθηκε προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματική η παρέμβασή μας, είναι η ανάγκη να έχουμε όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική εικόνα για τον ίδιο τον κλάδο και την κατάσταση των αυτοαπασχολούμενων.

Στις σχεδόν 80.000 επιχειρήσεις Εστίασης στη χώρα, η πλειοψηφία τους είναι πολύ μικρές, οικογενειακές επιχειρήσεις που κάποιες μπορεί να απασχολούν περιστασιακά ή πιο μόνιμα 1 έως 3 μισθωτούς ή και συμβοηθούντα μέλη. Ενα μεγάλο μέρος των επαγγελματιών του κλάδου έχει ως κύρια πηγή εισοδήματος την προσωπική του εργασία, που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πολύωρη.

Στον κλάδο υπάρχει επίσης μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων με κυριότερες υποκατηγορίες επιχειρήσεων, καφετέριες, καφέ-μπαρ, εστιατόρια, ταβέρνες, κάθε λογής συνοικιακά μαγαζιά που δραστηριοποιούνται στις γειτονιές. Κατανοητό είναι επίσης ότι υπάρχει μεγάλη ανομοιομορφία στη δυναμική τους, ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης, αλλά και την περιοχή, το είδος δραστηριότητας κ.ο.κ.

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για κλάδο με μεγάλη συγκέντρωση α/α, με σημαντικές όμως διαφορές ως προς την εξέλιξη της αυτοαπασχόλησης την τρέχουσα δεκαετία σε σχέση με άλλους κλάδους. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στη φάση της προηγούμενης καπιταλιστικής κρίσης, μαζί με το κλείσιμο μικροεπιχειρήσεων που δεν άντεξαν, καταγράφηκε ταυτόχρονα το άνοιγμα χιλιάδων νέων (το 2015, οι πέντε στις δέκα πιο συνήθεις επιχειρήσεις που ξεκίνησαν να λειτουργούν ανήκαν στον κλάδο της Εστίασης).

Σημασία έχει και η εξής παρατήρηση: Την ίδια στιγμή που στον κλάδο ευνοείται η ανάπτυξη της αυτοαπασχόλησης για διάφορους λόγους, ενισχύονται και οι τάσεις συγκέντρωσης σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις, ενώ αναπτύσσονται και νέες μορφές εξάρτησης μικρών επιχειρήσεων από επιχειρηματικούς ομίλους. Νέες αλυσίδες δημιουργήθηκαν την τελευταία δεκαετία, ισχυροποιήθηκαν άλλες. Ορισμένες μάλιστα έχουν δημιουργήσει μεγάλα δίκτυα υποκαταστημάτων σε πανελλαδικό επίπεδο αξιοποιώντας εκτεταμένα το franchise, επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους αξιοποιώντας μικρές επιχειρήσεις, χωρίς να τις εξαγοράζουν ή να τις εντάσσουν άμεσα στους ομίλους τους, ενώ οι μικροεπαγγελματίες αυτοί παραμένουν στην πραγματικότητα εξαρτημένοι από τις αλυσίδες και τους ομίλους των οποίων χρησιμοποιούν τα εμπορικά σήματα.

Και η ίδια όμως η πορεία της αυτοαπασχόλησης στην Εστίαση επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό και από άλλους παράγοντες:

Ενα σημαντικό τμήμα μικρομεσαίων επιχειρήσεων συνδέεται σε πολλές περιοχές με την τουριστική ανάπτυξη. Ευνοούνται από τη γενικότερη κερδοφορία του κλάδου, βιώνουν όμως και τις αρνητικές συνέπειες, τις αυξημένες συνθήκες ανταγωνισμού, τα εντατικά ωράρια εργασίας κ.λπ. Την ίδια στιγμή, ήταν αυτές που χτυπήθηκαν σημαντικά από την κατακρήμνιση της δραστηριότητας την πρόσφατη τουριστική περίοδο, ελέω πανδημίας.

Ενα άλλο σημαντικό τμήμα έχει σχετική αυτοτέλεια από τον Τουρισμό και σχετίζεται πιο άμεσα με την καθημερινότητα των λαϊκών στρωμάτων, υφίσταται τις συνέπειες της δραστικής μείωσης των λαϊκών εισοδημάτων, της λαϊκής κατανάλωσης, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα.

Τα παραπάνω, όπως καταγράφονται επιγραμματικά, επιβεβαιώνουν τις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας, τους όρους επιβίωσης ή ανάπτυξης των επιχειρήσεων της Εστίασης. Αποτυπώνουν την αντιφατικότητα που χαρακτηρίζει τον κλάδο, στοιχείο που αφήνει φυσικά το σημάδι του στη στάση και την εξέλιξη της συνείδησης των μικροεπαγγελματιών που μας ενδιαφέρει να προσεγγίσουμε.

Συνεπώς, για να είναι αποτελεσματική η παρέμβασή μας, δεν αρκούν οι γενικές θέσεις, όσο και αν είναι φυσικά σωστές. Απαιτείται εξειδίκευση στο περιεχόμενο και στην επιχειρηματολογία. Μόνο έτσι μπορούν να φωτίζονται πετυχημένα οι νομοτέλειες της καπιταλιστικής οικονομίας και πώς επιδρούν, να κατανοούνται οι αντιφάσεις των κυβερνητικών πολιτικών, να προβάλλονται οι θέσεις του Κόμματος ως αναγκαιότητα, πατώντας πάνω στη συγκεκριμένη κατάσταση, στην ίδια την πείρα των επαγγελματιών του κλάδου.

Οπως ήδη αναφέρθηκε, η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον κλάδο, με το πολύμηνο κλείσιμο των μαγαζιών, έχει δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία και δυσαρέσκεια. Η οικονομική κατάσταση είναι κακή για δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες του κλάδου, ιδιαίτερα τους μικρότερους. Τα μέτρα στήριξης που έχει πάρει η κυβέρνηση για ορισμένους έδωσαν μια ανάσα, για κάποιες μεγαλύτερες επιχειρήσεις τα ποσά ήταν ικανοποιητικά, όμως για μια μεγάλη μάζα μικρότερων, η στήριξη δεν αντιστάθμισε τα πάγια έξοδα που έτρεχαν όλο αυτό το διάστημα, ούτε φυσικά τις οικογενειακές ανάγκες. Την ίδια στιγμή, οι αναστολές πληρωμής οφειλών σε εφορία, ασφαλιστικά ταμεία κ.λπ. φορτώνουν χρέη, θα αποτελέσουν τεράστιο βραχνά όταν κληθούν να αποπληρωθούν στις συνθήκες της «ομαλότητας».

Η αυξημένη δυσαρέσκεια των επαγγελματιών είναι αυτή που «έσπρωξε» τόσο συνδικαλιστικές ηγεσίες σε ορισμένες πρωτοβουλίες όσο και όλες τις δυνάμεις να κινηθούν. Οι δυνάμεις της ΝΔ επιδίωξαν πάση θυσία να μη χρεωθεί η κυβέρνηση για την άσχημη κατάσταση στην οποία έχει οδηγήσει τους επαγγελματίες, κυρίως λόγω των πολιτικών επιλογών της στη διαχείριση της πανδημίας. Μαζί με την κλαδική ομοσπονδία (ΠΟΕΣΕ), στην οποία προεδρεύει ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, κ. Καβαθάς, άσκησαν μεν κριτική στην κυβέρνηση - ενίοτε και οξυμένη φραστικά - αλλά το πλαίσιο των διεκδικήσεων που πρόταξαν δεν ξεφεύγει από ορισμένα επιπρόσθετα οριζόντια μέτρα στήριξης, τα οποία μπορεί να δίνουν ανάσα και στους μικρότερους, όμως έχουν ημερομηνία λήξης και δεν αντιστρέφουν τη γενικότερη κατάσταση. Κουβέντα φυσικά για τις κυβερνητικές ευθύνες στη διαχείριση της ίδιας της πανδημίας ή σε άλλες πλευρές της πολιτικής της.

Κινηθήκαμε σε σωστή κατεύθυνση. Αντιληφθήκαμε γρήγορα το κλίμα και πήραμε εξαρχής πρωτοβουλίες, καταρχήν με Ερωτήσεις στη Βουλή κ.ο.κ. Παράλληλα οι δυνάμεις μας στον κλάδο, αν και δεν είναι πολλές, καθοδηγήθηκαν καλύτερα, αύξησαν τη δραστηριότητά τους, ήρθαν σε επαφή με κόσμο ευρύτερο. Ωστόσο χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα για να ωριμάζει και να διευρύνεται μια πιο σταθερή συσπείρωση, να κατακτάμε θέσεις στο κίνημα, να επιδρούμε ουσιαστικά στον προσανατολισμό της πάλης.

Παρά τις δυσκολίες, είναι εφικτό να διευρύνουμε τον προβληματισμό σε εκατοντάδες επαγγελματίες. Να αντιμετωπίσουμε ένα θολό αντι-λοκντάουν κλίμα και μια πλειοδοσία προσωρινών οικονομικών διεκδικήσεων, αναδεικνύοντας πρώτα απ' όλα τις τεράστιες κυβερνητικές ευθύνες για το σύνολο της κατάστασης που βιώνουν οι επαγγελματίες, για την προστασία της υγείας, του εισοδήματος κ.λπ.

Σε αυτήν την κατεύθυνση, η μέχρι τώρα πείρα φανερώνει ορισμένες προϋποθέσεις που έχουν και γενική ισχύ:

Καταρχήν απαιτούνται αντικειμενική εκτίμηση πώς επιδρά η κάθε φορά κυβερνητική παρέμβαση, γρήγορα αντανακλαστικά, σχέδιο ανοίγματος, πρωτοβουλίες, ώστε να μη γινόμαστε ουρά των εξελίξεων. Ταυτόχρονα, με δεδομένο τον συσχετισμό, οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι για τις αναγκαίες προσαρμογές, με στόχο να μην αποκοβόμαστε και να επιδρούμε όπου μπορούμε, χωρίς να απονευρώνουμε την ουσία των θέσεών μας.

Επίσης, επιβεβαιώνεται ότι χρειάζεται διαρκής και συστηματική παρακολούθηση των θέσεων και των κινήσεων των άλλων δυνάμεων. Οι παρεμβάσεις που γίνονται στο συγκεκριμένο κλάδο, για παράδειγμα, είναι ποικίλες. Από διαφορετικές αφετηρίες παρεμβαίνουν καταρχήν η κυβέρνηση και τα άλλα αστικά κόμματα, συνδικαλιστικά όργανα με ισχυρούς μηχανισμούς και αυξημένη επιρροή αλλά και μια σειρά από κινήσεις που εκφράζουν ανομοιογενή πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα, π.χ. ομάδες σωματείων, μεγαλύτερων επιχειρήσεων, τοπικών συμφερόντων κ.λπ. Χωρίς γνώση αυτής της κίνησης και χωρίς αντικειμενική εκτίμηση της επίδρασής της δεν είναι δυνατό να καταλαβαίνουμε τι γίνεται και να ιεραρχούμε σωστά τα κύρια ζητήματα της αντιπαράθεσης, απ' τη σκοπιά των συμφερόντων των πιο λαϊκών δυνάμεων.

Τα παραπάνω δοκιμάστηκαν στην πράξη. Οι δυνάμεις μας εκ των πραγμάτων αναγκάστηκαν να παρέμβουν με διάφορους τρόπους. Οργανώσαμε την παρέμβασή μας εξαρχής από θέσεις μειοψηφίας, σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις με δυνάμεις εκτός κλάδου. Σε αυτό το πλαίσιο έγιναν συσκέψεις, αξιοποιήθηκαν εκλεγμένοι, στήθηκαν επιτροπές αγώνα, παρενέβησαν μαζικοί φορείς όπου είχαμε την πλειοψηφία, είτε τοπικές ενώσεις είτε άλλα σωματεία, με τη μορφή της αλληλεγγύης. Αυτή η πείρα είναι πολύτιμη, γιατί σ' αυτήν τη θέση θα βρεθούμε κι άλλες φορές στο μέλλον και σε άλλους κλάδους.

Αναντίρρητα η αποτελεσματικότητα της παρέμβασής μας, το αν θα γίνουν σταθερά βήματα στη βελτίωση του συσχετισμού, στην επαφή με νέο κόσμο, στο τράβηγμα των πιο πρωτοπόρων με την πολιτική του Κόμματος ή έστω με όρους συσπείρωσης στο κίνημα, θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την ίδια την παρέμβαση των κομμουνιστών, από την ικανότητα των ίδιων των δυνάμεών μας.

Γι' αυτό και χωρίς δεύτερη σκέψη απαιτείται η συστηματική ενασχόληση των καθοδηγητικών οργάνων, των ίδιων των υπευθύνων. Αυτός είναι και ο βασικός κρίκος που πρέπει να σηματοδοτήσει ορατή βελτίωση στον εξοπλισμό και τη στήριξη κομματικών ομάδων και εκλεγμένων. Αυτός είναι ο κρίκος που πρέπει να ανοίξει δρόμους ώστε με οργανωμένο τρόπο να αξιοποιηθούν εφεδρείες που σήμερα καταγράφονται στις επαφές των περισσότερων συνοικιακών ΚΟΒ και κατά βάση κουβεντιάζονται γενικόλογα.

Η περίοδος αυτή και υπό το φως των κατευθύνσεων των Θέσεων της ΚΕ ενόψει του 21ου Συνεδρίου είναι κατάλληλη για να ανοίξει γόνιμα ο προβληματισμός, για να καταληχθούν στην πορεία τα απαραίτητα ιδεολογικοπολιτικά και οργανωτικά μέτρα. Μπορούμε, παρά τη συνθετότητα της πάλης και τις δυσκολίες, να βρεθούμε από καλύτερες θέσεις, να κάνουμε ένα διακριτό βήμα στην παρέμβαση του Κόμματος.