«Στόχος μας είναι η αντιμετώπιση και η υπέρβαση της πρόκλησης των ημερών μας, που συνοψίζεται ως συμφιλίωση της επαγγελματικής - οικογενειακής ζωής». Ο στόχος αυτός, που βρίσκεται σε πλήρη στοίχιση με την πολιτική της ΕΕ και τις αξιώσεις των επιχειρηματικών ομίλων, τέθηκε από τη Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ), Φωτεινή Κούβελα, στη συνάντηση που είχε στις 25 Γενάρη με την υπουργό Εργασίας, Ε. Αχτσιόγλου. Σκοπός της συνάντησης ήταν η κατάθεση των θέσεων της ΓΓΙΦ σχετικά με την «ισότιμη και δίκαιη αντιμετώπιση των γυναικών στον τομέα της εργασίας».

Με την επωδό της «συμφιλίωσης» εργασίας και οικογένειας, η ΓΓΙΦ επαναφέρει ένα ζήτημα που είναι ήδη γνωστό: Μέτρα και πολιτικές που επικαλούνται την «ισότητα» των γυναικών, καταργούν και ισοπεδώνουν εργασιακά, ασφαλιστικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ειδικά όσον αφορά τους όρους εργασίας, στο όνομα της καλύτερης «ισορροπίας» ανάμεσα στις απαιτήσεις της δουλειάς και τις ευθύνες της οικογένειας προωθείται η γενίκευση της «ευελιξίας» στις εργασιακές σχέσεις, γυναικών και ανδρών.

Πλευρές όπως οι παραπάνω αποτυπώνονται στις σελίδες του πρόσφατου τεύχους της περιοδικής έκδοσης «Foundation Focus» (Δεκέμβρης 2016) του Eurofound (Ευρωπαϊκό Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας).

Το Eurofound καταγράφει την αυξανόμενη ανάγκη για ευελιξία στην αγορά εργασίας, δηλαδή, με άλλα λόγια, την προσπάθεια των επιχειρήσεων να μεταβάλλουν τις ώρες και τις μέρες εργασίας του εργατικού δυναμικού σύμφωνα με τις απαιτήσεις τους. Πλευρές της σημερινής εργασιακής πραγματικότητας στην ΕΕ είναι οι εξής: Το ποσοστό των μερικώς απασχολούμενων το 2015 άγγιξε το 33% των μισθωτών γυναικών και το 10% των ανδρών. Το 21% των εργαζομένων δουλεύει σε βάρδιες. Το 30% εργάζεται Κυριακές. Το 12% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι ενημερώνεται για τυχόν αλλαγές στα ωράριά του μερικές μέρες πριν, ενώ το 5% ενημερώνεται την ίδια μέρα. Το 12% αναφέρει ότι του ζητείται να προσέλθει εκτάκτως για εργασία αρκετές φορές κάθε μήνα.

Παράλληλα, όμως, εστιάζει στη ...θετική πλευρά της ευελιξίας για τις μισθωτές εργαζόμενες, καθώς τους επιτρέπει «να απουσιάσουν πιο εύκολα από την εργασία για προσωπικούς και οικογενειακούς λόγους». Κυβερνήσεις, επιχειρηματικοί όμιλοι και διακρατικοί ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι επιφορτισμένες με την αποκλειστική ευθύνη για τη φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες - αφού οι δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες είναι σχεδόν ανύπαρκτες - για να παρουσιάσουν την ευέλικτη εργασία από συμφέρουσα έως αναγκαία για τις μισθωτές. Οι πολιτικές «συμφιλίωσης» οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων είναι στην πραγματικότητα ακριβώς αυτό: Ενα ακόμα «όχημα» για να γενικευτούν η μερική απασχόληση, η εκ περιτροπής εργασία και συνολικά οι ευέλικτες εργασιακές σχέσεις σε όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του εργατικού δυναμικού.

Ιδιαίτερα διαφωτιστικό είναι το κεφάλαιο της έκδοσης που επιχειρηματολογεί για την ανάγκη να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που παρέχει η ευρωενωσιακή Οδηγία για τον εργάσιμο χρόνο (2003/88/EC). «Η Οδηγία δεν σχεδιάστηκε με σκοπό να δώσει λύσεις στο ζήτημα της ισορροπίας δουλειάς και οικογενειακής ζωής», αναφέρει το Eurofound, αλλά προσθέτει ότι με τις ρυθμίσεις που εισάγει για τον εργάσιμο χρόνο «τελικά συνεισφέρει» σε αυτόν το στόχο. Πράγματι, οι ρυθμίσεις δεν έχουν αντικείμενο τη «συμφιλίωση» εργασίας και οικογένειας, αλλά το χτύπημα στο 8ωρο. Η συγκεκριμένη Οδηγία προβλέπει εργάσιμη βδομάδα 48 ωρών ενώ ορίζει ως ελάχιστο διάστημα ανάπαυσης ανάμεσα σε δύο διαδοχικές βάρδιες τις 11 ώρες. Ετσι, οδηγεί ακόμα και σε εργάσιμο χρόνο 13 ωρών μέσα στο 24ωρο.

Σήμερα, οι κατευθύνσεις της έχουν προχωρήσει στην πράξη. Στο πλαίσιο της έκτης Ευρωπαϊκής Ερευνας για τις Συνθήκες Εργασίας (EWCS), που εκπόνησε το Eurofound το 2015, το 11% των εργαζομένων ανέφερε ότι δουλεύει με ωράρια που ξεπερνούν τις 48 ώρες τη βδομάδα. Το 16% των ανδρών και το 6% των γυναικών ανέφεραν ότι για τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα είχαν εργαστεί σε βάρδιες ανάμεσα στις οποίες δεν μεσολαβούσαν 11 ώρες ανάπαυσης. Σχεδόν οι μισοί από τους τελευταίους δούλευαν επίσης περισσότερες από 48 ώρες τη βδομάδα.

Το κερασάκι στην τούρτα αποτελούν οι «πολιτικές συμφιλίωσης» που προσφέρουν στις εργαζόμενες οι επιχειρηματικοί όμιλοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, μέσα από τις σελίδες της ίδιας έκδοσης, το «δικαίωμα» που δίνει ο τραπεζικός όμιλος «Societe Generale» στις εργαζόμενες να κλείνουν τις ηλεκτρονικές τους συσκευές (κινητά τηλέφωνα και τάμπλετ) ώστε να μη λαμβάνουν μηνύματα από τον εργοδότη τους για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα μέσα στη μέρα. Αφού δηλαδή έχουν κουρελιάσει εργασιακά δικαιώματα και έχουν κάνει τον εργάσιμο χρόνο λάστιχο, οι επιχειρήσεις θα δίνουν στις εργαζόμενες τη δυνατότητα να κλείνουν για μία ώρα το τηλέφωνό τους και να μη δέχονται κλήσεις και ηλεκτρονικά μηνύματα που αφορούν τη δουλειά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, που επικαλείται το Eurofound, το 2015 η διαφορά στα ποσοστά απασχόλησης μεταξύ των δύο φύλων υπολογίζεται σε 10,4 ποσοστιαίες μονάδες. Συγκεκριμένα, η απασχόληση έφτασε το 60,4% στις γυναίκες (ηλικίας 15 έως 64 ετών) ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άντρες ήταν 70,8%. «Κρυμμένη πίσω από τη συνολική διαφορά του 10% είναι η πραγματικότητα 17 εκατομμυρίων γυναικών, που δεν μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, που θα ήθελαν να έχουν μια δουλειά αλλά δεν μπορούν λόγω οικογενειακών και άλλων ευθυνών, ή που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν μια θέση εργασίας με κατάλληλες συνθήκες και δίκαιη μεταχείριση», σχολιάζει η έκδοση. Υπενθυμίζει ακόμα ότι, σύμφωνα με υπολογισμούς που έχει κάνει, τα χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών συνεπάγονταν ετήσιο κόστος 370 δισ. ευρώ, το 2013, αν συνυπολογιστούν διαφυγόντα κέρδη, χαμένες ασφαλιστικές εισφορές, πρόσθετα δημόσια έξοδα και άλλα παρόμοια.

Ο στόχος που έχει θέσει η ΕΕ είναι να ανέβει, μέχρι το 2020, το ποσοστό απασχόλησης στο 75% για γυναίκες και άντρες. Η επίτευξη του στόχου αυτού προϋποθέτει την αύξηση της γυναικείας απασχόλησης. Η αύξηση αυτή όμως συνδέεται με την επέκταση των ευέλικτων μορφών εργασίας, χωρίς συλλογικά κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα. Αξιοποιούν τη δεξαμενή του γυναικείου εργατικού δυναμικού ως φθηνότερη εργατική δύναμη, σμπαραλιάζοντας τον εργάσιμο χρόνο. Μια θέση εργασίας μοιράζεται σε 2 - 3 μισθωτές, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα μειωμένες κρατικές δαπάνες για επιδόματα ανεργίας ή άλλες προνοιακές παροχές. Οι κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος των γυναικών αξιοποιούνται από τους μονοπωλιακούς ομίλους ως πηγή πρόσθετου κέρδους.

Ολα τα παραπάνω εντάσσονται στην προσπάθεια να ενισχυθούν οι ευρωπαϊκοί επιχειρηματικοί όμιλοι στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού. Σε αυτήν τη βάση, η ΕΕ εκφράζει την «αγωνία» της για την υστέρησή της όσον αφορά τη μέση γυναικεία απασχόληση σε σχέση με ανταγωνιστικές οικονομίες, όπως αυτές της Ιαπωνίας (με μέση γυναικεία απασχόληση 67,6%) και των ΗΠΑ (με αντίστοιχο ποσοστό 70,6%).

Απάντηση στην πολιτική ΕΕ και κυβέρνησης δίνει η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας (ΟΓΕ) με την καμπάνια που οργανώνει για τα σύγχρονα δικαιώματα των γυναικών στην εργασία, στη μητρότητα και τον ελεύθερο χρόνο.

«Στον αντίποδα της σημερινής πραγματικότητας, το δικαίωμα των γυναικών στη δουλειά, στη μητρότητα, στον ελεύθερο χρόνο μπορεί να συνδυαστεί αρμονικά, να γίνει πραγματικότητα με τη γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου, την κατοχύρωση σύγχρονων εργατικών δικαιωμάτων, τη δημιουργία και λειτουργία δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών για τις ανάγκες της οικογένειας, των παιδιών και των ηλικιωμένων μελών της», υπογραμμίζει η ΟΓΕ. Ξεκαθαρίζει ακόμα ότι εμπόδιο για την κάλυψή τους αποτελεί η οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας με βάση το κίνητρο του κέρδους των επιχειρηματικών ομίλων.

Στο πλαίσιο της καμπάνιας, η ΟΓΕ καλεί τις γυναίκες να παλέψουν μεταξύ άλλων για:

• Μόνιμη και σταθερή εργασία για όλες τις γυναίκες με όλα τα ασφαλιστικά και εργασιακά δικαιώματα.
• Κατάργηση των νόμων που προωθούν τις ελαστικές εργασιακές σχέσεις.
• Πλήρη ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά δικαιώματα.
• Επαναφορά της 5ετούς διαφοράς στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.
• Πρόωρη συνταξιοδότηση στις εργαζόμενες σε Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα.
• Πρόωρη συνταξιοδότηση στις ασφαλισμένες με ανήλικα παιδιά.
• Κάλυψη των ασφαλιστικών ταμείων από το κράτος και την εργοδοσία.
• Να μην καταργηθεί η κυριακάτικη αργία.

Συνέντευξη Τύπου, με αφορμή την έναρξη της καμπάνιας που διοργανώνει με θέμα τα σύγχρονα δικαιώματα της γυναίκας στην εργασία, τη μητρότητα και τον ελεύθερο χρόνο, θα παραχωρήσει η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας (ΟΓΕ), την Τετάρτη 1η Μάρτη, στις 12 το μεσημέρι, στα γραφεία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Ακαδημίας 60).