Στις 9 Μάη 1934, με διαταγή της τότε κυβέρνησης, ο στρατός χτύπησε τη διαδήλωση που έκαναν απεργοί λιμενεργάτες και μυλεργάτες στην Καλαμάτα. Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν επτά εργάτες νεκροί και πολλοί βαριά τραυματισμένοι.

Τα γεγονότα στην Καλαμάτα επέδρασαν καταλυτικά στο απεργιακό κίνημα που ήδη είχε αναπτυχθεί μέσα στο 1934, μετά και την ανάληψη της διακυβέρνησης από το Λαϊκό Κόμμα (Μάρτης του 1933). Στις απεργίες που έγιναν το 1933, υπολογίζεται ότι συμμετείχαν 100 χιλιάδες εργάτες και το 1934 οι απεργοί έφθασαν τους 182 χιλιάδες. Πολλές από αυτές τις απεργίες, σημαδεύτηκαν από τις συγκρούσεις των εργατών με τις δυνάμεις καταστολής.

Στο α' όπως και στο β' μέρος μιας σύντομης αναφοράς στα γεγονότα της Καλαμάτας αναφερόμαστε στις αιτίες και στην εξέλιξη του απεργιακού αγώνα. Αρνητικό ρόλο στην εξέλιξη αυτού του αγώνα έπαιξαν οι τότε δυνάμεις του κυβερνητικού και εργοδοτικού συνδικαλισμού, τμήμα των οποίων ήταν και οι αποκαλούμενοι «σοσιαλφασίστες», που υπερασπίζονταν με σθένος τη γραμμή της ταξικής συνεργασίας.

Από σύγχρονες ηλεκτρονικές σελίδες της περιοχής, αλιεύουμε τα εξής σημαντικά στοιχεία για την περίοδο πριν ξεσπάσει η απεργία: «Την εποχή εκείνη το ήμισυ σχεδόν του σιταριού της εγχώριας κατανάλωσης προερχόταν από εισαγωγές (για το λόγο αυτό, άλλωστε, και οι περισσότεροι αλευρόμυλοι βρίσκονταν κοντά στα μεγάλα λιμάνια).

(...) Επειδή τα μέσα εκφόρτωσης από τα πλοία σε εκείνα τα χρόνια ήταν ανύπαρκτα, υπήρχαν αρκετοί λιμενεργάτες που ασχολούνταν με αυτή τη δραστηριότητα.

Στις αρχές του 1934, όμως, παρουσιάστηκε στην Καλαμάτα το πρώτο "σιλό", ένας γιγαντιαίος απορροφητήρας ο οποίος ξεφόρτωνε το σιτάρι απευθείας στους αλευρόμυλους. Η χρησιμοποίηση των "σιλό" θα επέφερε δραματική ανεργία στις τάξεις των λιμενεργατών, οι οποίοι αμέσως αντέδρασαν με έντονες δημόσιες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις.

Υπεύθυνος για την αντιμετώπιση της κρίσης ορίστηκε από την κυβέρνηση ο Στέφανος Στεφανόπουλος, υφυπουργός Οικονομικών, ο οποίος αρχικά έδωσε διαταγή να μη λειτουργήσει το "σιλό", ενώ αμέσως μετά κάλεσε τους αντιπροσώπους των εργοδοτών και των εργατών στην Αθήνα για να βρουν συμβιβαστική λύση».

Ο εκσυγχρονισμός των μέσων παραγωγής την εποχή εκείνη, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγικότητα της εργασίας, οδήγησε σε αύξηση της ανεργίας, όπως συμβαίνει πάντα στον καπιταλισμό. Απέναντι σ' αυτήν την εξέλιξη, η κυβέρνηση προσπάθησε να παρέμβει πυροσβεστικά προς όφελος της εργοδοσίας.

Σύμφωνα με τον «Ριζοσπάστη», «η επιτροπή ρυθμίσεως των λιμενεργατικών εργασιών, με τη συγκατάθεση του σοσιαλφασίστα αντιπροσώπου των εργατών πήρε απόφαση να ιδρυθεί Ταμείο Ασφαλίσεως, που θα μειώσει τον αριθμό των λιμενεργατών από 300 σε 150 και θα "αποζημιώσει" τους γέρους κι ανίκανους δίνοντας το ανώτατο 15.000 δρχ. εφ' άπαξ ή 1.000 δραχμές μηνιάτικη σύνταξη, χωρίς να ασφαλίζεται η ανεργία και η ασθένεια.

Οι πόροι του Ταμείου θα προέρχονται από κράτηση 2 δραχμών κατά τόνο στα εισαγόμενα και από την αποζημίωση της ρουφήχτρας. Το Ταμείο θα διοικείται από την επιτροπή ρυθμίσεων κι ένα μονάχα αντιπρόσωπο των εργατών. Τις συνελεύσεις που γίνονται οι σοσιαλφασίστες τις διαλύουν δικτατορικά χωρίς να παίρνεται καμιά απόφαση ενάντια στον αντεργατικό κανονισμό του Ταμείου».

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη» κι άλλων εφημερίδων, οι λιμενεργάτες ζητούσαν 8 δραχμές για κάθε τόνο που ξεφορτώνονταν από τον απορροφητήρα, αναδρομικά από το 1928. Το αίτημά τους βασιζόταν σε συμφωνία που είχαν κάνει από τότε με την εργοδοσία, χωρίς όμως η τελευταία να την έχει τηρήσει. Αντίθετα, οι αλευροβιομήχανοι και η κυβέρνηση πρότεινα 6 δραχμές ανά τόνο και όχι αναδρομικά.

Οι λιμενεργάτες και οι μυλεργάτες δεν δέχθηκαν τη συμφωνία. Στο φύλλο του «Ριζοσπάστη» στις 7 Μάη αναφέρεται: «Οι λιμενεργάτες είναι ανάστατοι ύστερα από την άρνηση του υπουργείου να λύσει το ζήτημα της ρουφήχτρας σύμφωνα με τις απόψεις τους. Σε δύο συνελεύσεις που κάνανε μέχρι σήμερα εξέλεξαν δύο 10μελείς απεργιακές επιτροπές και αποφάσισαν να κατέβουν σε απεργία μόλις πλευρίσει βαπόρι στη ρουφήχτρα.

Η απεργιακή επιτροπή κυκλοφόρησε ανακοινωθέν στους επαγγελματίες που το υπέγραψαν δηλώνοντας πως τάσσονται αλληλέγγυοι με τους λιμενεργάτες. Επίσης οι μυλεργάτες οργανώνουν την απεργιακή τους πάλη διεκδικώντας μεροκάματο ίσο με των μυλεργατών του Πειραιά».

Η απόφαση για απεργιακό αγώνα δεν ήταν καθόλου εύκολη δεδομένων των συνθηκών κρατικής τρομοκρατίας που ήδη επικρατούσαν στην Καλαμάτα και σε όλη τη χώρα. Χαρακτηριστικά είναι τα εξής γεγονότα:

• Στην Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Καλαμάτα, όπου πήραν μέρος 1.000 εργάτες, «ισχυρή δύναμη πεζών και έφιππων χωροφυλάκων περιέζωσε το μέρος της συγκέντρωσης και απείλησε από αυτή τις εργάτριες. Οταν επιτροπή πήγε να επιδώσει το ψήφισμα στη νομαρχία, η αστυνομία δεν επέτρεψε στους εργάτες να παρουσιαστούν ομαδικά στη νομαρχία» («Ριζοσπάστης», 2 Μάη 1934).
• Στις 3 Μάη 70 εργάτες του εργοστασίου Οίνων και Οινοπνευμάτων απήργησαν, διεκδικώντας αύξηση μεροκάματου κατά 75%. «Η αστυνομία κατέλαβε το εργοστάσιο και το ιππικό έκανε επέλαση για να διαλύσει τους απεργούς, που συγκεντρώθηκαν έξω από το εργοστάσιο. Συνελήφθησαν δύο εργάτες που αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι. Οι απεργοί μένουν απτόητοι» («Ριζοσπάστης», 4 Μάη 1934).
• «Η απεργία των εργατών της εταιρίας Οίνων και Οινοπνευμάτων συνεχίστηκε και σήμερα. Χτες τη νύχτα ενώ οι απεργοί περιφρουρούσαν το εργοστάσιο τους επιτέθηκε δύναμη εφίππων και πεζών χωροφυλάκων. Οι απεργοί αμυνόμενοι αντεπιτέθηκαν και προκλήθηκε συμπλοκή, κατά την οποία τραυματίστηκε θανάσιμα εργάτης (...) Επίσης, συνελήφθησαν 16 απεργοί και τρεις γυναίκες που ακόμα κρατούνται» («Ριζοσπάστης», 5 Μάη 1934).

Και μετά την απόφαση για απεργία, η κυβέρνηση συνέχισε την παρελκυστική τακτική, ισχυριζόμενη ότι δεν θα πλευρίσει βαπόρι. Ο πρόεδρος του σωματείου των λιμενεργατών - ο «σοσιαλφασίστας Ζωάκος», όπως τον αποκαλούσε ο «Ριζοσπάστης» - ζήτησε από τους εργάτες να τον εξουσιοδοτήσουν για να ανέβει στην Αθήνα να κανονίσει τα ζητήματα. Ομως, οι εργάτες δεν το δέχτηκαν.

Στις 7 Μάη οι μυλεργάτες κήρυξαν απεργία, διεκδικώντας μεταξύ άλλων αύξηση 40%. Στις 8 Μάη, περίπου στις 4.30 το απόγευμα, έφθασε στο λιμάνι σιτοφόρο βαπόρι. Με την άφιξή του δόθηκε το σύνθημα της γενικής απεργίας των λιμενεργατών, ενώ σε ένδειξη αλληλεγγύης οι επαγγελματίες της παραλίας κλείσανε τα μαγαζιά τους για δύο ώρες.

Για τα γεγονότα στις 8 Μάη ο «Ριζοσπάστης» αναφέρει: «Ολη η παραλία έχει γεμίσει από κόσμο (...) Δύο λόχοι πεζικού με πολυβόλα και όλη η πεζή και έφιππη χωροφυλακή έχουν αποκλείσει τη ζώνη όπου βρίσκεται το βαπόρι. Επίσης το σύνταγμα του πεζικού βρίσκεται σε επιφυλακή.

Οι λιμενεργάτες κάνανε αλλεπάλληλες επιθέσεις για τη διάσπαση της ζώνης. Ο πρόεδρος των λιμενεργατών Ζωάκος βρίσκεται σε συχνή επαφή με τις αρχές, τους ιδιοκτήτες των μύλων και το Εμπορικό Επιμελητήριο για το σπάσιμο της απεργίας. Η απεργιακή επιτροπή που κλήθηκε από το διοικητή της χωροφυλακής, δεν δέχτηκε να πάει. Οι μυλεργάτες συνεχίζουν και αυτοί την απεργία τους».

Μέχρι αργά τη νύχτα, δυόμισι χιλιάδες άτομα μαζί με τους απεργούς βρέθηκαν στην παραλία. Στις 9 Μάη 1943 ο στρατός δολοφονεί επτά εργάτες και τραυματίζει δεκάδες. Στο φύλλο του «Ριζοσπάστη» στις 10 Μάη 1934 καταγράφεται η μαρτυρία του ανταποκριτή του για όσα έγιναν στις 9 Μάη:

«Στις 5 το πρωί οι λιμενεργάτες άρχισαν να συγκεντρώνονται στο λιμάνι με επικεφαλής την απεργιακή τους επιτροπή για την περιφρούρηση της απεργίας τους (...) Ολες οι αρχές βρίσκονται στο πόδι μαζί τους και οι δήμιοι αλευροβιομήχανοι Τραβασάρος, Πάστρας κλπ.

Η απεργιακή επιτροπή που ήρθε σε επικοινωνία χτες τη νύχτα με το νομάρχη και τις άλλες αρχές πήρε την απάντηση: "ΘΑ ΣΑΣ ΧΤΥΠΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ, ΠΑΛΙΟΣΚΥΛΑ! ΟΥΤΕ ΕΝΑ ΑΙΤΗΜΑ ΣΑΣ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΕΧΤΟ. Η ΡΟΥΦΗΧΤΡΑ ΘΑ ΔΟΥΛΕΨΕΙ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΤΥΠΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝ ΜΑΣ!"».

Οταν στις 8 το πρωί η ρουφήχτρα έβαλε μπροστά, μια ομάδα 15 εργατών μπαίνουν σε μια μαούνα για να πάνε στο σιτοφόρο βαπόρι. Φθάνοντας 15 μέτρα κοντά ρίχτηκε ομοβροντία πυροβολισμών. Να πώς περιγράφει ο «Ριζοσπάστης» τα γεγονότα:

«Ενας λιμενεργάτης μέσα στη μαούνα είναι βαριά τραυματισμένος. (...) Ο εργάτης που τράβαγε το κουπί της βάρκας πέφτει νεκρός και άλλοι τραυματισμένοι μέσα στη μαούνα (...) Οι εργάτες που βρίσκονται στην ξηρά πυροβολούμενοι από το οπλοπολυβόλο δεν υποχωρούν. Με ρόπαλα και πέτρες επιτίθενται φωνάζοντας: "Κάτω οι δολοφόνοι! Κάτω οι τύραννοι! Κάτω οι φασίστες!". Η θεριστική βολή και τα πυρά ομαδόν συνεχίζονται. Αλλοι δύο εργάτες ξαπλώνονται νεκροί στο πλακόστρωτο.

Ο υπολοχαγός Στεφανάκος φυτεύει μια σφαίρα στο κορμί του ξαδέρφου του λιμενεργάτη Στεφανάκου (...) Το πυρ συνεχίζεται με μανία. Οι εργάτες διασκορπίζονται, αλλά πάλι ξανασυντάσσονται. Αλλοι πέφτουν στη θάλασσα για να σώσουν τους δικούς τους, που για να γλυτώσουν από τους πυροβολισμούς είχαν πέσει από τη μαούνα στη θάλασσα.

Τα πτώματα των σκοτωμένων οι εργάτες τα βγάζουν από τη θάλασσα και συγκεντρώνονται φωνάζοντας: "Κάτω οι δολοφόνοι! Κάτω οι τύραννοι!" (...) Βάζουν τα πτώματα πάνω σε μια σκάλα ενώ ένα αυτοκίνητο μεταφέρει εφτά θανάσιμα τραυματισμένους στην κλινική του Μάντζαρη. Οι εργάτες, με τα πτώματα των σκοτωμένων με κόκκινες και μαύρες σημαίες από τα τσεμπέρια των γυναικών ξεκινούν για την πόλη φωνάζοντας: "Ατιμοι δολοφόνοι. Θα μας το πληρώσετε".

Ολοι οι εργάτες τραγουδούν το πένθιμο εμβατήριο: "Επέσατε θύματα αδέρφια εσείς"... και η μάζα όλο και μεγαλώνει ανεβαίνοντας από την οδό Αριστομένους για την Καλαμάτα (...) Οταν το αυτοκίνητο που μετέφερε τους τραυματίες έφτασε έξω από την κλινική του Μάτζαρη, πέθαναν οι δύο από αυτούς»...