ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 24 Σεπτέμβρη 2006
Σελ. /32
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Τα καρτέλ και οι «κουμπάροι»

Παπαγεωργίου Βασίλης

Και ξαφνικά στην καθημερινή μας ζωή μπήκαν τα καρτέλ.

Με αφορμή την υπόθεση εκβιασμού της γαλακτοβιομηχανίας «Μεγβάλ» από το κύκλωμα των ...κουμπάρων - με ευρύτερες διασυνδέσεις στον κυβερνητικό και κομματικό χώρο της ΝΔ - οι εφημερίδες - κυρίως οι προσκείμενες στην αξιωματική αντιπολίτευση - ανακάλυψαν επιτέλους ότι στην Ελλάδα υπάρχει και λειτουργεί καρτέλ του γάλακτος, το οποίο - σύμφωνα με πρωτοσέλιδο απογευματινής καθημερινής εφημερίδας - χειραγωγεί τις τιμές όλων των γαλακτοκομικών προϊόντων, οδηγεί σε τεχνητή χρεοκοπία τους μικρούς ανταγωνιστές, συνετίζει τους απείθαρχους με επιθετικές εκπτώσεις, στραγγαλίζει τους κτηνοτρόφους...

Και όλες αυτές είναι, βέβαια, λειτουργίες των καρτέλ. Αυτό, όμως, που εκπλήσσει είναι ο τρόπος παρουσίασης του θέματος. Φαίνεται ότι ορισμένοι είχαν την αντίληψη πως στην Ελλάδα, έως χτες, όλοι και όλα πορεύονταν εν ειρήνη μέσα σε έναν κόσμο αγάπης και αλληλεγγύης. Και ξαφνικά, όλη αυτήν την ειδυλλιακή εικόνα ήρθαν να τη σκιάσουν οι κακοί. Αυτοί που συγκρότησαν το καρτέλ του γάλακτος, που εκβιάζουν, απειλούν και κρατούν τις τιμές υψηλά. Ορισμένοι πιο ...προωθημένοι διαπιστώνουν ότι καρτέλ υπάρχει και σε άλλους χώρους, π.χ. στις τράπεζες. Ωστε έτσι λοιπόν. Το Σεπτέμβρη του 2006, η ελληνική κοινωνία έμαθε επιτέλους ότι έχει κατακλυστεί από εκβιαστές. Και αυτό χάρη στο κύκλωμα των ...κουμπάρων. Δηλαδή, αν δεν είχε αποκαλυφθεί το κουμπαροκύκλωμα, δε θα είχαμε μάθει τίποτα για τα καρτέλ και το ρόλο τους. Τώρα πώς δημιουργήθηκαν αυτά τα καρτέλ, μέσα από ποιες κοινωνικές - οικονομικές διεργασίες, τι ρόλο έπαιξαν συγκεκριμένες κυβερνητικές πολιτικές σε βάθος χρόνου, όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα. Το θέμα είναι ότι, επιτέλους, το 2006 ανακαλύψαμε τα καρτέλ. Οπως ο Κολόμβος, που το 1492 ανακάλυψε την Αμερική...

Η αποσπασματική εν πολλοίς προσέγγιση του θέματος από την πλευρά των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης δεν οφείλεται σε γνωσιολογικούς λόγους, στο ότι δεν είναι σε θέση να το προσεγγίσουν διαφορετικά. Υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα μια πλειάδα επιστημόνων - όχι κατ' ανάγκη μαρξιστικής προσέγγισης - οι οποίοι είναι σε θέση να φωτίσουν το ζήτημα του σχηματισμού των καρτέλ, που έχουν δημιουργηθεί στην ελληνική κοινωνία, βαθύτερα, ώστε να μη μείνουν στην επιφάνεια των γεγονότων, αλλά να αναλύσουν ικανοποιητικά τις βασικές παραμέτρους του φαινομένου. Η αποσπασματική και επιφανειακή προσέγγιση του συγκεκριμένου θέματος είναι καθαρά πολιτική επιλογή. Μια βαθύτερη ανάλυσή του θα μας οδηγούσε στις εσωτερικές και «αφανείς» διεργασίες, που έχουν συντελεστεί στην ελληνική κοινωνία και οικονομία, στην ίδια την αστική τάξη της χώρας, θα καταδείκνυε συγκεκριμένες ταξικές επιλογές, θα μας οδηγούσε στον πυρήνα των ασκούμενων οικονομικών πολιτικών. Θα φώτιζε, δηλαδή, πλευρές, που όλοι έχουν συμφωνήσει ότι θα πρέπει να παραμείνουν στο απυρόβλητο. Το όλο θέμα όμως, αυτό καθ' εαυτό, επιβεβαιώνει τις επιστημονικές αναλύσεις του ΚΚΕ για την ελληνική κοινωνία και οικονομία. Επιβεβαιώνει την ορθότητα του πολιτικού του λόγου. Και είναι αρκετά σημαντικό, για να το αφήσουμε να περάσει μέσα από τις συμπληγάδες του λαϊκισμού και της επιδερμικής δικομματικής αντιπαράθεσης, όπως δηλαδή επιθυμεί να το εμφανίσει μερίδα του Τύπου.

Καρτέλ

Το φαινόμενο του σχηματισμού των καρτέλ είναι κατ' εξοχή φαινόμενο του μονοπωλιακού καπιταλισμού, του καπιταλισμού που έχει περάσει από το στάδιο του ελεύθερου ανταγωνισμού, στο σχηματισμό των μεγάλων οικονομικών μονάδων, των μονοπωλίων. Τα μονοπώλια είναι η οικονομική βάση του ιμπεριαλισμού, η εμφάνισή τους - περί το 1880 - σηματοδοτεί έναν ανώτερο βαθμό συσσώρευσης του κεφαλαίου, η οποία με τη σειρά της στηρίζεται σε μιαν αυξημένη παραγωγικότητα της εργασίας. Στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού, η εξαγωγή κεφαλαίου παίζει πρωτεύοντα ρόλο σε σχέση με την εξαγωγή εμπορευμάτων, ενώ γιγαντώνεται ο ρόλος του τραπεζικού κεφαλαίου στη φάση της αναπαραγωγικής διαδικασίας. Η εμφάνιση, τέλος, του μονοπωλιακού κεφαλαίου συνοδεύεται από την ένταση των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, με στόχο το μοίρασμα και ξαναμοίρασμα των αγορών, πρώτων υλών, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη, σε ζώνες επιρροής. Οπου οι εμπορικοί πόλεμοι και οικονομικοί ανταγωνισμοί δεν είναι σε θέση να επιλύσουν τις διαφορές των αντιτιθέμενων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η λύση έρχεται μέσα από τις πολεμικές συρράξεις. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ού αιώνα ήταν ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, με στόχο ένα διαφορετικό επανασχεδιασμό του παγκόσμιου οικονομικού και πολιτικού χάρτη, όπως επιθυμούσαν τα γερμανικά κατά βάση μονοπώλια. Αντίθετα, το αγγλικό κεφάλαιο, το οποίο διατηρούσε τεράστιες αποικίες, επιθυμούσε τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Αυτή ήταν και η αιτία των δύο ιμπεριαλιστικών πολέμων.

Επανερχόμαστε, όμως, στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις αναλύσεις του ΚΚΕ, ο ελληνικός καπιταλισμός, με όλες τις αδυναμίες και ιδιαιτερότητες, βρίσκεται στο μονοπωλιακό στάδιο ανάπτυξής του. Η θέση αυτή του ΚΚΕ για μονοπωλιακό καπιταλισμό στην Ελλάδα βρήκε ισχυρούς πολέμιους στον αστικό κόσμο. Το σύνηθες επιχείρημα, που χρησιμοποιούσαν οι αντίπαλοι των μαρξιστικών θέσεων περί της ύπαρξης μονοπωλιακού καπιταλισμού στην Ελλάδα, ήταν ότι δεν υπήρχε κλάδος της οικονομίας στη χώρα μας, όπου να κυριαρχεί μια και μοναδική επιχείρηση... Περιορίζονταν στη γραμματολογική ερμηνεία της λέξης μονοπώλιο και απέφευγαν την οικονομική της ερμηνεία. Ηρθε, βέβαια, η υπόθεση της «Μεβγάλ» για να διαπιστώσουν το σχηματισμό καρτέλ στο χώρο του γάλακτος, ένα δηλαδή οικονομικό φαινόμενο που εμφανίζεται στην περίοδο του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Ισως αύριο διαπιστώσουν τη λειτουργία «τραστ» και «κονσόρτσιουμ», που δεν είναι τίποτα άλλο παρά σχήματα, μέσα από τα οποία οι τεράστιοι επιχειρηματικοί όμιλοι μοιράζουν την αγορά, καθορίζουν την ποσότητα της παραγωγής, ελέγχουν τις τιμές κλπ.

Ο βαθμός μονοπώλησης της ελληνικής οικονομίας

Η κυριαρχία των μονοπωλιακών ομίλων είναι ευδιάκριτη στο σύνολο των κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από την επεξεργασία των στοιχείων, που κατά καιρούς παρουσιάζουν οι εταιρείες έρευνας της ελληνικής οικονομίας. Ο βαθμός μονοπώλησης είναι υψηλός σε όλους τους κλάδους, στο μεταποιητικό - βιομηχανικό, στο λιανικό και χονδρικό εμπόριο και, τέλος, στις υπηρεσίες. Στη γλώσσα των αριθμών, η ελληνική οικονομία ελέγχεται σήμερα από μερικές δεκάδες μονοπωλιακές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν ξεπερνούν το 1% - 2% του συνόλου των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τα στοιχεία της εταιρείας ICAP για τις ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις το 2002, με αριθμό απασχολουμένων από 10 - 500 και άνω. Σε σύνολο 4.082 επιχειρήσεων που καταγράφηκαν στην έρευνα, προκύπτουν τα ακόλουθα στοιχεία:

  • Οι 74 επιχειρήσεις με περισσότερους από 500 εργαζόμενους, ή το 1,80% του συνολικού δείγματος, απασχολούσαν το 26,4% των εργαζομένων, κατείχαν το 41,9% του συνολικού ενεργητικού, το 41,3% του πάγιου ενεργητικού, το 45,7% των ιδίων κεφαλαίων, απέσπασαν το 38,8% των καθαρών κερδών, ενώ τα καθαρά κέρδη ανά εργαζόμενο ανήλθαν σε 10.496 ευρώ.
  • Οι 508 επιχειρήσεις με 100 - 499 εργαζόμενους (το 12,44% του συνολικού δείγματος) απασχολούσαν το 35,4% του συνόλου των εργαζομένων και κατείχαν το 32,6% του συνολικού ενεργητικού και του πάγιου ενεργητικού, το 31,2% των ιδίων κεφαλαίων, απέσπασαν το 38,4% των καθαρών κερδών, ενώ τα κέρδη ανά εργαζόμενο ανήλθαν σε 7.733 ευρώ.
  • Οι 3.500 επιχειρήσεις με 10 - 99 εργαζόμενους (το 85,74% του συνολικού δείγματος) είχαν τις ακόλουθες επιδόσεις: Απασχολούσαν το 38,2% των εργαζομένων και κατείχαν το 25,5% του συνολικού κεφαλαίου, το 26,1% του πάγιου κεφαλαίου, το 23,1% των ιδίων κεφαλαίων, το 22,8% των καθαρών κερδών, ενώ τα κέρδη ανά απασχολούμενο ανήλθαν σε 4.265 ευρώ.

Αν τα στοιχεία αυτά δεν καταδεικνύουν ισχυρό βαθμό μονοπώλησης της ελληνικής οικονομίας, τότε τι άλλο θα μπορούσαν να καταδείξουν;

Ισχυρίζονται οι κυβερνήσεις, του ΠΑΣΟΚ χθες και της ΝΔ σήμερα, ότι μέσα από τη φιλελεύθερη οικονομική πολιτική που ακολουθούσαν και ακολουθούν, δημιουργούν τη νέα Ελλάδα, της ανάπτυξης, της απασχόλησης, της κοινωνικής ευημερίας και συνοχής. Το νέο, βέβαια, μοντέλο οικονομικής ανάπτυξής, τόσο των μεν, όσο και των δε, είναι φιλικό προς τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα τις μεγάλες μονοπωλιακές ομάδες. Σήμερα, βέβαια, γίνεται κατάδηλο ότι η ακραία φιλομονοπωλιακή πολιτική που ακολούθησαν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ άνοιξε το δρόμο, όχι στην κοινωνική ευημερία, αλλά στη συνεννόηση των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων για τον έλεγχο της αγοράς. Δε θέλει πολλή σκέψη, για να καταλάβει κανείς ότι η «απελευθέρωση» - ιδιωτικοποίηση του τραπεζικού συστήματος οδήγησε στο καρτέλ των τραπεζών, στο οποίο ηγούνται Εθνική, Alphabank, Eurobank. Στο χώρο των τροφίμων, αφού οι μεγάλες εταιρείες «ΔΕΛΤΑ», «ΦΑΓΕ» ευνοήθηκαν σκανδαλωδώς από τις κυβερνητικές πολιτικές, ώστε να γίνουν μεγαλύτερες, αφού στην πορεία προς τη δόξα καταβρόχθισαν διάφορες μικρότερες εταιρείες του χώρου, έρχονται στη συνέχεια σε συνεννόηση μεταξύ τους για τον έλεγχο της αγοράς. Ετσι δημιουργείται το καρτέλ του γάλακτος. Εκεί μας οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια οι πολιτικές φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, στη γιγάντωση των μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων. Και μετά ψάχνουν για σκάνδαλα σε κουμπάρους και παρακουμπάρους, σε μεμονωμένους πολιτικούς, όταν το μεγάλο σκάνδαλο και η συνακόλουθη διαφθορά βρίσκεται στην ίδια την ασκούμενη, κοινή συναινέσει, πολιτική. Αλλωστε, η μεγαλύτερη διαφθορά είναι η ολοένα και αυξανόμενη εκμετάλλευση των εργαζομένων από τα μονοπώλια. Που πρέπει να καταργηθεί από τους ίδιους.

Γι' αυτό λέμε και φωνάζουμε σε όλους τους τόνους πως αυτή η πολιτική, η αντιλαϊκή, πρέπει να ανατραπεί μαζί με την εξουσία των μονοπωλίων που την εφαρμόζει. Ολα τα άλλα είναι παραμυθάκια για να περνάει η ώρα.


Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ