Στις αρχές Ιουνίου, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του υπουργείου Πολιτισμού ασχολήθηκε, μεταξύ άλλων, και με ένα «πακέτο» θεμάτων της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του υπουργείου, σχετικών με την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Δηλαδή, με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, σε ένα πεδίο που εκτείνεται από τη δυνατότητα διαδικτυακής πρόσβασης σε μουσεία, μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, όπως ο «Ψηφιακός περίπατος στα αρχαία θέατρα της Ελλάδας», μέχρι πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες, όπως το έργο «Ψηφιακή Αρχαιολογία: Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Ανασκαφικών Ερευνών». Ο «διάβολος» σε αυτόν και σε ανάλογους ψηφιακούς «παραδείσους» βρίσκεται στο πολιτικό, οικονομικό και ιδεολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και το σημαντικό ζήτημα της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, των βιβλιοθηκών κλπ. Πιο απλά και συγκεκριμένα: Για ποιον προορίζονται όλα αυτά.

Το σύστημα προβάλλει μόνο τις πρακτικές, επιστημονικές αναγκαιότητες της ψηφιοποίησης, οι οποίες, ως αντικειμενικές - αφού όντως βοηθούν στην καλύτερη, γρηγορότερη, πιο αξιόπιστη διαχείριση του υλικού και στη δυνατότητα απομακρυσμένης πρόσβασης σε αυτό από παντού - δε γίνεται να αμφισβητηθούν. Στα προηγούμενα προσθέτουν και την προπαγανδιστική «σάλτσα», όπως, για παράδειγμα, κάνουν τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την «ψηφιοποίηση και την προσβασιμότητα πολιτιστικού υλικού και για την ψηφιακή διαφύλαξη», του περασμένου Απριλίου όπου εκτιμάται, ότι «η ψηφιοποίηση και η προσβασιμότητα του πολιτιστικού υλικού των κρατών μελών και η μακροπρόθεσμη ψηφιακή του διαφύλαξη είναι ουσιώδεις για να είναι δυνατή η πρόσβαση όλων στον πολιτισμό και τη γνώση στην ψηφιακή εποχή και για να προαχθεί ο πλούτος και η ποικιλομορφία της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς».

Οταν όμως η ΕΕ λέει «όλοι»... δεν εννοεί «όλους». Ετσι, αμέσως μετά, στα ίδια συμπεράσματα, σημειώνει, ότι «το ψηφιοποιημένο πολιτιστικό υλικό αποτελεί σημαντική πηγή για τις ευρωπαϊκές πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες», οι οποίες, όπως υπενθυμίζεται, «σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή έκθεση για την ανταγωνιστικότητα του 2010, οι δημιουργικές βιομηχανίες αντιπροσωπεύουν το 3,3% του ΑΕΠ της ΕΕ και το 3% της απασχόλησης στην ΕΕ».

Αποδεικνύεται λοιπόν για πολλοστή φορά ότι κάθε απόφαση της ΕΕ εντάσσεται και υποτάσσεται στο πλαίσιο των αναγκών των μονοπωλίων της για ακόμη μεγαλύτερο κέρδος, για ακόμη μεγαλύτερη επέκτασή τους, για ακόμη υψηλότερη ανταγωνιστικότητα έναντι των άλλων ισχυρών καπιταλιστικών πόλων. Ολα αυτά βέβαια προβάλλονται έτσι: «Η ψηφιοποίηση και η επιγραμμική προσβασιμότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς των κρατών μελών, τόσο σε εθνικό όσο και σε διασυνοριακό πλαίσιο, συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία απασχόλησης και στην υλοποίηση της ενιαίας ψηφιακής αγοράς μέσω της αυξανόμενης προσφοράς νέων και καινοτόμων επιγραμμικών προϊόντων και υπηρεσιών».

Στις 10 και 11 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες σύνοδος του Συμβουλίου Πολιτισμού, Παιδείας και Αθλητισμού της ΕΕ, η οποία κινήθηκε σε δύο βασικούς άξονες: 1) Να δοθεί «ώθηση» στη «διαδικασία της ψηφιοποίησης πολιτιστικού υλικού», διότι «οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα για μια άνευ προηγουμένου πρόσβαση στον πολιτισμό». Σημειώνεται, όμως, ότι το «ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη έχει καθορίσει τις αναγκαίες δράσεις για τη μεγιστοποίηση της συμβολής των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην ευρύτερη στρατηγική της Ευρώπης 2020».

Δηλαδή, με δεδομένο ότι το πρόγραμμα «Ευρώπη 2020» αποτελεί το μεσοπρόθεσμο «μπούσουλα» της ΕΕ για τη νέα επέλαση σε εργασιακά δικαιώματα και λαϊκές κατακτήσεις, η ψηφιοποίηση του πολιτισμού κάθε άλλο παρά αποσκοπεί σε... «πρόσβαση στον πολιτισμό», αλλά στη δημιουργία της απαραίτητης υποδομής -με δημόσιο χρήμα- ώστε να κερδοσκοπεί πάνω της το κεφάλαιο. Αυτό κρύβεται πίσω και από την επισήμανση ότι «ένας από τους βασικούς τομείς που περιλαμβάνονται στην ατζέντα είναι η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μας και η περαιτέρω ανάπτυξη της Europeana (...) Μετά από λιγότερο από 4 χρόνια, επιτρέπει ήδη την πρόσβαση σε 20 εκατομμύρια ψηφιοποιημένα αντικείμενα, και έχει γίνει όλο και πιο διαδραστικό» (σ.σ. η «Europeana» είναι η Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).

2) Προώθηση του καινούριου «φρούτου» της ΕΕ στον πολιτισμό, το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», που δεν είναι τίποτε περισσότερο παρά η εφαρμογή της ασυδοσίας του κεφαλαίου και στη σύγχρονη δημιουργία, μέσω της επιβολής των «ελευθεριών» του στον τομέα της σύγχρονης τέχνης. Οπως το θέτει η ΕΕ, «οι κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι η προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα. Το πρόγραμμα θα υποστηρίξει την ικανότητα αυτών των τομέων για την προώθηση της διακρατικής κυκλοφορίας έργων, τη διακρατική κινητικότητα των καλλιτεχνών και τη δημιουργία μεγαλύτερου κοινού».

Σε ό,τι αφορά στην «Ψηφιοποίηση και επιγραμμική προσβασιμότητα πολιτιστικού υλικού», το Συμβούλιο κατέληξε σε συμπεράσματα που «τονίζουν ότι η ψηφιοποίηση μετατρέπει το πολιτιστικό υλικό σε διαρκές αγαθό για την ψηφιακή οικονομία, δημιουργώντας τεράστιες δυνατότητες καινοτομίας και δημιουργικότητας». Περιλαμβάνεται και «ενδεικτικός χάρτης πορείας» με «προτεραιότητες εργασίας για τα κράτη μέλη σε αυτόν τον τομέα κατά την ερχόμενη τριετία». Στο «χάρτη» σημειώνεται, ότι «οι διαθέσιμοι δημόσιοι πόροι είναι περιορισμένοι» αλλά «αρκετά φιλόδοξοι ώστε να προωθούν την ψηφιοποίηση, την προσφυγή σε συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, τη βελτίωση των γενικών προϋποθέσεων για την επιγραμμική πρόσβαση πολιτιστικού υλικού (...)».

Στα παραπάνω η ΕΕ δηλώνει ευθαρσώς ότι το πρόγραμμα ψηφιοποίησης δεν είναι τίποτε περισσότερο από τη δημιουργία τεχνικής υποδομής που θα μετατρέψει το «πολιτιστικό υλικό σε διαρκές αγαθό για την ψηφιακή οικονομία» η οποία, θυμίζουμε εμείς... είναι καπιταλιστική. Μετατρέπεται λοιπόν το πολιτιστικό υλικό σε ένα εύκολα διαχειρίσιμο, εμπορικό προϊόν. Τέτοιο βέβαια ήταν ανέκαθεν στον καπιταλισμό, αλλά με τη χρήση των νέων τεχνολογιών οι δυνατότητες της «αγοράς» να εισβάλλουν βαθύτερα στην πολιτιστική κληρονομιά υπερπολλαπλασιάζονται εντυπωσιακά.

Εχει σημασία να υπογραμμισθεί ότι η σκληρή δουλειά του εξειδικευμένου, υψηλά επιστημονικά καταρτισμένου και σαφώς κακοπληρωμένου -ενίοτε και έκτακτου- προσωπικού που προσφέρει τις γνώσεις του και για την ψηφιακή διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, σε καμία περίπτωση δεν ακυρώνεται λόγω του αγοραίου πλαισίου μέσα στο οποίο αναπτύσσεται. Αντίθετα, η ποιότητά της υπογραμμίζει την ανάγκη συστράτευσης αυτού του προσωπικού με το λαϊκό κίνημα, ώστε αυτή η δουλειά να πραγματώσει ουσιαστικά και αληθινά το ρόλο της ως προσφορά προς την ανθρωπότητα και όχι ως ένα ακόμη εμπορικό προϊόν για πούλημα.