ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σάββατο 24 Μάρτη 2018 - Κυριακή 25 Μάρτη 2018
Σελ. /40
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΕΛΕΝΗ ΜΠΕΛΛΟΥ
Με την ανατροπή του καπιταλισμού κατοχυρώνεται το δικαίωμα στη δουλειά και τον ελεύθερο χρόνο

Εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία του μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ σε εκδήλωση της ΤΟ Εμπορίου - Υπηρεσιών Αττικής του ΚΚΕ

Ο σοσιαλισμός αναβαθμίζει και την ποιότητα του ελεύθερου χρόνου (Φωτ. από αναγνωστήριο για παιδιά στην ΕΣΣΔ)
Ο σοσιαλισμός αναβαθμίζει και την ποιότητα του ελεύθερου χρόνου (Φωτ. από αναγνωστήριο για παιδιά στην ΕΣΣΔ)
«Το δικαίωμα στην εργασία και στον ελεύθερο χρόνο» ήταν το θέμα της εκδήλωσης που διοργάνωσε η ΤΟ Εμπορίου - Υπηρεσιών Αττικής του ΚΚΕ, την Κυριακή 18 Μάρτη. Την εισηγητική ομιλία έκανε στην εκδήλωση η Ελένη Μπέλλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, και ακολούθησε συζήτηση με τους συγκεντρωμένους.

Στην ομιλία της, η Ελ. Μπέλλου είπε μεταξύ άλλων:

«Το δικαίωμα στην εργασία και στον ελεύθερο ή μη εργάσιμο χρόνο είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: Πρόκειται για κοινωνικές καταστάσεις σε άμεση συνάρτηση με την ανάπτυξη του ανθρώπου και των μέσων που χρησιμοποιεί στην εργασία.

Σήμερα όταν μιλάμε για δικαιώματα στην εργασία και στον μη εργάσιμο χρόνο, αναφερόμαστε στον καταναγκαστικό, σε μεγάλο βαθμό εκτελεστικό, και ακόμα χειρωνακτικό, βαρύ ή μονότονο τύπο εργασίας. Μιλάμε π.χ. για εργάτη στα ορυχεία, στη μεταποίηση, στις κατασκευές, στις μεταφορές, για τον εμποροϋπάλληλο, τον μισθωτό σ' οποιεσδήποτε υπηρεσίες κ.λπ. Αυτά τα δικαιώματα αναφέρονται στη σχέση μισθωτής εργασίας - κεφαλαίου. Σκεφτείτε για παράδειγμα: Ποιοι νιώθουν αβάσταχτη την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης; Οχι οι μεγαλογιατροί, μεγαλοδικηγόροι, πανεπιστημιακοί, αλλά ο εμποροϋπάλληλος, η καθαρίστρια ή άλλες κατηγορίες εργαζομένων, που επιδεινώνεται η ζωή τους με τα 5 - 6 - 7 χρόνια που ανέβηκε το όριο συνταξιοδότησης.


Στις μέρες μας, είναι αφάνταστες οι κατακτήσεις σε σχέση με την κατάσταση των δούλων, όταν έγινε ο χωρισμός της χειρωνακτικής από την πνευματική εργασία, που καθόρισε την καταναγκαστική δουλειά. Σε μεγάλο βαθμό παραμένει ο διαχωρισμός πνευματικής - χειρωνακτικής εργασίας, η βαριά χειρωνακτική, η μονότονη, η εκτελεστική εργασία, ενώ πολύ λιγότερο ο καταναγκασμός αφορά στην πνευματική εργασία, παρά το γεγονός ότι υπάρχει και σε αυτήν και μάλιστα στις μέρες μας επεκτείνεται.

Ο καπιταλισμός, σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκμεταλλευτικές κοινωνίες, φέρνει ουσιαστικά στο προσκήνιο για πρώτη φορά κοινωνικές έννοιες και κατηγορίες, όπως αστικά δικαιώματα, δικαιώματα του πολίτη, και μάλιστα με τη συνταγματική κατοχύρωσή τους. Φυσικά και αυτά τα δικαιώματα δεν εμφανίστηκαν μια κι έξω. Πέρασαν μια ολόκληρη ιστορική περίοδο, παράλληλη με την περίοδο ανάπτυξης του καπιταλισμού. Αλλιώς ήταν πριν από 4 ή 2 αιώνες, αλλιώς στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και αλλιώς σήμερα. Τροποποιούνται και προς το χειρότερο, υπάρχει και διαδικασία απώλειας κατακτήσεων, εργατικών δικαιωμάτων που αφορούν το δικαίωμα στην εργασία, στον ελεύθερο χρόνο και μια σειρά άλλα δικαιώματα.

Δύο αλληλένδετοι παράγοντες επέδρασαν στο να υπάρχει μια ορισμένη κατάκτηση δικαιωμάτων στο δίπολο εργασία - ελεύθερος χρόνος, στο πλαίσιο ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος:

Η Ελ. Μπέλλου
Η Ελ. Μπέλλου
Πρώτον το ότι η πραγματοποίηση της σχέσης μισθωτής εργασίας - κεφαλαίου θέλει τον άνθρωπο ως εργατική δύναμη "ελεύθερο" από οποιαδήποτε εξωοικονομική σχέση καταναγκασμού, για να υπαχθεί μόνο στον οικονομικό καταναγκασμό του κεφαλαίου. Αυτή η αντικειμενική τάση του καπιταλισμού, σταδιακά, σπάει τα δεσμά της εντοπιότητας, κάθε συνθήκης που υποχρέωνε π.χ. τον δουλοπάροικο να είναι κολλημένος στο χωράφι που καλλιεργούσε, ενώ στην πορεία σπάει και τα όρια της εθνικότητας.

Η τάση του κεφαλαίου, να θέλει ελεύθερη από άλλους καταναγκασμούς την εργατική δύναμη, διαμορφώνει μια τάση ορισμένων δικαιωμάτων. Αλλά και πάλι αυτό γίνεται αντιφατικά, έχει μπρος - πίσω, πατάει σε ανισότητες παλιές και δημιουργεί νέες, π.χ. ο κατώτατος μισθός για νέους κάτω των 25 χρόνων που είναι μικρότερος.

Ο άλλος και εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η ίδια η εργατική τάξη, ο ρόλος της στην κοινωνική εξέλιξη. Δεν είναι μόνο ότι αποτελεί την τάξη που παράγει τον κοινωνικό πλούτο, αλλά αποτελεί και την τάξη - φορέα της πιο σύγχρονης παραγωγής, των μελλοντικά νέων σχέσεων κοινωνικής ιδιοκτησίας, του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής. Αυτό δεν συνέβαινε με την τάξη των δούλων, την τάξη των δουλοπάροικων, γιατί ούτε οι δούλοι ήταν δυναμικό στοιχείο της φεουδαρχίας, ούτε οι δουλοπάροικοι δυναμικό στοιχείο του καπιταλισμού. Ομως η εργατική τάξη είναι το δυναμικό στοιχείο του σοσιαλισμού.

Γι' αυτό η εργατική τάξη, αν και εκμεταλλευόμενη, έπαιξε ρόλο, πήρε δυναμικό μέρος και στις αστικές επαναστάσεις, δηλαδή στη θεμελίωση του ίδιου του καπιταλισμού σε σχέση με τη φεουδαρχία, αλλά είχε εκ των προτέρων τις τελείως διαφορετικές δικές της ανάγκες, επομένως και τη διεκδίκηση των δικών της δικαιωμάτων.

Το ιδεολογικοπολιτικό στοιχείο είναι καθοριστικό στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης

Αυτό έγινε και μέσω της ανάπτυξης του οικονομικού, του συνδικαλιστικού κινήματός της, που διεκδικούσε να πουλάει την εργατική της δύναμη στο κεφάλαιο με καλύτερους όρους για να ζήσει σχετικά καλύτερα μέσα στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Αλλά πολύ περισσότερο αυτό το πέτυχε στο βαθμό που μπόρεσε να διαμορφωθεί αυτοτελώς το ιδεολογικό - πολιτικό κίνημά της. Αν θεωρήσουμε ως αφετηρία εμφάνισης του ιδεολογικοπολιτικού κινήματος της εργατικής τάξης διεθνώς τη δημοσίευση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου (1848), βλέπουμε ότι από τότε έως και 2 - 3 δεκαετίες μετά τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου είναι γενικά ανοδική η γραμμή των εργατικών κατακτήσεων και δικαιωμάτων: Παρατηρείται γενική τάση μείωσης του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου με αντίστοιχη αύξηση του μη εργάσιμου, κάτω από σκληρούς αγώνες που σταδιακά διεκδικούν 8 ώρες εργασίας. Διαμορφώνονται δικαιώματα στην Κοινωνική Ασφάλιση, στη συνταξιοδότηση, κάποια στη μητρότητα, στην εργασία των παιδιών, των φοιτητών κ.λπ. κυρίως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο που ο διεθνής συσχετισμός ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη έφτασε στο υψηλότερο σημείο για την εργατική τάξη, με τη διαμόρφωση εργατικών κρατών.

Για παράδειγμα, οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας είναι προϊόν ενός συσχετισμού που η καπιταλιστική εξουσία σε πολλές χώρες της Ευρώπης αντικειμενικά απειλήθηκε. Σε χοντρές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι προς το "ζενίθ" κινήθηκε από τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία μέχρι και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ή αν θέλετε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με τον συσχετισμό που έδωσε διαμορφώνοντας μια σειρά από εργατικά κράτη, ανατρέποντας την καπιταλιστική εξουσία στην Ευρώπη και όχι μόνο. Η γενική ανοδική τάση κατά διαστήματα διακόπτεται από βαθιές και γενικευμένες οικονομικές κρίσεις, π.χ. πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και πολύ περισσότερο πριν το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (1929 - 1932), με σημαντικές απώλειες σε εργατικά δικαιώματα και κατακτήσεις.

Στην αλλαγή των δεκαετιών 1980 - 1990, που ο διεθνής συσχετισμός για την εργατική τάξη έφτασε στο "ναδίρ", εκδηλώνεται μια γενικευμένη καθοδική πορεία ως προς τα εργατικά δικαιώματα, με επίκεντρο το δικαίωμα στην εργασία και στον μη εργάσιμο χρόνο παγκοσμίως, αν και η παραγωγικότητα της εργασίας έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα.

Στις ΗΠΑ, που ήταν και παραμένει η πρωτοπόρα καπιταλιστική δύναμη, πολύ μπροστά στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών, η καθοδική πορεία για τους λευκούς εμφανίζεται ήδη από τη δεκαετία του 1960.

Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης, στην κατάκτηση ή στην απώλεια κατακτήσεων το ιδεολογικό/πολιτικό στοιχείο είναι θεμελιακό, καθοριστικό. Και σε αυτό βρίσκεται η σχέση του θέματος που συζητάμε με την 100χρονη ύπαρξη και δράση του ΚΚΕ, αυτήν την Ιστορία η οποία ίσως είναι και μοναδικό ιστορικό γεγονός παγκοσμίως: Το ότι δεν διακόπηκε η οργανωτική ύπαρξη αλλά και η ιδεολογική και πολιτική παρέμβαση ενός Κομμουνιστικού Κόμματος.

Σχετίζεται και γιατί, την ιστορική, επιστημονική ανάλυση της κοινωνικής εξέλιξης των εργατικών δικαιωμάτων την έδωσε ο μαρξισμός, δηλαδή η διαλεκτική - υλιστική φιλοσοφική σκέψη και με βάση αυτήν η ανάλυση της εμφάνισης και εξέλιξης του καπιταλισμού, από την οποία προκύπτει και η ανάπτυξη του επιστημονικού κομμουνισμού, δηλαδή η ανάδειξη του ρόλου της εργατικής τάξης, του κινήματος και της προοπτικής της, των νομοτελειών που αφορούν τη δράση της με στόχο την κατάργηση του καπιταλισμού, την οικοδόμηση του κομμουνισμού.

Φορέας αυτής της επαναστατικής σκέψης και δράσης είναι το Κομμουνιστικό Κίνημα που θεμελιώθηκε από μεγάλους επαναστάτες διανοητές και επαναστάτες της δράσης. Η συνένωση αυτή έδωσε από τις πρώτες πρωτόλειες μορφές ΚΚ ως πιο ώριμα, π.χ. Κόμμα των Μπολσεβίκων στη Ρωσία. Εδωσε τα πολιτικά Εργατικά Κόμματα (αρχικά τα σοσιαλδημοκρατικά και στη συνέχεια τα Κομμουνιστικά) σε κάθε χώρα, όπως το ΚΚΕ.

Το ΚΚΕ δεν σταμάτησε στα 100 χρόνια του, σε διαφορετικές συνθήκες, να διαδίδει αυτήν την ιστορική, κοινωνική, οικονομική και πολιτική αντίληψη για το παρωχημένο πλέον ιστορικά μέλλον της καπιταλιστικής κοινωνίας και το αναγκαίο μέλλον της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας, αλλά και το πώς μπορεί η ανθρωπότητα να περάσει από το παλιό στο καινούριο.

Το Κόμμα μας οργάνωσε τη διεκδίκηση και απόσπαση κατακτήσεων, την κατοχύρωσή τους, όπως η ισοτιμία της γυναίκας στην εργασία και η αντίστοιχη ισονομία, τα δικαιώματα των νέων, η απαγόρευση της εργασίας παιδιών, δικαιώματα αλλοδαπών, δικαιώματα υπηρετριών, που σκεφτείτε ότι ενώ ήταν πολύ σκληρά εργαζόμενες δεν είχαν κανένα δικαίωμα, ούτε καν ένα ρεπό. Σκεφτείτε, λοιπόν, πόσο πρωτοπόρο ήταν όχι για σήμερα αλλά για εκείνη την εποχή που ιδρύθηκε το Κόμμα, που ήδη από το πρώτο Καταστατικό του και από το πρώτο Πρόγραμμά του είχε διακηρύξεις και θέσεις για αυτά τα ζητήματα: Το 8ωρο, το 5ήμερο, τις ετήσιες άδειες, τις άδειες μητρότητας, την ψήφο στη γυναίκα και στους νέους των 18 χρόνων, τη σύνταξη. Σήμερα, μπορεί να μας φαίνονται ότι είναι δικαιώματα αναμφίβολα για τους εργαζόμενους αλλά για εκείνες τις εποχές κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν.

Το κεφάλαιο απαντά στην αύξηση της παραγωγικότητας με ένταση της εκμετάλλευσης

Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι κανένα εργατικό, λαϊκό δικαίωμα και κατάκτηση δεν είναι άπαξ και διά παντός κατοχυρωμένο στον καπιταλισμό. Π.χ. σήμερα έχουμε κατάργηση ΣΣΕ, ονομαστική και πραγματική μείωση μισθών, αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, κατάργηση της δωρεάν (ή με ασφαλιστική κάλυψη) παροχής ιατρικών πράξεων κ.λπ., δραματική συρρίκνωση δημόσιων δωρεάν παιδικών σταθμών.

Ποιο είναι, λοιπόν, το μεγάλο πρόβλημα σε σχέση με αυτά τα ζητήματα όπως τα συναντάμε σήμερα; Είναι ότι στην πραγματικότητα, στη μεγάλη ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας, το κεφάλαιο σήμερα απαντά όχι με μια γενική μείωση του υποχρεωτικά εργάσιμου χρόνου, αλλά με τη μερική απασχόληση, με την εκ περιτροπής εργασία, γενικά με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, που συνοδεύεται βέβαια με την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης και με τη μείωση των δικαιωμάτων στην εργασία και κατ' επέκταση στον μη εργάσιμο χρόνο, ή αν θέλετε στην υποβάθμιση του μη εργάσιμου χρόνου.

Ολ' αυτά τα συναντάμε πιο έντονα στον κλάδο του Εμπορίου: Χαμηλότερους μισθούς, συνύπαρξη δηλωμένης και αδήλωτης (μαύρης) εργασίας στους ίδιους εργαζόμενους / ίδιες εταιρείες, εργασιακή αστάθεια (π.χ. συμβάσεις ορισμένου χρόνου).

Μάλιστα, ο κλάδος του Εμπορίου είναι κατά πολύ "γένους θηλυκού", στιγματίζεται και από τις σύγχρονες ανισοτιμίες σε βάρος της γυναίκας. Πανελλαδικά συγκεντρώνει 46,5 χιλ. γυναίκες, άλλες 25 χιλ. σε άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών, που αθροιστικά αποτελούν περίπου το 1/3 των πανελλαδικά εργαζόμενων μισθωτών γυναικών.

Ως κατεξοχήν γυναικείος και νεανικός κλάδος είναι πιο ευάλωτος σε μορφές αύξησης του βαθμού εκμετάλλευσης με παλιές και νέες μορφές. Αλλά το κύριο είναι ότι ταυτόχρονα διαδίδονται και οι πιο αντιδραστικές απόψεις για το πέρασμα αυτών των δυσμενέστερων σχέσεων στη σχέση μισθωτής εργασίας - κεφαλαίου, για να τις περάσουν χωρίς αντίσταση, χωρίς ανάπτυξη διεκδίκησης. Είναι, για παράδειγμα, μύθος ότι οι γυναίκες επιλέγουν τη μερική απασχόληση γιατί έτσι μπορούν να συνδυάσουν καλύτερα την εργασία με τη μητρότητα. Με τα ίδια τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας Φύλων (ΓΓΙΦ) (Β' τρίμηνο 2017), το 60% των μερικώς απασχολούμενων γυναικών έχουν τέτοια εργασία, γιατί δεν μπόρεσαν να βρουν πλήρη εργασία και όχι γιατί το επέλεξαν. Είναι, επίσης, μύθος η αστική άποψη ότι στο Εμπόριο έχουμε χαμηλούς μισθούς και μεροκάματα, εκτεταμένη μερική απασχόληση, επειδή είναι πολύ χαμηλός ο βαθμός μόρφωσης και ειδίκευσης των εργαζομένων. Το 1/3 των εργαζομένων στο Εμπόριο έχει πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή τουλάχιστον πτυχίο μεταδευτεροβάθμιας τεχνικής - επαγγελματικής ειδίκευσης.

Ο κλάδος του Εμπορίου είναι 1ος πανελλαδικά, 1ος στην Αττική σε αριθμό μισθωτών και συγκεντρώνει και μεγάλο αριθμό μελών οικογενείας ως "βοηθών", που ουσιαστικά είναι άτυποι μισθωτοί. Στον κλάδο ήδη υπάρχει μεγάλος βαθμός συγκέντρωσης, αλλά συνυπάρχει ακόμη και μεγάλος αριθμός αυτοαπασχολούμενων χωρίς προσωπικό. Και άλλοι κλάδοι, στους οποίους απευθύνεται ο τομέας σας έχουν πολύ σημαντικό αριθμό μισθωτών, αυτοαπασχολούμενων χωρίς προσωπικό, ένα σημαντικό μέρος των οποίων (με μπλοκάκι) είναι επίσης άτυποι μισθωτοί. Είναι οι διάφορες κατηγορίες υπηρεσιών, με πιο χαρακτηριστικές τις λογιστικές - ασφαλιστικές. Είναι περίπου 400.000 μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό.

Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικά τα καθήκοντα της ΤΟ στα ζητήματα σχεδιασμού, οργάνωσης για την κομματική οικοδόμηση, την προώθηση της Κοινωνικής Συμμαχίας, την εξειδίκευση της ιδεολογικοπολιτικής και μαζικής παρέμβασης, παίρνοντας υπόψη τις ανάγκες των γυναικών, των νέων στο ζήτημα που συζητάμε, το δικαίωμα στην εργασία, στον ελεύθερο χρόνο, στη μητρότητα.

Αντιμετώπιση του συντεχνιασμού από τη σκοπιά του μέλλοντος

Επειδή μπλέκονται τα επαγγέλματα στον κλάδο, αφετηρία της πολιτικής προσέγγισης πρέπει να είναι η γνώση τού πώς βλέπει τη ζωή του ο εργαζόμενος, που σχετίζεται με το φύλο, τη μόρφωση - ειδίκευση, το επάγγελμα. Αυτή η γνώση χρειάζεται και για ν' αντιπαλέψεις τη λάθος προσέγγιση, π.χ. ο μισθωτός λογιστής συχνά δεν νιώθει ότι ανήκει στην εργατική τάξη. Αντίθετα, ο αυτοαπασχολούμενος ξυλουργός, η αυτοαπασχολούμενη κομμώτρια αισθάνονται εργάτες.

Η προσέγγιση, λοιπόν, με κλειδί το δικαίωμα στην εργασία και τον ελεύθερο χρόνο είναι ενοποιητικό στοιχείο της ιδεολογικοπολιτικής προσέγγισης και δουλειάς για την Κοινωνική Συμμαχία. Τόσο η ενότητα της εργατικής τάξης όσο και η προώθηση της Κοινωνικής Συμμαχίας είναι κοινωνικές καταστάσεις που πραγματοποιούνται στη βάση των κοινωνικών σχέσεων, της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης από το κεφάλαιο, τα μονοπώλια και όχι στη βάση του συντεχνιασμού.

Τον συντεχνιασμό πρέπει να τον αντιπαλέψουμε και στους μισθωτούς και στους αυτοαπασχολούμενους. Και θα τον αντιπαλέψουμε κατανοώντας τα εξής: Η ίδια η καπιταλιστική βιομηχανική ανάπτυξη σε πολύ μεγάλο βαθμό ανέπτυξε τον πραγματικό συνεργατισμό στην παραγωγή, αλλά και στις υπηρεσίες. Ανέπτυξε τον συλλογικό εργάτη, αυτόν που η εξέλιξη της εργασίας του εξαρτάται κι από την εξέλιξη της εργασίας του διπλανού του, όλων των εργατών, σε μια ενιαία διαδικασία. Εξ ου και τελικά το αποτέλεσμα της δουλειάς δεν είναι μόνο δικό του αλλά είναι αποτέλεσμα μιας ολόκληρης κοινωνικής ομάδας κι αυτό είναι κοινωνικό προϊόν.

Αυτός ο υψηλός βαθμός του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας δεν αφορά μόνο την περισσότερο ή λιγότερο χειρωνακτική ή τεχνική εργασία, αφορά και την επιστημονική, ερευνητική, την καλλιτεχνική, την εργασία στις υπηρεσίες Υγείας, Εκπαίδευσης κ.λπ., ακόμα κι όταν δουλεύεις με τον ατομικό ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Σε αυτήν τη βάση, ο αυτοαπασχολούμενος δεν έχει μέλλον, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καταδικασμένος να αποκλειστεί από το δικαίωμα στην εργασία. Το ίδιο αφορά και τους μισθωτούς σε εργασίες που χάνουν την αναγκαιότητά τους (π.χ. λιθογράφοι, εκτελωνιστές). Και ολόκληρος κλάδος μπορεί προοπτικά να συρρικνωθεί στον καπιταλισμό και πολύ περισσότερο στο σοσιαλισμό.

Στην κίνηση του καπιταλισμού είναι και η ανισόμετρη και η παρασιτική ανάπτυξη. Οσο υπάρχει η ατομική ιδιοκτησία στα συγκεντρωμένα πλέον μέσα παραγωγής, υπάρχει η δυνατότητα ατομικής ιδιοποίησης, υπεξαίρεσης, μέρους του κοινωνικού προϊόντος, δημιουργείται ο παρασιτισμός σε σειρά εργασιών, που αφορούν π.χ. την κυκλοφορία του νομίσματος ως μέσου αποθησαύρισης, την αγοραπωλησία τίτλων ιδιοκτησίας, τη διαφήμιση, εργασίες σε χώρους διασκέδασης που εμπλέκονται η σωματεμπορία, το εμπόριο ναρκωτικών, το οργανωμένο έγκλημα κ.λπ.

Ο σοσιαλισμός κατοχυρώνει το δικαίωμα στη δουλειά και στον ελεύθερο χρόνο

Είναι φανερό ότι στο σοσιαλισμό θα υπάρχει σχεδιασμένη συρρίκνωση του λιανικού εμπορίου κι άλλων υπηρεσιών, αφού μεγάλο μέρος τους στηρίζεται σε αυτόν τον παρασιτισμό, θ' αλλάξει ο χαρακτήρας του λιανικού εμπορίου, θα γίνει διαδικασία κατανομής των προϊόντων.

Θα χάσουν το δικαίωμα στη δουλειά κάποιες κατηγορίες εργαζομένων; Οχι. Κανένα δικαίωμα του ανθρώπου στην εργασία δεν θα καταργηθεί, ίσα - ίσα. Ας πάρουμε έναν κλάδο, π.χ. τους λογιστές που είναι και πληθώρα σήμερα και το αντικείμενό τους στηρίζεται στον πολυδαίδαλο μηχανισμό πραγματοποίησης της άμεσης και έμμεσης φορολογίας. Στο σοσιαλισμό θα αλλάξει αυτό, θα καταργηθεί ως ανάγκη, θα χρειαστεί αναβαθμισμένο επιστημονικά και τεχνολογικά δυναμικό και αντίστοιχες υποδομές και μέσα για τον έλεγχο των δαπανών ύλης και εργατικής δύναμης, να ξέρεις σε εργατοώρες τι χρειάζεται στη μεταποίηση, στην κατανομή του προϊόντος, των υλών και ό,τι χρησιμοποιούν η βιομηχανία και οι άλλες υπηρεσίες, στο τι χρειάζεται εκ των προτέρων για την ανάπτυξη ειδικοτήτων επιστημονικών, τεχνικών, εξειδικεύσεων κ.λπ. Ολα αυτά τα ζητήματα που είναι σύνθετα θα λύνονται σχεδιασμένα, γιατί ο σοσιαλισμός θα προχωράει μπροστά με την ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας, στο βαθμό που θα είναι σε θέση να γνωρίζει και να ελέγχει τη συνεχή μείωση των δαπανών υλών και ζωντανής εργασίας. Ετσι μόνο μπορεί να αυξάνεται διαρκώς ο μη εργάσιμος χρόνος και να μειώνεται ο υποχρεωτικά εργάσιμος χρόνος. Αυτή, λοιπόν, η ανάγκη θα γεννήσει μια ολόκληρη κατηγορία εργαζομένων που δεν θα λέγονται λογιστές, δεν έχει σημασία η ονομασία, σημασία έχει η ουσία.

Η ουσία, λοιπόν, είναι ότι στο σοσιαλισμό όλοι κι όλες θα έχουν εργασία. Ταυτόχρονα, ο άνθρωπος θα γίνεται πιο πολύπλευρος, θα εναλλάσσει και εξειδικεύσεις, ο μη βιοποριστικός εργάσιμος χρόνος θα γίνει ο κατ' εξοχήν δημιουργικός, η ενασχόληση με τον αθλητισμό, τον πολιτισμό, όχι μόνο ως δέκτης αλλά και ως δημιουργός, με τη συνεχή γνώση - εκπαίδευση, με την κοινωνική, την ουσιαστικά πολιτική δράση.

Ελεύθερος χρόνος δεν είναι να ασχολείσαι υποχρεωτικά με το νοικοκυριό, μ' εκείνες τις φροντίδες προς τα παιδιά, ηλικιωμένα ή σχετικά ανήμπορα συγγενικά πρόσωπα που θα έπρεπε να παρέχονται ως κοινωνικές υπηρεσίες, σύγχρονες και με υψηλό βαθμό κοινωνικότητας. Αυτή η ανάγκη δεν ικανοποιείται στον καπιταλισμό, ανεξάρτητα από το ωράριο εργασίας. Η ΓΓΙΦ, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, δίνει ότι οι γυναίκες ασχολούνται 26 ώρες τη βδομάδα με τέτοιες εργασίες στο σπίτι, οι άνδρες 9 ώρες.

Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων δείχνει τις δυνατότητες

Σήμερα κουβεντιάζουμε απ' τη σκοπιά των δυνατοτήτων της πραγματικής, ουσιαστικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων στην εργασία και στον ελεύθερο χρόνο. Πότε, δηλαδή, αυτά θα πάρουν την πραγματική τους έκφραση με βάση την ανάπτυξη που έχει φέρει βεβαίως η προηγούμενη κατάσταση, η ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, του ίδιου του ανθρώπου, των μέσων που χρησιμοποιεί, αυτό που με μία κουβέντα το χαρακτηρίζουμε ως ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Καθοριστικό ζήτημα για να αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητες του σύγχρονου επιπέδου ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων προς όφελος της κοινωνικής ευημερίας είναι η κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ακόμα και της ατομικής ιδιοκτησίας, στους περισσότερους κλάδους, η καθιέρωση της αποκλειστικά κοινωνικής οργάνωσης όλων των υπηρεσιών Υγείας, Πρόνοιας, Εκπαίδευσης, Αθλητισμού, Πολιτισμού. Η κοινωνική ιδιοκτησία, που θα την επιβάλει η επαναστατική εργατική εξουσία, είναι η βασική προϋπόθεση για να μειωθεί αποφασιστικά ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος με αύξηση του επιπέδου ευημερίας, π.χ. το 7ωρο, να πραγματοποιηθεί ουσιαστικά το δικαίωμα στην εργασία για καθέναν και καθεμιά στην καθορισμένη ηλικία μέχρι τα 60 χρόνια για τον άνδρα, τα 55 για τη γυναίκα, με βάση τα σημερινά δεδομένα.

Βέβαια, η σοσιαλιστική οικοδόμηση σταδιακά και σχεδιασμένα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εξάλειψη του καταναγκαστικού χαρακτήρα της εργασίας.

Πρώτα απ' όλα, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της επιτελικότητας στην εργασία, ζήτημα που σχετίζεται με την καλλιέργεια της ευθύνης σε κάθε φάση της εργασιακής διαδικασίας, τη σφαιρικότερη αντίληψη των επιμέρους εργασιών και φάσεων, τη συλλογικότητα, στοιχεία που απαιτούν και την ανάλογη συνεχή εκπαίδευση, πληροφόρηση, την περιοδικότητα στις διαδικασίες οργάνωσης, διεύθυνσης, ελέγχου κ.λπ., αλλά και στην ανάπτυξη της απαιτούμενης κομμουνιστικής συνείδησης.

Η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ κι αλλού έδωσε τέτοια στοιχεία, όχι σε όλες τις φάσεις και περιόδους, έδωσε και αρνητική πείρα.

Μελετώντας τα θετικά και τα αρνητικά, συνειδητοποιώντας τους παράγοντες που επέδρασαν, μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, να γίνουμε πιο ώριμοι, ώστε η κομμουνιστική πρωτοπορία, μέσα από τα όργανα της εργατικής εξουσίας, να επιδράσει αποφασιστικά σε αυτούς τους παράγοντες».



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ