Στιγμιότυπο από τη διακήρυξη των τριών υπουργών Εξωτερικών Ιράν, Ρωσίας και Τουρκίας στη Μόσχα

Τώρα η Τουρκία φαίνεται να συμπράττει με πρώην αντιπάλους της. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει, είναι, όπως και πριν, η αναζήτηση της καλύτερης τακτικής για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της τουρκικής αστικής τάξης, με δεδομένη και την απειλή δημιουργίας ενός κουρδικού κράτους.

Γι' αυτό στην κοινή διακήρυξη που εξέδωσαν στις 20/12 οι υπουργοί Εξωτερικών Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, Ιράν Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ και Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δήλωσαν ότι από κοινού θα αντιμετωπίσουν την «τρομοκρατία», που είναι αυτό που υποτίθεται τους ενώνει. Επίσης, δήλωσαν πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν το πλαίσιο της τριμερούς συνεργασίας τους ως μοχλό προώθησης του ενδοσυριακού διαλόγου, με στόχο την εξεύρεση «λύσης» για την πολιτική διευθέτηση και τερματισμό του πολυετούς πολέμου στη Συρία. Αίσθηση προκάλεσε η επισήμανση του Ρώσου υπουργού, Σ. Λαβρόφ, πως οι τρεις χώρες «είναι αποφασισμένες» να διαχωρίσουν τις ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης από τους τρομοκράτες, πράγμα που, όπως τόνισε, «δεν κατάφερε να κάνει η Ρωσία σε συνεργασία με τις ΗΠΑ».

Διαβεβαίωσαν πως είναι «έτοιμοι» να δράσουν ως «εγγυητές» μίας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας, που θα διασφαλίζει την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και ανεξαρτησία της Συρίας, προωθώντας ένα είδος «οδικού χάρτη». Αποφεύγοντας επί του παρόντος να αναφερθούν λεπτομερώς σε αυτόν, ούτε και στην τύχη του Προέδρου Μπασάρ Ασαντ, παρά μόνο στις προετοιμασίες που έχουν δημοσιοποιήσει πως γίνονται ήδη με στόχο την πραγματοποίηση ενδοσυριακών συνομιλιών στην Αστάνα του Καζακστάν και αργότερα (8 Φλεβάρη) στη Γενεύη.

Το ίδιο διάστημα, ο Σύρος Πρόεδρος Μπ. Ασαντ εντείνει τις συνεννοήσεις με βασικούς συμμάχους του στην περιοχή, συναντώντας την Πέμπτη στη Δαμασκό τον Ιρανό υφυπουργό Εξωτερικών, Χοσεΐν Τζαμπέρι Ανσάρι, και διαμηνύοντας πως η νίκη στο Ανατολικό Χαλέπι δεν ήταν νίκη μόνο της Συρίας, «αλλά και των συμμάχων της, Ιράν και Ρωσίας».

Ομως, η έντονη διπλωματική κινητικότητα που παρατηρείται ιδιαίτερα τις τελευταίες βδομάδες στο παρασκήνιο σε Μόσχα, Τεχεράνη, Αγκυρα και Δαμασκό, δεν αποκλείεται να αναπροσαρμοστεί ανάλογα με τις εξελίξεις σε κρίσιμα πεδία των πολεμικών συγκρούσεων, όπως φάνηκε να γίνεται με τη σχεδόν πλήρη εκκένωση του Ανατολικού Χαλεπίου από δεκάδες χιλιάδες αμάχους, αντικαθεστωτικούς και τζιχαντιστές. Το πώς θα εξελιχθούν είναι πολύ δύσκολο να προβλεφτεί.

Τα πιο κρίσιμα κομμάτια στο παζλ των πολεμικών συγκρούσεων διαμορφώνονται αυτή την περίοδο στη Ράκα, όπου πολεμούν τους τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» κυρίως οι κουρδικές και αραβικές «Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις», με την υποστήριξη των ΗΠΑ, και το Αλ Μπαμπ, όπου επιχειρεί ο τουρκικός στρατός με την υποστήριξη μικρών ομάδων του λεγόμενου «Ελεύθερου Συριακού Στρατού» .

Οι επιχειρήσεις στο Αλ Μπαμπ αποδεικνύονται ιδιαίτερα αιματηρές, τόσο από τη μεριά των τζιχαντιστών, όσο και από τη μεριά των Τούρκων στρατιωτών, που είδαν 16 συναδέλφους τους να σκοτώνονται μεταξύ 20ής και 22ας Δεκέμβρη και πάνω από 30 άλλους να πληγώνονται σοβαρά.

Το επόμενο μεγάλο πεδίο σύγκρουσης είναι σίγουρο πως θα διαμορφωθεί στην επαρχία Ιντλίμπ, στην οποία έχουν κατευθυνθεί οι περισσότεροι από τους αντικαθεστωτικούς και τζιχαντιστές που ηττήθηκαν σε Ανατολικό Χαλέπι, Παλμύρα και άλλες περιοχές και οι οποίοι υποστηρίζονται από ευρύ δίκτυο αμερικανικών και ευρωπαϊκών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, στο πλαίσιο προώθησης δυτικών ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων.

Σε κάθε περίπτωση, το αν η τριμερής σύνοδος στη Μόσχα σηματοδοτεί μια ουσιαστική στροφή στο συσχετισμό δυνάμεων στην περιοχή θα κριθεί στην πράξη. Πολλές ανάλογες διακηρύξεις στο παρελθόν έμειναν στα χαρτιά, αφού οι κόντρες μεταξύ συμμάχων και αντιπάλων μετέβαλαν αρκετές φορές τους αρχικούς στόχους, αλλάζοντας τα δεδομένα και ανατρέποντας τις ισορροπίες συγκυριακών λυκοσυμμαχιών, με τους λαούς να συνεχίζουν να πληρώνουν το βαρύ τίμημα όσο διαλέγουν ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο και δεν οργανώνουν τον αγώνα τους για να γίνουν αφέντες στον τόπο τους.

Δεν ξέρουμε αν η ωμή δολοφονία του Ρώσου πρέσβη στην Αγκυρα, την περασμένη Δευτέρα, θα πυροδοτήσει νέες «δοκιμασίες» στις σχέσεις Ρωσίας - Τουρκίας. Πάντως κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τις πρώτες μέρες μετά το θάνατο του 62χρονου διπλωμάτη Αντρέι Καρλόφ, για τον οποίο πολλοί επισήμαναν ότι είχε πρωτοστατήσει στην αποκατάσταση των ρωσοτουρκικών σχέσεων, μετά την «κρίση» με την κατάρριψη του ρωσικού «Su-24» από τουρκικά «F-16» το Νοέμβρη του 2015.

Αγκυρα και Μόσχα μίλησαν για «πρόκληση» και εξέλιξη που στρέφεται κατά της εξομάλυνσης των διμερών τους σχέσεων, την οποία και καταδίκασαν. Βέβαια, υπήρξαν διαφοροποιήσεις στις εκτιμήσεις για τους εμπνευστές της επίθεσης, αφού η μεν τουρκική πλευρά βιάστηκε να «δείξει» ως ένοχη την οργάνωση «FETO» του ισλαμιστή επιχειρηματία Φετ. Γκιουλέν, ενώ η ρωσική διευκρίνισε ότι «δεν πρέπει να βιαζόμαστε» μέχρι να ολοκληρωθεί η σχετική έρευνα.

Πάντως, οι συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η επίθεση στον Καρλόφ γεννά πλήθος ερωτημάτων: Ο 22χρονος Τούρκος αστυνομικός που πυροβόλησε τον πρέσβη μπήκε στον εκθεσιακό χώρο όπου εκείνος θα μιλούσε αν και αρνήθηκε να περάσει από τον έλεγχο των ειδικών μηχανημάτων, απλά δείχνοντας την αστυνομική του ταυτότητα. Ολα έγιναν ενώ στην Τουρκία παραμένουν σε ισχύ δρακόντια μέτρα ασφαλείας, στο πλαίσιο και του καθεστώτος «έκτακτης ανάγκης» που ενεργοποιήθηκε μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιούλη, αλλά και ενώ στη συγκεκριμένη περιοχή της Αγκυρας ο «συναγερμός» είναι ακόμα υψηλότερος, αφού εκεί βρίσκονται μια σειρά ξένες πρεσβείες, το πρωθυπουργικό γραφείο κ.τ.λ.

Ασφαλώς, δεν είναι τυχαίο ότι η επίθεση έγινε ενώ δυναμώνουν οι «αντι-τρομοκρατικές» διεργασίες με επίκεντρο τη Συρία και Ρωσία - Τουρκία εντοπίζουν αρκετά σημεία στα οποία μπορούν - αν μη τι άλλο - να «συνεννοηθούν» και να συντονιστούν (βλέπε και 1ο θέμα στη σελίδα).

Βεβαίως, χρειάζονται προσεκτικές εκτιμήσεις για τη «δυναμική» που η ρωσο-τουρκική προσέγγιση μπορεί να αποκτήσει, με δεδομένο ότι ούτε οι αντιθέσεις είναι ποτέ δυνατόν να εξαλειφθούν εντελώς, αλλά και ότι παραμένουν διαφορετικές προσεγγίσεις σε διάφορα θέματα, με πρώτο από αυτά την «επόμενη μέρα» στη Συρία μετά από μια «απομάκρυνση» του «Ισλαμικού Κράτους». Οπως επίσης, πρέπει να είναι σαφές και ότι κάθε πλευρά θα επιδιώξει να αξιοποιήσει από διαφορετική πλευρά την οποιαδήποτε «νέα ώθηση» δοθεί στη διμερή συνεργασία. Εφόσον η δολοφονία Καρλόφ εξακολουθήσει να εκλαμβάνεται ως «πρόκληση» στην προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών και περαιτέρω ενίσχυσης των σχέσεών τους. Με λίγα λόγια, αν Ρωσία και Τουρκία εκτιμούν - η καθεμιά για τους λόγους των μονοπωλίων που εκπροσωπεί - ότι σήμερα ευνοούνται ή ζημιώνονται λιγότερο από τη μεταξύ τους συνεργασία, αυτό δε σημαίνει ούτε ότι θα ταυτιστούν οι κινήσεις τους στην ιμπεριαλιστική σκακιέρα, ούτε και ότι θα ανακοπεί η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Το αντίθετο. Η δολοφονία του Ρώσου πρέσβη έρχεται να αναδείξει πόσο ραγδαία δυναμώνουν οι αντιθέσεις και οι μεθοδεύσεις των ιμπεριαλιστών, αναζωπυρώνοντας τους φονικούς για τους λαούς σχεδιασμούς τους.

Σχολιάζοντας ότι η δολοφονία του Καρλόφ ήταν η πρώτη δολοφονία ξένου πρέσβη στην Αγκυρα, αλλά και εντοπίζοντας ομοιότητες με την κατάσταση πριν το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αρκετοί αναλυτές έσπευσαν να ασχοληθούν με τις πιθανότητες ευρύτερης αναζωπύρωσης των στρατιωτικών συγκρούσεων. Ωστόσο, ο κίνδυνος μιας γενικευμένης ανάφλεξης είναι ορατός από την ίδια την τροπή που παίρνει εδώ και καιρό η ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Συρία.

Οι «Τάιμς της Μόσχας» σημείωναν χαρακτηριστικά την Τετάρτη: «Ο λόγος που ο θάνατος του Καρλόφ δε θα σημάνει την έναρξη ενός πολέμου είναι προφανής: ο πόλεμος είναι ήδη σε πλήρη εξέλιξη. Η Ρωσία είναι ήδη μπλεγμένη σε αυτόν τον πόλεμο. Είναι ένας βασικός παίκτης». Ενώ θυμίζοντας ότι ένα χρόνο πριν το Κρεμλίνο έτρεξε να βοηθήσει το συριακό καθεστώς υπό το πρόσχημα της αντιμετώπισης των τρομοκρατών, η εφημερίδα επισήμαινε σχετικά με τις επιδιώξεις της ρωσικής αστικής τάξης: «Επιπλέον, ήταν μια ευκαιρία να αποκατασταθεί η παρουσία της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή και να εμπνεύσει πατριωτισμό εντός συνόρων. Υποτίθεται ότι θα ήταν γρήγορο και εύκολο. Αλλά στην περίπτωση ενός πολέμου, είναι πολύ πιο εύκολο να εμπλακείς σε αυτόν παρά να απεμπλακείς».

Από την άλλη μεριά, στην Τουρκία, τα αστικά επιτελεία επίσης μελετούν τρόπους καλύτερες υπεράσπισης των συμφερόντων του ντόπιου κεφαλαίου. Κεντρικό άρθρο της «Σαμπάχ» τόνισε την Τρίτη: «Ενώ θρηνούμε για το θάνατο του πρέσβη Καρλόφ, ο φόνος του έδειξε την ανάγκη Τουρκία και Ρωσία να συνεργαστούν πιο στενά για ζητήματα της περιφέρειας και την τρομοκρατία». Εξέφραζε δυσαρέσκεια επειδή «τα προηγούμενα 6 χρόνια, οι σύμμαχοι της Τουρκίας σε Ουάσιγκτον και Δύση αποδείχτηκαν εντελώς αναξιόπιστοι αν όχι εχθρικοί για τα τουρκικά συμφέροντα στην περιοχή» και μεταξύ άλλων κατέληγε: «Προχωρώντας μπροστά, Τουρκία και Ρωσία χρειάζεται να εργαστούν από κοινού για την επιτυχία μιας συμφωνίας στη Συρία, για να συντρίψουν τη δύναμη των τρομοκρατικών οργανώσεων και για να θέσουν την περιοχή πάλι σε τροχιά».