Ρητινοπαραγωγός επί το έργον...

Στην παρέα μας ο πρόεδρος του Σωματείου Ρητινοκαλλιεργητών Εύβοιας, Κ. Χατζής και τα μέλη του ΔΣ, Γ. Γερογιάννης, Γ. Γεραντώνης, Γ. Φεγγερός και Θ. Ευσταθίου. Μαζί μας και ο Γ. Παπασταμούλης, πρόεδρος του Δασικού Συνεταιρισμού του Κρυονερίτη.

Στη Βορειοκεντρική Εύβοια παράγεται το 80% της συνολικής παραγωγής ρητίνης στην Ελλάδα. Περισσότερες από 1.000 οικογένειες ζουν απ' την καλλιέργεια του πεύκου, δουλειά κοπιαστική, σε αντίξοες συνθήκες, με πενιχρές ωστόσο απολαβές. Την περίοδο της καλλιέργειας και της συγκομιδής της ρητίνης, οι παραγωγοί διανύουν καθημερινά τεράστιες αποστάσεις μέσα στο δάσος, φορτωμένοι με τα σύνεργά τους, ακόμα κι όταν οι καιρικές συνθήκες είναι ανυπόφορες για όλους τους υπόλοιπους.

Τα τελευταία χρόνια, η καπιταλιστική κρίση και η συνακόλουθη αλματώδης αύξηση της ανεργίας ανάγκασαν πολλούς εσωτερικούς μετανάστες να επιστρέψουν στην Εύβοια, αναζητώντας «τροφή» στο δάσος που έθρεψε τους προγόνους τους. Εδώ και πέντε χρόνια, η παραγωγή έχει διπλασιαστεί και ανέρχεται πια στους 5.500 τόνους ετησίως, με αυξητική τάση.

Την παραγωγή απορροφά στο σύνολό της μια βιομηχανία - μονοπώλιο. Πληρώνει στους ρητινοπαραγωγούς το ...συγκλονιστικό ποσό των 0,25 ευρώ το κιλό κι αυτά με καθυστερήσεις. Οι εύλογες διαμαρτυρίες τους αντιμετωπίζονται με εκβιασμούς: ή αποδέχονται αυτά που δίνει ο βιομήχανος ή δεν παίρνουν τη βεβαίωση ότι την πούλησαν, που πρέπει μετά να προσκομίσουν στις δημόσιες υπηρεσίες για να τους δοθεί η οικονομική ενίσχυση απ' το κράτος.

Η ενίσχυση αυτή δίνεται στους ρητινοκαλλιεργητές σαν ανταμοιβή της δουλειάς που κάνουν μέσα στο δάσος και της προστασίας που του παρέχουν από εμπρηστές και λαθροϋλοτόμους, υποκαθιστώντας ουσιαστικά το κράτος. Δίνεται, όμως, ολοένα και πιο μειωμένη και με ολοένα και μεγαλύτερες καθυστερήσεις.

Απ' το 2010, η οικονομική ενίσχυση - που τα παλιότερα χρόνια υπολογιζόταν βάση ενός μαθηματικού τύπου που προσμετρούσε το μέσο όρο της απόδοσης ενός δέντρου, τα δέντρα ανά στρέμμα δάσους κ.λπ. - συνδέθηκε με τον κατώτατο μισθό και καταβαραθρώθηκε μαζί του. Πρακτικά, τα τελευταία χρόνια, στους ρητινοκαλλιεργητές οι κυβερνήσεις μοιράζουν όσα λένε ότι έχουν να τους διαθέσουν, κάθε χρόνο και λιγότερα, που κι αυτά αργούν απελπιστικά πολύ να φτάσουν στους δικαιούχους τους. Ετσι, ακόμα περιμένουν την ενίσχυση του 2014 και ούτε λόγος γι' αυτή του 2015...

Μαζί με αυτά, οι ρητινεργάτες που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ με ένσημα ανάλογα της παραγωγής τους, είδαν να μειώνεται το ποσό και η διάρκεια του ταμείου ανεργίας που παίρνουν τους χειμερινούς μήνες, οπότε και τα πεύκα «ξεκουράζονται».

Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης - εντάσσονται στα Βαρέα - ανέβηκε στα 62 και είναι θέμα χρόνου να φτάσει στα 67 χρόνια, ηλικία απαγορευτική για να συνεχίσει κάποιος να κάνει τη συγκεκριμένη δουλειά. Σαν μην έφταναν τα παραπάνω, ενώ είναι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ, ενδέχεται να φορολογηθούν σαν αγρότες, επειδή το ίδιο το κράτος φαίνεται να προσανατολίζεται στο να προσμετρά την οικονομική ενίσχυση που τους δίνει σαν στρεμματική!

Η τιμή του προϊόντος που κατρακυλά, η οικονομική ενίσχυση που δε δίνεται, το ύψος και η διάρκεια της επιδότησης της ανεργίας που μειώνονται, τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης που αυξάνονται μαζί με τη φορολογία, συνθέτουν ένα πλέγμα προβλημάτων που καθιστούν ασύμφορη την ενασχόληση με τη ρητινοκαλλιέργεια και που αν συνεχιστούν, θα στερήσουν απ' το δάσος τους φυσικούς του φρουρούς κι απ' αυτούς τη δυνατότητα να ζουν τις οικογένειές τους δουλεύοντας στο δάσος.

Παλιά, εισέπρατταν λόγια συμπάθειας και αναγνώρισης της προσφοράς τους, τώρα εισπράττουν απλά αδιαφορία. Παρά τις προσπάθειές τους μήνες τώρα, δε στάθηκε ακόμα δυνατό να επικοινωνήσουν με τον υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Β. Αποστόλου, ο οποίος, ως συντοπίτης τους που είναι, επισκεπτόταν τακτικά τα χωριά, όταν ακόμα ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικούσε τη διακυβέρνηση, μοιράζοντας «θα» με τη σέσουλα στους ρητινοκαλλιεργητές...

Τα βασικά παράγωγα της ρητίνης είναι το νέφτι και το κολοφώνιο, ενώ σε 70 ανέρχονται τα υποπροϊόντα της

Η ρητινοκαλλιέργεια είναι γνωστή στην Ελλάδα τουλάχιστον από το 300 π.Χ., οπότε και συναντάμε την πρώτη αναφορά στο έργο του μαθητή του Αριστοτέλη, Θεόφραστου, «Περί Φυτών». Στο ίδιο έργο γίνεται αναφορά και στη διαδικασία παραγωγής μιας κολοφώνιας πίσσας, που χρησιμοποιούνταν για φωτισμό, για τη στεγανοποίηση των ξύλινων ενώσεων των πλωτών μέσων της εποχής κ.ά. Αργότερα, στην εποχή του Βυζαντίου στη ρητίνη βασίστηκε το υγρό πυρ και στην επανάσταση του '21 το προϊόν πυρπόλησης του τουρκικού στόλου.

Σήμερα, τα βασικά παράγωγα της ρητίνης - προϊόν ανανεώσιμο, εξαγώγιμο, φιλικό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον - είναι το νέφτι και το κολοφώνιο, ενώ σε 70 ανέρχονται τα υποπροϊόντα της, μεταξύ αυτών: Καλλυντικά χρώματα, βερνίκια, συνθετικό καουτσούκ, κόλλες, αδιάβροχα εξώφυλλα, μελάνι τυπογραφείου, πρώτες ύλες αρωματοποιίας, στερεωτικά μαλλιών, αποτριχωτικό κερί.

Η ρητίνη χρησιμοποιείται και στην ιατρική φαρμακευτική, οι φαρμακευτικές της ιδιότητες είναι εμπειρικά γνωστές στα ρητινοπαραγωγά χωριά, όπου πολλοί τη χρησιμοποιούν σε ρευστή μορφή για την επούλωση τραυμάτων.

Στην Ελλάδα, η ρητινοπαραγωγή για τελευταία φορά το 1962 άγγιξε τους 42.000 τόνους, έκτοτε άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Το 1975 η ρητινοπαραγωγή στην Ελλάδα πέφτει στους 18.500 τόνους και ο αριθμός των ρητινοκαλλιεργητών στους 5.900. Το 1978, ο αριθμός των ρητινοκαλλιεργητών πέφτει στους 3.900, η ρητινευόμενη έκταση στα 820.000 στρέμματα και η παραγωγή στους 11.000 τόνους.

Η φθίνουσα πορεία συνεχίζεται τις δεκαετίες του '80 και του '90. Το 1996 ο αριθμός των ρητινοκαλλιεργητών έχει μειωθεί στους 1.883, η ρητινευόμενη έκταση στα 394.406 στρέμματα, η ρητινοπαραγωγή στους 5.955 τόνους, οι αριθμοί αυτοί σήμερα καταγράφουν αυξητική τάση.

Η ρητινοκαλλιέργεια διαρκεί 9 περίπου μήνες. Αρχίζει το Φλεβάρη - Μάρτη, με τον καθαρισμό του υπορόφου των δέντρων, τη διάνοιξη των μονοπατιών και το πρώτο πελέκημα των πεύκων, μία μικρή τομή ή δύο, ανάλογα με τη διάμετρο του πεύκου, που περιχύνεται με ερεθιστική καυστική ουσία, απ' όπου εκλύεται η ρητίνη και καταλήγει σε πλαστικές σακούλες, καρφωμένες κάτω ακριβώς απ' την τομή, που αντικαθίστανται όταν γεμίσουν.

Θα ακολουθήσουν όλη τη σεζόν 8 - 9 «σκεπάρνια» και στα τέλη του Οκτώβρη, ανάλογα και με τις καιρικές συνθήκες (αν βρέξει ο πεύκος ψύχεται και η ροή σταματά ή επιβραδύνεται), αρχίζει η συγκομιδή, η συγκέντρωση της παραγωγής σε δεξαμενές και η πώλησή της.

Η συνεισφορά των ρητινοκαλλιεργητών ήταν και παραμένει τεράστια. Αποψίλωση του δάσους από χαμηλούς θάμνους, ξερά κλαδιά κ.λπ. Ανοιγμα ή καθαριότητα δρόμων για να προσεγγίζουν τα δέντρα τους. Φροντίδα να μένουν ανοιχτές οι ζώνες πυροπροστασίας. Με υποδειγματική οργάνωση μεριμνούν για την προστασία των δέντρων. Σ' αυτούς οφείλεται σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι τα ρητινεύσιμα πευκοδάση υπάρχουν ανέπαφα έως σήμερα.

Στα λημέρια τους δύσκολα πατάει πόδι εμπρηστής ή λαθροϋλοτόμος. Πολλές πυρκαγιές έσβησαν στο ξεκίνημά τους χάρη στη δική τους άμεση επέμβαση κι άλλες τόσες η Πυροσβεστική τούς έχει συμβουλευτεί για να προσεγγίσει στον τόπο πυρκαγιάς, αφού γνωρίζουν το δάσος καλύτερα από τον καθένα. «Δάση που ρητινεύονται, δύσκολα καίγονται» συνηθίζουν να λένε στην Εύβοια.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Βάσω ΝΙΕΡΡΗ