Stavros Ioannides/PIO

Από την πρόσφατη επίσκεψη του αρμόδιου για την Ενέργεια υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Φρ. Φάνον, στη Λευκωσία. Δίπλα του διακρίνεται η πρέσβειρα των ΗΠΑ στο νησί, Κ. Ντόχερτι

Το ενδεχόμενο ανάμειξης «οργανισμών» και δυνάμεων «εκτός Κύπρου» στην υπεράσπιση της ασφάλειας και της σταθερότητας στο νησί, κατά συνέπεια και σε όλη την περιοχή, βρέθηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και στις συνομιλίες που έγιναν το καλοκαίρι του 2017 στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας, όταν επίσης είχε φανεί πως η λεγόμενη «λύση του Κυπριακού» - δηλαδή η διχοτόμηση του νησιού - αποτελεί μοχλό προώθησης ευρύτερων γεωστρατηγικών σχεδιασμών.

Από το περασμένο Σαββατοκύριακο, εμφανίστηκαν δημοσιεύματα σε μεγάλες αστικές εφημερίδες, όπως η «Καθημερινή», που επικαλούμενα και επισημάνσεις Δυτικών διπλωματών σημείωναν ότι «Ελλάδα και Τουρκία που είναι εγγυήτριες στην Κύπρο... θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο για την πορεία της χώρας, πρώτα ως μέλος του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη και μετέπειτα ως πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ», αλλά και ότι «η διασύνδεση του ΝΑΤΟ ως "απάντηση" στο μείζον ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων στην Κύπρο σε περίπτωση λύσης, βρίσκεται σε ευθεία γραμμή πλέον, με τις εξελίξεις στην κυπριακή ΑΟΖ και τους δρώντες (Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ που είναι μέλη του ΝΑΤΟ), και αυτές στη Συρία όπου πρωταγωνιστούν η Τουρκία (επίσης μέλος της δυτικής συμμαχίας) και η Ρωσία».

Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, επιβεβαίωσε ότι η συζήτηση για την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Κυπριακό παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, αφού απαντώντας σε ερώτηση για το αν υπάρχουν σκέψεις να αναλάβει το ΝΑΤΟ ρόλο εγγυητή στην περίπτωση λύσης του Κυπριακού, είπε ότι «δεν έθεσα τίποτα εκτός συζήτησης». Νωρίτερα έλεγε πως χρειάζεται «πρώτα να δημιουργηθούν συνθήκες επανέναρξης του διαλόγου και υπάρχουν οι τρόποι, είναι τα Ηνωμένα Εθνη, είναι η ΕΕ, είναι πολλοί οι τρόποι που μπορούν να διασφαλίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία».

Επίσης, ο εκπρόσωπος της κυπριακής κυβέρνησης, Πρόδρομος Προδρόμου, σχολίασε σχετικά ότι «εκ προοιμίου» δεν πρέπει να αποκλείεται οτιδήποτε και ότι «πρέπει να αποφεύγουμε να είμαστε δογματικοί εις βάρος των συμφερόντων της Κύπρου». Ενώ ενδεικτικές ήταν και οι δηλώσεις του προέδρου του κυβερνώντος κόμματος Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ) Αβέρωφ Νεοφύτου που ξεκαθάρισε: «Η χώρα μας είναι στην Ευρώπη και ως εκ τούτου δυτικός είναι ο προσανατολισμός της χώρας. Δεν θα είχα κανένα πρόβλημα ως Δημοκρατικός Συναγερμός και ως ηγέτης αυτής της παράταξης αν απαλλασσόμουν από τις τουρκικές εγγυήσεις, από τα τουρκικά κατοχικά στρατεύματα. Και η ενωμένη Κύπρος ως χώρα - μέλος του ΝΑΤΟ και ως μέλος της ΕΕ να μην χρειαζόταν ξένους εγγυητές και τουρκικά στρατεύματα».

Η συζήτηση για το ρόλο του ΝΑΤΟ αναμένεται να εμπλουτιστεί ενόψει και της συζήτησης που θα γίνει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ (της «ειρηνευτικής δύναμης» που διατηρεί ο ΟΗΕ στο νησί). Εδώ και καιρό γράφεται ότι διάφορες πλευρές, με πρώτες τις ΗΠΑ, εκφράζουν προβληματισμούς για τη διατήρησή της («γκρινιάζοντας» για παράδειγμα για το κόστος αλλά και τα μικρά αποτελέσματα που είχε μέχρι τώρα η αξιοποίησή της) και ψάχνουν εναλλακτικές λύσεις για μια στρατιωτική δύναμη με συμβολή στη «διατήρηση της τάξης».

Ολη αυτή η συζήτηση συνδέεται και με την προτεραιότητα που δίνουν οι ΗΠΑ στην ολόπλευρη ενίσχυση του ρόλου τους στην περιοχή, όπως φάνηκε και με τη «Δήλωση Προθέσεων» που υπέγραψαν πρόσφατα οι ΥΠΕΞ ΗΠΑ - Κύπρου για την ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας στον τομέα της Ασφάλειας. Ενδεικτικές ήταν και οι σχεδόν δεκαήμερες επαφές που είχε σε Ισραήλ, Κύπρο και Αίγυπτο ο αρμόδιος για την Ενέργεια υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Φράνσις Φάνον. Ο οποίος βρέθηκε στη Λευκωσία σχεδόν ταυτόχρονα με την έναρξη των ερευνών της «ExxonMobil» στο «οικόπεδο 10» της κυπριακής ΑΟΖ, ενώ σε δηλώσεις για τις αδιάκοπες συναντήσεις με στρατιωτικούς και πολιτικούς μίλησε για επιστροφή του στην περιοχή «καθώς προωθούμε την περιφερειακή ενεργειακή ολοκλήρωση».

Αλλωστε, η Ουάσιγκτον ετοιμάζεται ανοιχτά πλέον για την ένταξή της σε τριμερή σχήματα συνεργασίας στην περιοχή και γι' αυτό τις αμέσως επόμενες μέρες αναμένεται να φτάσει στη γειτονιά, ακόμα μια φορά, ο αρμόδιος για την Ευρασία υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Γουές Μίτσελ. Ηδη εξετάζεται το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να έχουν συγκεκριμένη εκπροσώπηση και στη νέα Σύνοδο Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ που έχει προγραμματιστεί πριν από τα Χριστούγεννα. Αυξημένο βάρος δίνεται και στο «Στρατηγικό Διάλογο» ΗΠΑ - Ελλάδας που ξεκινά στην Ουάσιγκτον στις 13 Δεκέμβρη.

Αυτό που δεν μπορεί να παρακαμφθεί σε καμία περίπτωση είναι η σημαντική επίδραση που έχουν στις εξελίξεις τα οξυμένα παζάρια ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία. Σχολιάζοντας την τελευταία πρόκληση της Τουρκίας - που μεσοβδόμαδα έστειλε το «Μπαρμπαρός» στο «οικόπεδο 4» της κυπριακής ΑΟΖ - το αμερικανικό ΥΠΕΞ επανέλαβε απλά ότι «οι ΗΠΑ αποθαρρύνουν τις όποιες δραστηριότητες ή ρητορική που αυξάνει τις εντάσεις στην περιοχή», αλλά και ότι «οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, θα πρέπει να μοιράζονται ισομερώς μεταξύ και των δύο κοινοτήτων στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης», περιγράφοντας τις προσδοκίες των αμερικανικών κεφαλαίων να βρεθεί ένας συμβιβασμός που θα ευνοήσει τα δικά τους μακροπρόθεσμα συμφέροντα στην περιοχή.

Κι ενώ η Ουάσιγκτον δεν παραιτείται από μια προσπάθεια «προσαρμογής» της συνεργασίας της με την Αγκυρα, αστικά επιτελεία εξακολουθούν να παροτρύνουν την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση να μελετήσουν τι μέτρα θα πάρουν ώστε η δική τους συνεργασία με την αμερικανική κυβέρνηση να μην είναι «μιας χρήσης». Να μελετήσουν δηλαδή το αντιλαϊκό τους αλισβερίσι με τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές και πώς αυτό θα αποδειχθεί πιο στέρεο και αποτελεσματικό από ό,τι αυτό με την Αγκυρα.

Φυσικά, η οικονομική, στρατιωτική και γεωπολιτική δύναμη της Τουρκίας μεγαλώνει τα οφέλη που μπορεί να έχει μια διαπραγμάτευση μαζί της (όχι βέβαια μόνο για τα αμερικανικά κεφάλαια, αλλά και για τους ανταγωνιστές τους, με πρώτη τη Ρωσία).

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η συζήτηση για την αξία και το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ - Τουρκίας συνεχίζεται με ένταση. Πρόσφατα, η «δεξαμενή σκέψης» «Council on Foreign Relations» (Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων) ασχολήθηκε ξανά με την «υπόθεση αναμόρφωσης των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων» και μεταξύ άλλων διαπίστωνε:

«Η απόκλιση μεταξύ των δύο εταίρων στο ΝΑΤΟ αντανακλά τις αλλαγές στη διεθνή πολιτική σκηνή από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου... Απούσης της κοινής απειλής που αποτελούσε η Σοβιετική Ενωση δεν υπάρχει καμία λογική στρατηγική για την εταιρική σχέση ΗΠΑ - Τουρκίας. Οσο πιο σύντομα οι Αμερικανοί διαμορφωτές πολιτικοί το αντιληφθούν αυτό τόσο πιθανότερο είναι η Ουάσιγκτον να ακολουθήσει μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση με την Αγκυρα, που σημαίνει να εργαστεί μαζί της όταν είναι πιθανό, να εργάζεται γύρω από την Τουρκία όταν είναι απαραίτητο και να αντιτίθεται δημόσια στους Τούρκους όταν επιδιώκουν να υπονομεύσουν τις πολιτικές και τα συμφέροντα των Αμερικανών...».

Συμπερασματικά, το «Συμβούλιο» καλεί σε υιοθέτηση διαφορετικών προσεγγίσεων απέναντι στην Αγκυρα, τονίζοντας καταρχάς ότι πρέπει να αναγνωριστεί πως «η στρατηγική σχέση (μαζί της) αποτελεί κατάλοιπο του παρελθόντος...». Κάνει ειδική αναφορά στη βάση στο Ιντσιρλίκ (νότια Τουρκία), ζητώντας «ανάπτυξη εναλλακτικών... χωρίς την εγκατάλειψή της. Καθώς το Ιντσιρλίκ ήταν σημαντικό στην αντιμετώπιση του "Ισλαμικού Κράτους" και μπορεί να αποβεί σημαντικό (και) σε μελλοντικές κρίσεις, έχει γίνει χρήσιμο και για τους ηγέτες της Τουρκίας στα θέματα της εσωτερικής πολιτικής... Επιλογές σε Ελλάδα, Κύπρο, Ρουμανία και πιθανώς Ιορδανία ή Ιράκ θα γλίτωναν τις ΗΠΑ από περιοδικές τουρκικές απειλές για την ανάκτηση της αμερικανικής πρόσβασης στη βάση...».

Συνολικότερα, επισημαίνεται: «Η Τουρκία είναι και θα παραμείνει μέλος του ΝΑΤΟ αλλά δεν είναι ο εταίρος που συνήθιζε να είναι. Στο μέλλον, η πολιτική των ΗΠΑ πρέπει να βασίζεται στο γεγονός ότι ενώ η Τουρκία δεν είναι εχθρός των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν είναι επίσης και φίλος τους. Η Ουάσιγκτον μπορεί να (συν)εργάζεται με την Αγκυρα όπου αυτό παραμένει δυνατό, να εργάζεται γύρω από τους Τούρκους όταν χρειάζεται και εναντίον τους όταν αυτό είναι υποχρεωτικό...».

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, συνεχίζονται και οι διαρκείς συναντήσεις για το Κυπριακό.

Μεσοβδόμαδα, το Κυπριακό απασχόλησε τη συνάντηση που είχε στις Βρυξέλλες ο Κύπριος ΥΠΕΞ, Ν. Χριστοδουλίδης, με την επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Φεντερίκα Μογκερίνι, ενόψει και των επαφών που η τελευταία αναμενόταν να έχει στην Αγκυρα.

Την Πέμπτη, συνάντηση με τον ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε στην Αγκυρα ο ΓΓ της ΚΕ του ΑΚΕΛ, Αντρος Κυπριανού, ο οποίος δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η συνάντηση έγινε σε φιλικό κλίμα και θα ενημερώσει σχετικά τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Ο Α. Κυπριανού βρέθηκε στην τουρκική πρωτεύουσα για να μιλήσει σε εκδήλωση του Ερευνητικού Ιδρύματος Τουρκικών Οικονομικών Πολιτικών (TEPEV).

Στο μεταξύ, την Παρασκευή, ο Ελληνας υπουργός Αμυνας Πάνος Καμμένος δήλωσε ότι «είναι μια χρυσή ευκαιρία να λυθεί το Κυπριακό, τώρα που για πρώτη φορά υπάρχει και η υποστήριξη των Αμερικανών στο θέμα». Πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για τη δημιουργία «ενεργειακής βάσης» στο νησί, όπου θα καταλήγει το φυσικό αέριο από Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο, και κατόπιν θα μεταφέρεται στην Αλεξανδρούπολη.