Οπως υπογραμμίστηκε, ο σκοπός της πρωτοβουλίας που πήρε το Τμήμα Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ ήταν να ανοίξει ο προβληματισμός, να φωτιστούν πλευρές, να δοθούν απαντήσεις, όπου είναι δυνατόν, σε μια σειρά ζητήματα ψυχικής υγείας που ταλανίζουν τους εργαζόμενους σήμερα, στη σύγχρονη καπιταλιστική βαρβαρότητα. Εκεί όπου το άτομο είναι καθημερινά αντιμέτωπο με την πολύμορφη βία, τις ανειρήνευτες αντιθέσεις και αντιφάσεις ενός ταξικού εκμεταλλευτικού συστήματος. Εκεί όπου η κοινωνική και οικονομική οργάνωση αναπαράγει τις ταξικές ανισότητες και διακρίσεις, την καταπίεση, ως αποτέλεσμα της βασικής αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και στη μισθωτή εργασία.

Ηταν μια πρωτοβουλία απόλυτα επιτυχημένη, που δεν έχει αποδέκτη μόνο τους ειδικούς, αλλά απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους του μόχθου. Γι' αυτό εξάλλου τα πρακτικά της ημερίδας πρόκειται να δημοσιευτούν σε έντυπη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής».

Οι εργασίες της ημερίδας άνοιξαν με εισηγητική ομιλία από την Αφροδίτη Ρέτζιου, ψυχίατρο, επιμελήτρια Α' ΕΣΥ στο Γενικό Νοσοκομείο «Θριάσιο», μέλος του Τμήματος Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Και ολοκληρώθηκαν με την πρόταση του ΚΚΕ για τις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Την ανέπτυξε ο Γιώργος Σιδέρης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Η αστική αντίληψη θεωρεί την υγεία κυρίως προσωπική - ατομική υπόθεση, αποσυνδέοντας τη βιολογική - κοινωνική - ψυχική ισορροπία του κάθε ανθρώπου από τις κυρίαρχες οικονομικές - ιδιοκτησιακές σχέσεις. Ιδιαίτερα για την ψυχική υγεία ο άνθρωπος αποτελεί αντικείμενο μελέτης αποκομμένο από το περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και σχετίζεται. Ακόμα και στην περίπτωση που αναπόδραστα σημειώνεται η επίδραση του περιβάλλοντος, αυτό επιβάλλεται από την ίδια την επιστημονική γνώση, ο άνθρωπος προσεγγίζεται ως ένας παθητικός δέκτης της επίδρασής του, παραγνωρίζοντας τον ενεργητικό του ρόλο στον μετασχηματισμό του και στη μεταμόρφωση του ίδιου του ανθρώπου, την αυτοαλλαγή του μέσω αυτής της δραστηριότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας προσέγγισης στα ζητήματα ψυχικής υγείας είναι το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, ένα προϊόν της μηχανιστικής συνένωσης των αστικών θεωριών που έχουν διατυπωθεί για την ερμηνεία της ψυχικής νόσου, σύμφωνα με το οποίο βιολογικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες συμμετέχουν και συνεπιδρούν στην εκδήλωση και εξέλιξη των ψυχικών διαταραχών.

Το ΚΚΕ ξεκινάει τη συλλογιστική του από τη βασική μαρξιστική αντίληψη η οποία θεωρεί την ατομική υγεία κοινωνικό δικαίωμα, επομένως κρατική υποχρέωση για δωρεάν παροχή των ανάλογων υπηρεσιών σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, φυλή και οποιαδήποτε άλλη διαφοροποίηση. Το διασφαλισμένο από το εργατικό κράτος δικαίωμα στην ατομική υγεία εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό και τη δημόσια ψυχική υγεία, διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για πλήρη ικανότητα του ανθρώπου για κοινωνική και εργασιακή δραστηριότητα. Η μαρξιστική αντίληψη υιοθετεί το κοινωνικό - εργασιακό κριτήριο για τον καθορισμό της υγείας ως όριο διαχωρισμού υγείας - ασθένειας και θεωρεί ότι στη μελέτη του ανθρώπου το βιολογικό, το ψυχολογικό και το κοινωνικό επίπεδο συνυπάρχουν ως ένα ενιαίο σύνολο και σε μια διαρκή αλληλεπίδραση, καθώς πραγματοποιούνται αμοιβαία αλληλοπεράσματα από το ένα στο άλλο. Το κοινωνικό επίπεδο παραμένει πάντοτε κυρίαρχο (...)

Τα παραπάνω έχουν σημασία στον τρόπο που προσδιορίζει κανείς την ψυχική υγεία: Ως εμπόρευμα και μέσο για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, ή ως κοινωνικό αγαθό, δικαίωμα και ζήτημα συνολικότερης ευεξίας.

Ολες οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις, ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, έχουν διαμορφώσει την πολιτική της ψυχικής υγείας και της περίθαλψης των ασθενών με ψυχικές διαταραχές βασιζόμενες στις εξειδικευμένες κατευθύνσεις της ΕΕ. Η καθεμία, πιάνοντας το νήμα από την προηγούμενη, προώθησε βήμα - βήμα την αντιδραστική πολιτική της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, βάζοντάς στην προκρούστεια κλίνη του κόστους - οφέλους τα δικαιώματα και τις ανάγκες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, καταδικάζοντας τους ασθενείς σε άθλιες ιδρυματικές συνθήκες περίθαλψης στα δημόσια και ιδιωτικά άσυλα, ή στην απομόνωση στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους.

Τα προγράμματά τους μοιάζουν σαν μια σταγόνα νερό, γι' αυτό και διασταυρώνουν άσφαιρα πυρά μεταξύ τους και αλληλοκατηγορούνται για έλλειψη σχεδίου, στο οποίο αποδίδουν την αποτυχία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση όμως δεν απέτυχε. Πέτυχε. Αυτό προσπαθούν να συγκαλύψουν (...)

Οι κομμουνιστές θεωρούν την υγεία δικαίωμα, λαϊκή ανάγκη που δεν μπορεί να ικανοποιηθεί στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος, στο οποίο πλήττεται βάναυσα.

Η υγεία αποτελεί συνεπώς ένα καταρχήν κοινωνικό ζήτημα και δικαίωμα, που για να ικανοποιηθεί απαιτείται η ανατροπή της ταξικής κοινωνίας. Απαιτείται ένας άλλος δρόμος ανάπτυξης, που θα στηρίζεται στην κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, στον κεντρικό σχεδιασμό, και θα υπηρετεί την ικανοποίηση των διευρυνόμενων κοινωνικών αναγκών. Στο πλαίσιο αυτού του συστήματος εξασφαλίζονται συνθήκες υγείας και ασφάλειας της εργασίας και δημιουργία θέσεων ανάλογου, επιστημονικά ειδικευμένου προσωπικού, καθώς και κρατικός φορέας παραγωγής, εισαγωγής και διάθεσης φαρμάκων δωρεάν σε όσους σύμφωνα με ιατρικά παραπεμπτικά το έχουν ανάγκη. Καταργείται κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα στον χώρο αυτό.

Ουσιαστική, υψηλού επιπέδου παροχή υγειονομικών υπηρεσιών μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο ενός συστήματος Υγείας αποκλειστικά κρατικού, δωρεάν και ενιαίου.

Σε ένα τέτοιο σύστημα Υγείας, οι σύγχρονες λαϊκές ανάγκες για υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας σύγχρονες και υψηλού επιπέδου μπορούν να ικανοποιηθούν με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου δημόσιων - δωρεάν υπηρεσιών, που να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες όχι μόνο των ασθενών, αλλά και των οικογενειών τους και όλου του λαού.

Ειδικά στα ζητήματα ψυχικής υγείας ξεκαθαρίζουμε πως η κοινωνία που βασίζεται στον άνθρωπο και στις ανάγκες του δημιουργεί πολύ ανώτερους όρους προστασίας. Κρίνουμε απαραίτητη τη ριζική μετατροπή, τον ριζικό μετασχηματισμό του σημερινού συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Είναι αναγκαιότητα μιας και διά παντός η κατάργηση της απάνθρωπης ασυλικής μορφής ψυχιατρικής περίθαλψης, που εφαρμόστηκε εδώ και έναν αιώνα από τις κυβερνήσεις της αστικής τάξης.

1. Βασική προτεραιότητα είναι η πρόληψη σε όλα τα επίπεδα (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής), σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (σχολείο, πανεπιστήμιο, στρατός, εργασιακοί χώροι, οικογένεια). Δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην πρωτογενή πρόληψη, που συνίσταται στην έγκαιρη αντιμετώπιση των βιολογικών παραγόντων και στην εξάλειψη των κοινωνικών παραγόντων που ευθύνονται για την εκδήλωση της ψυχικής νόσου. Η προάσπιση της δημόσιας ψυχικής υγείας θα πρέπει να βασίζεται στις δημόσιες, δωρεάν για όλους υπηρεσίες και δομές Δημόσιας και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

2. Κεντρικό ρόλο στην πρόταση του ΚΚΕ διαδραματίζει το Κέντρο Ψυχικής Υγείας (ΚΨΥ), τμήμα του ενιαίου λειτουργικά Κέντρου Υγείας (ΚΥ), το οποίο θα επιτελεί τη φροντίδα της κοινότητας σε κάθε επίπεδο υπηρεσιών. Το ΚΨΥ θα διασυνδέεται με τους χώρους ευθύνης του (π.χ. σχολεία, χώρους εργασίας) και τους χώρους του ίδιου του συστήματος Υγείας - Πρόνοιας (ξενώνες, προστατευόμενα διαμερίσματα, οικοτροφεία, δημόσια ψυχιατρική κλινική ή νοσοκομείο). Από τις υπηρεσίες του ΚΨΥ θα καλύπτονται όλες οι ηλικιακές ομάδες και οι κατηγορίες ασθενειών όλου του πληθυσμού. Τα κριτήρια επιλογής των ασθενών για τις δομές είναι μόνο επιστημονικά.

3. Ιδιαίτερη σημασία δίνουμε στην παιδική και εφηβική ηλικία με ανάπτυξη ειδικής υπηρεσίας - τομέα του ενιαίου Κέντρου Υγείας (ΚΥ). Το ΚΥ αποτελεί εκείνο το κέντρο από το οποίο θα εκπορεύονται τα προγράμματα πρόληψης και θα εκπονεί προγράμματα αγωγής υγείας καθολικά για τον πληθυσμό. Ταυτόχρονα ιεραρχεί, με ομάδα επιστημόνων που εργάζεται σε χώρους όπως τα σχολεία, τις ιδιαίτερες αυτές ηλικίες, είναι υπεύθυνο για την επιστημονική συνέχεια των αντίστοιχων προγραμμάτων σε σχολές, πανεπιστήμια, στρατιωτικές μονάδες, παρακολουθεί την ψυχοδιανοητική ανάπτυξη των παιδιών, των εφήβων και των νέων, παρέχει ψυχολογική στήριξη, εντοπίζει και παρεμβαίνει έγκαιρα.

4. Το ΚΨΥ συνεργάζεται και συνδέεται με το Κέντρο Γυναίκας και Παιδιού, όπου ειδική επιστημονική ομάδα έχει την ευθύνη των οικογενειών με γονείς ασθενείς ή και παιδί με ψυχικά προβλήματα. Είναι υπεύθυνο για τον εντοπισμό και την καταγραφή των ατόμων υψηλού κινδύνου, την προγεννητική φροντίδα της ασθενούς μητέρας, την προετοιμασία για την επερχόμενη μητρότητα, την πλήρη στήριξη της οικογένειας με οικογενειακό προγραμματισμό και ψυχολογική ενίσχυση, την κατ' οίκον στήριξη των οικογενειών, καθώς οι ανάγκες είναι αυξημένες λόγω μειωμένης λειτουργικότητας του γονέα - ασθενούς.

5. Για την αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών, για κατηγορίες ασθενών που η σοβαρότητα της νόσου τους απαιτεί να έχουν ιατρική - νοσηλευτική νοσηλεία και για παθήσεις που χρειάζονται εξειδικευμένη αντιμετώπιση θα υπάρχουν ψυχιατρικές κλινικές των δημόσιων νοσοκομείων, καθώς και ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία. Κλινικές στις οποίες θα υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές (επάρκεια σε σύγχρονους θαλάμους, με υποδομή που να προσφέρει ασφάλεια) και μοναδικό κριτήριο για τη λειτουργία τους θα είναι η θεραπεία των ασθενών και όχι το στοίβαγμά τους, ως άλλες αποθήκες ψυχών.

6. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο ζήτημα της αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης, με ολοκληρωμένα προγράμματα εκπαίδευσης και εργασίας. Δημόσιο δίκτυο προστατευόμενων παραγωγικών εργαστηρίων, με εγγυημένα πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα όλων των εργαζομένων σε αυτά, ψυχικά πασχόντων και μη. Προσαρμογή του ωραρίου και του είδους της εργασίας ανάλογα με τη βαρύτητα της ψυχικής νόσου. Τα προστατευμένα εργαστήρια είναι κρατικά, λειτουργούν με κοινωνικό έλεγχο και είναι εξασφαλισμένη η απορρόφηση της παραγωγής τους, με ευθύνη του κράτους.

7. Ολες οι δομές εξωνοσοκομειακής φροντίδας και περίθαλψης (ξενώνες, οικοτροφεία, προστατευόμενα διαμερίσματα κ.λπ.) εντάσσονται στο ενιαίο, κρατικό, δωρεάν σύστημα Υγείας.

8. Δημόσια, καθολική, υποχρεωτική Κοινωνική Ασφάλιση, που θα περιλαμβάνει πλήρη συνταξιοδοτικά δικαιώματα για όλους. Πλήρης συνταξιοδότηση με μειωμένα χρόνια για εκείνους τους ασθενείς που η φύση και ο βαθμός της νόσου τους δεν τους επιτρέπει εργασία.

9. Συνεχής μετεκπαίδευση και επιμόρφωση όλων των εργαζόμενων στον τομέα της Υγείας, μέσα από το ενιαίο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα και το σύστημα Υγείας, με στόχο τη συστηματική επιστημονική ενημέρωση. Εκπαίδευση ικανού αριθμού επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων που να αντιστοιχούν στις ολοένα αναπτυσσόμενες ανάγκες».

• Ο «Ριζοσπάστης» σε επόμενα φύλλα θα δώσει συνέχεια με ρεπορτάζ από τις ομιλίες στην ημερίδα, ενώ ολόκληρη η εισηγητική ομιλία θα δημοσιευτεί στο φύλλο του Σαββατοκύριακου.