(c)2018 DepoPhotos

Ο Ερντογάν έχει στηρίγματα, αλλά και πολλές αντιπαλότητες

Την ίδια ώρα, πυκνώνουν οι προβλέψεις ότι η τουρκική οικονομία πιθανόν να μπει σε περίοδο χαμηλότερης ανάπτυξης ή και κρίσης, ενώ αυξάνεται η γεωστρατηγική της σημασία για μεγάλα επιχειρηματικά σχέδια που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Ενέργεια, στις μεταφορές και στην εφοδιαστική αλυσίδα, περιλαμβανομένου του κινεζικού μεγα-σχεδίου «Μία ζώνη, ένας δρόμος».

Αν και μέχρι λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες οι περισσότεροι εκτιμούσαν ότι ο νυν Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν - εκ νέου υποψήφιος για την Προεδρία, με τη στήριξη του ΑΚΡ και του εθνικιστικού ΜΗΡ - θα νικήσει, η προσοχή όλων στρεφόταν στις συνθήκες μέσα στις οποίες θα αναλάβει καθήκοντα το νέο σχήμα. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις εμφάνιζαν μεν τον Ερντογάν πρώτο (όπως και τη «Λαϊκή Συμμαχία», το συνασπισμό ΑΚΡ - ΜΗΡ), αλλά αρκετές έδιναν αυξημένα ποσοστά στον βασικό του αντίπαλο, τον Μουχαρέμ Ιντζέ (που σύμφωνα με ορισμένες εταιρείες ίσως πλησιάσει ακόμα και το 30%), τον υποψήφιο του σοσιαλδημοκρατικού - κεμαλικού CHP.

Το αποτέλεσμα των εκλογών, λοιπόν, όποιο κι αν είναι, δεν θα ξεδιαλύνει μια εικόνα, άσπρη ή μαύρη, όσον αφορά ή τη σύσφιξη των σχέσεων της Αγκυρας με τη Μόσχα ή την επανεξέταση των σχέσεών της με τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον, γιατί πολύ απλά τα πράγματα δεν είναι μαύρα ή άσπρα.

Ετσι, όσο κι αν τα αστικά επιτελεία - και στη χώρα μας - προσπαθούν να καλλιεργήσουν την αντίληψη ότι «αν φύγει» ή «αν μείνει ο Ερντογάν» θα «μαλακώσει» ή «θα δυναμώσει» η τουρκική επιθετικότητα, η αλήθεια είναι πως αυτή θα δυναμώσει, ως μέρος μιας πορείας όξυνσης γενικότερων αντιθέσεων, ήδη χαραγμένης. Γι' αυτό και το ζητούμενο για τους λαούς - και κυρίως τον τουρκικό και τον ελληνικό - δεν είναι να μείνουν θεατές στις κόντρες και στα σχέδια των αστών, αλλά να οργανώσουν τη δική τους πάλη για τις δικές τους ανάγκες.

Οπως παρέθετε πρόσφατα η αντιπολιτευτική ενημερωτική ιστοσελίδα «Ahval News», ο Ιντζέ - απαντώντας σε ερώτηση για το αν η χώρα θα κληθεί να διαλέξει μεταξύ Ευρασίας και Ρωσίας ή ΝΑΤΟ και Δύσης - τόνισε ότι «η Τουρκία θα διατηρήσει τον προσανατολισμό της προς τη Δύση». Παράλληλα, όμως, εκφράζει διαφωνίες για πλευρές της πολιτικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, ειδικά για τη στάση της Ουάσιγκτον απέναντι στο Ιράν, έχοντας υπογραμμίσει ειδικά ότι δεν είναι δυνατή η αντιμετώπιση των συγκρούσεων στην περιοχή μέσα από την αποδυνάμωση Τουρκίας, Ιράν και Συρίας. Σύμφωνα με τον Ιντζέ, η επίλυση αυτών των συγκρούσεων προϋποθέτει καταρχάς «σταθερότητα» στις χώρες της Μέσης Ανατολής και όχι την ανάμειξη των ΗΠΑ. Επίσης, ο υποψήφιος του CHP έχει διαμηνύσει ότι θα τηρήσει τη συμφωνία συνεργασίας με τη Μόσχα, ειδικά για την αγορά των συστημάτων «S-400».

Από τη δική της μεριά, η Μεράλ Αξενέρ, υποψήφια Πρόεδρος με τη στήριξη του νεοσύστατου ΙΥΙ (που το ίδρυσε αφού έφυγε από το ΜΗΡ), την οποία πολλοί λανσάρουν ως «μια νέα πιθανή Θάτσερ ή Λεπέν της Τουρκίας», τάσσεται υπέρ της διατήρησης της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, θεωρώντας τη συγκεκριμένη λυκοσυμμαχία μια «απαραίτητη ομπρέλα ασφαλείας» για την Τουρκία. Ταυτόχρονα - συνεχίζει το δημοσίευμα της «Ahval News» - εκφράζει αμφιβολίες για το αν οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ παραμείνουν φιλικές, μιλά για «έλλειψη διαφάνειας» στις διμερείς σχέσεις, αλλά και έλλειψη αποφασιστικότητας της Αγκυρας σε ό,τι αφορά «ανταλλάγματα» που τελικά δεν έλαβε, ειδικά σε θέματα όπως η Συρία αλλά και το Κυπριακό (που συνδέεται συνολικά με την Ανατολική Μεσόγειο).

Είναι δηλαδή καθαρό ότι και το αντι-Ερντογάν «στρατόπεδο» διεκδικεί ισχυρότερα πλεονεκτήματα στο αντιλαϊκό αλισβερίσι που φουντώνει. Εξίσου χαρακτηριστικό είναι ότι τόσο ο Ιντζέ όσο και η Αξενέρ έχουν κατά καιρούς τονίσει πως θα παζαρέψουν γερά τους όρους με τους οποίους οι σύμμαχοι της Τουρκίας (ΝΑΤΟ, ΗΠΑ κ.ά.) θα εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν τη βάση του Ιντσιρλίκ.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, την τελευταία βδομάδα φούντωσε και η συζήτηση για τις επιπτώσεις που θα έχουν στην εξωτερική πολιτική της χώρας οι μετεκλογικές συνεργασίες.

Συνεργασίες που αφορούν όχι μόνο το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να οδηγηθεί σε β' γύρο, αλλά και το να χάσει το ΑΚΡ την αυτοδυναμία στη Βουλή. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο μελετούν ήδη και τα επιτελεία του ΑΚΡ. Η φιλοκυβερνητική «Σαμπάχ» σχολίαζε την Πέμπτη: «Ο Ερντογάν μπορεί επίσης να πλοηγηθεί σε αχαρτογράφητα ύδατα, εγκαθιδρύοντας προσωρινές συμμαχίες με κόμματα της αντιπολίτευσης σε ορισμένους νόμους και ρυθμίσεις. Αν τα αντιπολιτευόμενα κόμματα κινηθούν έξυπνα, μπορούν επίσης να αυξήσουν το δικό τους μερίδιο δύναμης στο τουρκικό πολιτικό σύστημα και να κρατήσουν την εκτελεστική εξουσία υπεύθυνη, διεκδικώντας το δικό τους ρόλο στην άσκηση ελέγχου αλλά και στη διατήρηση της ισορροπίας...».

Αλλά και ο ίδιος ο Ερντογάν είπε ότι αν το κόμμα του πάρει κάτω από 300 έδρες - κάτι που θεώρησε πολύ απίθανο - μπορεί «να διερευνηθεί το ενδεχόμενο κυβέρνησης συνασπισμού».

Τη μεγάλη κινητικότητα στην αντιπολίτευση αντανακλά και η ανακοίνωση του Ιντζέ ότι εφόσον εκλεγεί Πρόεδρος θα αναθέσει καθήκοντα αντιπροέδρων στους ηγέτες των κομμάτων με τα οποία συνεργάζεται, με πρώτη την Αξενέρ. Αλλωστε το CHP και το IYI, μαζί με μικρότερα κόμματα όπως το ισλαμιστικό «Saadet» (από το οποίο προέρχονται διάφοροι πρώην συνεργάτες του Ερντογάν), έχουν συγκροτήσει την «Εθνική Συμμαχία» ως συνεργασία για τις βουλευτικές εκλογές, αφού βέβαια δεν κατόρθωσαν να συμφωνήσουν σε κοινό υποψήφιο για τις προεδρικές.

Χαρακτηριστική είναι και η πρόταση του σοσιαλδημοκρατικού φιλοκουρδικού HDP, για τη διαμόρφωση ενός «Πρωτοκόλλου» που ήδη από τις 25 Ιούνη θα πρέπει να στηρίξουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης τα οποία θέλουν να συνεργαστούν «για τη δημοκρατία». Οπως είπε ο συμπρόεδρος του HDP, Σεζάι Τεμελί, «δεν χρειάζεται να "χανόμαστε στις λεπτομέρειες". Πρόκειται για το αν θα κυριαρχήσει το καθεστώς Ερντογάν ή η δημοκρατία (...) Πιστεύουμε ότι μπορούμε να ενωθούμε για χάρη της δημοκρατίας...». Αλλα στελέχη του HDP έχουν πει ότι σε ενδεχόμενο β' γύρο θα στηρίξουν όποιον αντιμετωπίσει τον Ερντογάν, ενώ και ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, υποψήφιος του HDP για την προεδρία, που βρίσκεται στη φυλακή, δήλωσε ότι η «Εθνική Συμμαχία» πρέπει να διευρυνθεί σε «Δημοκρατική Συμμαχία», αναδεικνύοντας ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια συντονισμού του HDP με τις άλλες δυνάμεις της αντιπολίτευσης, αν και στην παρούσα φάση δεν επέλεξε να συγκροτήσει μαζί τους κοινούς εκλογικούς συνασπισμούς.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σοβαρό το ενδεχόμενο η εκλογική αναμέτρηση να οδηγήσει σε μια ισχυροποίηση της αντιπολίτευσης που θα πάει με άλλους όρους στο μετεκλογικό παζάρι.

Εξάλλου, χρειάζεται να είναι καθαρό το μεγάλο βάρος που έχει το πώς θα αξιοποιηθούν οι Κούρδοι της Τουρκίας (που μπορεί να ξεπερνούν και το 1/5 του συνολικού της πληθυσμού), όχι μόνο στις εκλογές αλλά και σε ευρύτερα γεωπολιτικά σχέδια που «τρέχουν» σε μια περιοχή τυλιγμένη στις φλόγες και στις βαθιές ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις.

Μέχρι σήμερα, το κυβερνών ΑΚΡ είχε ισχυρό έρεισμα σε μεγάλο τμήμα των Κούρδων. Τώρα όμως μεγαλώνει η επίδραση των προσπαθειών ισχυροποίησης του λεγόμενου «κουρδικού παράγοντα» (ο οποίος φυσικά δεν είναι ενιαίος, αλλά αφορά συμφέροντα τμημάτων του κεφαλαίου που αναπτύσσουν δεσμούς με διάφορα και αντίπαλα ιμπεριαλιστικά κέντρα) σε όλη τη Μέση Ανατολή: Αναβάθμιση των Κούρδων στη Συρία, με τις «πλάτες» μάλιστα των ΗΠΑ, αλλά και της Ρωσίας και άλλων. Ακόμα πιο αποφασιστικές απόπειρες ανεξαρτητοποίησης στο βόρειο Ιράκ. Ενίσχυση αποσχιστικών τάσεων Κούρδων και στο Ιράν. Αλλά και συνολικότερα τα όσα επενδύουν ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα σε μια μελλοντική ίδρυση κουρδικού κράτους στην περιοχή.

Η ίδια η αναβάθμιση διαφόρων κουρδικών δυνάμεων, που προχωρά γοργά σε όλη την περιφέρεια, συνδέεται με την αναμέτρηση ισχυρών γεωπολιτικών συμφερόντων που επενδύουν πολλά στη συγκεκριμένη περιοχή του πλανήτη. Είναι λογικό κάθε πλευρά να βιάζεται να οικοδομήσει «φιλίες», ελπίζοντας να αποκτήσει πλεονεκτήματα για τις δικές της προτεραιότητες. Αυτό αφορά σε μεγάλο βαθμό και την τουρκική αστική τάξη, που δεν θα μείνει θεατής στην όποια αναβάθμιση Κούρδων στην περιοχή, αλλά προσπαθεί ήδη να επιβάλει και τους δικούς της όρους. Κι αυτό είναι ένα ζήτημα στο οποίο κοντράρεται σκληρά με πολλούς εταίρους της (βλ. γκρίνιες προς τις ΗΠΑ για τη στήριξη YPG - PYD στη Συρία).

Πάντως, οι ενδοαστικές διεργασίες στην Τουρκία - που θα αναζωπυρωθούν μετεκλογικά - θα επηρεάσουν και τυχόν διαπραγματεύσεις για το Κουρδικό, το οποίο φυσικά κάθε πλευρά προσεγγίζει με γνώμονα τις δικές της επιδιώξεις.

Το Κομμουνιστκό Κόμμα Τουρκίας παίρνει μέρος στις εκλογές μέσα από την πλατφόρμα «Αυτή η τάξη πραγμάτων πρέπει να αλλάξει», με βασικό στόχο την άντληση νέων δυνάμεων για την ενίσχυση και οργάνωση του αγώνα ενάντια στην πολιτική και στην τάξη που καταδυναστεύει τον εργαζόμενο λαό.

Μετά τον αποκλεισμό του από τις εκλογές, εξαιτίας του απαράδεκτου εκλογικού συστήματος, το Κόμμα ανακοίνωσε ότι θα στηρίξει ανεξάρτητους υποψηφίους, πρωτοπόρους αγωνιστές από μια σειρά χώρους, που «κατεβαίνουν» σε πολλές επαρχίες της χώρας.

Σε σχετική ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής έχει τονιστεί ότι ζητούμενο δεν είναι απλά να αλλάξει ο σημερινός Πρόεδρος (όπως προτάσσουν πολλές δυνάμεις, που διεκδικούν ρόλο αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού σκηνικού) και ότι «η Τουρκία μπορεί και θα απελευθερωθεί με τη βούληση και τη σταθερότητα του λαού, που θα αλλάξει αυτήν την κοινωνική τάξη πραγμάτων, όχι με τη βούληση του ενός ή του άλλου προσώπου». Απευθυνόμενο στον εργαζόμενο λαό της χώρας, τονίζει ότι «εμείς κρατάμε τη σωτηρία στα δικά μας χέρια», καλώντας σε ολόπλευρη ισχυροποίηση των μικρών και μεγάλων αγώνων εναντίον του κεφαλαίου και των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών.