«Αργή πρόοδο», «στασιμότητα» και «οπισθοχωρήσεις» διαπιστώνει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) όσον αφορά τη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό. Η Οργάνωση έχει εγκαινιάσει την πρωτοβουλία «Γυναίκες στην Εργασία», για την οποία συζήτησε και στην 107η Συνδιάσκεψή της στις αρχές του μήνα, ενώ έχει συνοψίσει τα συμπεράσματα και τις προτάσεις της σε σχετική έκθεση («The Women at Work Initiative: The push for equality»).

«Ενας συνδυασμός προφανών αναγκών και αληθινών ευκαιριών καθιστά την παρούσα φάση κατάλληλη για μια νέα ώθηση στην ισότητα των φύλων στην εργασία», σημειώνεται στις σελίδες της έκθεσης. Η ...ευτυχής αυτή συγκυρία, όπως εξηγεί, έγκειται στην «αυξανόμενη αποδοχή ότι η ίση μεταχείριση των γυναικών στην εργασία είναι ζήτημα καλής οικονομικής διαχείρισης (σ.σ. "good economics"), καθώς και θεμελιώδους δικαιοσύνης».

Οι υπολογισμοί των απωλειών όσον αφορά τα οικονομικά μεγέθη των επιχειρήσεων, όπως και οι αναλύσεις για τα «διαφυγόντα κέρδη», λόγω των μικρότερων ποσοστών συμμετοχής των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες στην αγορά εργασίας, μπορούν να γεμίσουν ολόκληρους τόμους.

Στο ίδιο μήκος κύματος με τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, τους επιχειρηματικούς κολοσσούς και τις «δεξαμενές σκέψης» που επιχειρηματολογούν γύρω από τους λόγους για τους οποίους «η ισότητα συμφέρει», η ILO κάνει λόγο για «παλιά προβλήματα» και «νέες ευκαιρίες», ενώ βάζει το λιθαράκι της στο οικοδόμημα της «ευελιξίας», καταθέτοντας τις προτάσεις της για μια «καλή ευελιξία» όσον αφορά τον εργάσιμο χρόνο.

Εξετάζοντας τα εμπόδια στα οποία «σκοντάφτει» η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, η έκθεση της ILO διαπιστώνει πως «η σχέση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης» από τη μια και «της εκπαίδευσης και της συμμετοχής των γυναικών στις αγορές εργασίας» από την άλλη, δεν είναι απλή, ούτε ευθύγραμμη. Στα «παλιά προβλήματα» που εντοπίζει, συγκαταλέγονται οι δυσκολίες στην επίτευξη «ισορροπίας» ανάμεσα στη δουλειά και τις ευθύνες στη φροντίδα της οικογένειας, που βαραίνουν τους ώμους των γυναικών.

«Προϋπόθεση για την ισορροπία μεταξύ εργασίας και οικογένειας και για την ισότητα των φύλων στην εργασία είναι όλες οι εργαζόμενες γυναίκες να απολαμβάνουν επαρκούς προστασίας της μητρότητας», επισημαίνει ανάμεσα σε άλλα. Οπως όμως περιγράφει, σε παγκόσμιο επίπεδο περίπου το 71% των εργαζόμενων μητέρων δεν λαμβάνουν σχετικά επιδόματα, επειδή η εργασιακή τους σχέση τις αποκλείει από αυτά.

Το καθεστώς του «δελτίου παροχής υπηρεσιών», που συχνά συγκαλύπτει τη μισθωτή εργασία, η αδήλωτη εργασία, η προσωρινή δουλειά με ολιγόμηνες συμβάσεις, οι «ευέλικτες» εργασιακές σχέσεις, στερούν από μεγάλο μέρος των εργαζόμενων γυναικών ακόμα και τις πενιχρές παροχές, άδειες και επιδόματα που προβλέπονται από τα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης.

Το ενδιαφέρον της ILO για την προστασία της μητρότητας, όμως, φτάνει μέχρι το σημείο που τα όποια μέτρα δεν αποτελούν «κόστος» για τους μονοπωλιακούς ομίλους. «Σε ορισμένες χώρες, είναι οι εργοδότες αυτοί που επιβαρύνονται με το κόστος προστασίας της μητρότητας, γεγονός που καθιστά την πρόσληψη μιας γυναίκας πιο δαπανηρή από την πρόσληψη ενός άνδρα», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της έκθεσης βρίσκεται και η λεγόμενη «οικονομία φροντίδας» (σ.σ. «care economy»), δηλαδή οι υπηρεσίες γύρω από τη φροντίδα των μικρών παιδιών, αλλά και των ηλικιωμένων. Ειδικά όσον αφορά τους τελευταίους, με βάση τα δημογραφικά δεδομένα και τις εκτιμήσεις για την αύξησή τους στον γενικό πληθυσμό, επιχειρηματικοί όμιλοι και διακρατικές ενώσεις εντοπίζουν μια «ανερχόμενη αγορά».

Η ίδια η ΕΕ, χαρακτηριστικά, έχει διαβλέψει «οικονομικές ευκαιρίες που προκύπτουν από τις δημόσιες δαπάνες και τα έξοδα των ίδιων των καταναλωτών, που σχετίζονται με τη γήρανση του πληθυσμού». Στο φόντο αυτό, επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς της Υγείας και της Πρόνοιας προσβλέπουν στην «αγορά» που δημιουργεί η εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών και υποδομών φροντίδας των ηλικιωμένων.

«Νερό στο μύλο» των επιχειρηματικών σχεδιασμών ρίχνει και η ILO, που βλέπει στην «οικονομία φροντίδας του μέλλοντος» το μέσο που θα «επιτρέψει» στις γυναίκες «να ξεπεράσουν ένα από τα κύρια εμπόδια στην ένταξή τους αγορά εργασίας» αλλά και τον κλάδο που θα τους προσφέρει «αξιοπρεπείς ευκαιρίες απασχόλησης».

Στην όλη συζήτηση γύρω από την «ισορροπία» ανάμεσα στην εργασία και την οικογένεια, κομβική θέση κατέχει το ζήτημα του εργάσιμου χρόνου. Είναι γνωστό ότι η ΕΕ και οι κυβερνήσεις παρουσιάζουν την «ευελιξία» στην οργάνωση του χρόνου εργασίας, τη μερική απασχόληση και όλη τη «βεντάλια» των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, ως μία «επιλογή» που συμφέρει όχι μόνο τις επιχειρήσεις αλλά και τους εργαζόμενους, κυρίως τις εργαζόμενες γυναίκες.

Η ILO δεν διαφοροποιείται από την προσπάθεια να παρουσιαστούν ως «λύση» για τις εργαζόμενες οι εργασιακές σχέσεις που είναι κομμένες και ραμμένες στην ανάγκη του κεφαλαίου να εντείνει την εκμετάλλευση. Οπως αναφέρει η έκθεση, η υπερεκπροσώπηση των γυναικών στη μερική απασχόληση «μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύμπτωμα της ανισότητας», αλλά μπορεί να ιδωθεί και «ως ένα μέσο για την αντιμετώπισή της».

Οι παρενέργειες των ελαστικών εργασιακών σχέσεων δεν παραβλέπονται από την ILO. Στην έκθεση περιγράφονται οι διακυμάνσεις των ωραρίων, οι δυσκολίες προγραμματισμού της οικογενειακής και προσωπικής ζωής, οι χαμηλές αποδοχές, η ελλιπής κοινωνική προστασία που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενες. Δίπλα στις περιγραφές της «κακής ευελιξίας», όμως, ξεφυτρώνουν οι προτάσεις για την ...«καλή ευελιξία».

Ετσι, ο προβληματισμός καταλήγει στην πρόταση για μια «άλλη ευελιξία», μέσα σε «πλαίσια» («framed flexibility»), που θα μεριμνά για το «δικαίωμα» των εργαζόμενων γυναικών και ανδρών να αναζητούν και να τους παρέχονται ωράρια εργασίας που «να αντιστοιχούν στις ατομικές τους ανάγκες και προτιμήσεις».

Μάλιστα, ως παράδειγμα της «καλής ευελιξίας» προβάλλεται η Σύμβαση που υπέγραψε πριν από λίγους μήνες η γερμανική συνδικαλιστική οργάνωση «IG Metall». Σε αυτήν προβλέπεται πως εργαζόμενοι που έχουν μικρά παιδιά και αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας ή είναι επιφορτισμένοι με τη φροντίδα ηλικιωμένων, θα μπορούν να δουλεύουν με μειωμένο ωράριο, δηλαδή έως και 28 ώρες τη βδομάδα, για ένα διάστημα από 6 μήνες έως και 2 χρόνια. Παράλληλα, η άλλη όψη του νομίσματος περιλαμβάνει την «επιλογή» για επέκταση των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας.

Παίρνοντας τη σκυτάλη από τους πανηγυρισμούς του εν λόγω συνδικάτου για τον «αυτοπροσδιορισμό του ωραρίου εργασίας» και για το γεγονός ότι «η ευελιξία δεν είναι πια προνόμιο μόνο του εργοδότη», η ILO βλέπει τη δυνατότητα των εργαζομένων για «αυτονομία στην προσαρμογή των ωρών εργασίας», αλλά και των εργοδοτών «να απαιτούν περισσότερες ή αναπρογραμματισμένες ώρες δουλειάς σε ορισμένες χρονικές στιγμές», τη βασική συνιστώσα της «νέας ώθησης για την ισότητα».

Από τη σκοπιά των επιχειρηματικών ομίλων, η «ευελιξία» στο ωράριο εργασίας και στις εργασιακές σχέσεις σίγουρα αποτελεί λύση, αφού προσαρμόζουν τον εργάσιμο χρόνο των εργαζομένων με κριτήριο τα επιχειρηματικά συμφέροντα και ανάγκες. Για τις εργαζόμενες και τους εργαζόμενους, όμως, η «ευελιξία» σημαίνει μείωση του μισθού τους, ανάλογη με τη μείωση του ωραρίου εργασίας τους, συνεπάγεται κουτσουρεμένα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.

Στον αντίποδα της σημερινής πραγματικότητας, το δικαίωμα των γυναικών στη μόνιμη και σταθερή δουλειά, με μέτρα προστασίας της μητρότητας και του γυναικείου οργανισμού, το δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο και στην ξεκούραση, μπορούν να γίνουν πραγματικότητα με τη γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου, την κατοχύρωση σύγχρονων εργατικών δικαιωμάτων, τη δημιουργία και λειτουργία δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών για τις ανάγκες της οικογένειας, των παιδιών και των ηλικιωμένων μελών της.

Το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης της επιστήμης, της τεχνολογίας, των μέσων παραγωγής, γενικά της παραγωγικότητας της εργασίας, αντικειμενικά θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών. Εμπόδιο σε αυτήν τη δυνατότητα αποτελούν ο πυρήνας της ανάπτυξης με κριτήριο το καπιταλιστικό κέρδος, η σαπίλα των σύγχρονων καπιταλιστικών σχέσεων, στην εποχή του υπερσυγκεντρωμένου κεφαλαίου, των πολυεθνικών μονοπωλίων.

Απάντηση στις αντεργατικές «οδηγίες» της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας μπορεί να δώσει η άνοδος της συμμετοχής των μισθωτών γυναικών στο ταξικά προσανατολισμένο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, στο ριζοσπαστικό γυναικείο κίνημα, δίνοντας νέα δυναμική στην ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, για να μη χαθεί άλλος πολύτιμος χρόνος στην πάλη για τη διεκδίκηση των εργατικών - λαϊκών δικαιωμάτων.