AP

Το ΝΑΤΟ σπεύδει να αξιοποιήσει και την περαιτέρω διείσδυση της Τουρκίας στην περιοχή (φωτ. από συνάντηση Ερντογάν - Βούτσιτς στην Κωνσταντινούπολη)

Οι «παγωμένες» συνομιλίες Σερβίας - Κοσόβου, οι διαρκείς αναβολές στην έναρξη της ενταξιακής πορείας Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ και, πολύ πιο χαρακτηριστικά, η νέα «κρίση» στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, όπου δυναμώνουν φυγόκεντρες τάσεις από Σερβοβόσνιους, αλλά πλέον και Κροάτες, θέτοντας σε κίνδυνο τη δυτικής έμπνευσης Συμφωνία του Ντέιτον (με την οποία έληξε ο πόλεμος το 1995 και δημιουργήθηκε το μόρφωμα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης), είναι μερικά μόνο παραδείγματα από τις δυσκολίες αυτές.

Σήμερα η Σερβία, το αμερικανοΝΑΤΟικό προτεκτοράτο του Κοσόβου και η Βοσνία - Ερζεγοβίνη παραμένουν εκτός ΝΑΤΟ, παρά την ένταξη γειτόνων τους την τελευταία 15ετία (που βέβαια προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της Ρωσίας): Το 2009 εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ Αλβανία και Κροατία. Το 2017 ακολούθησε το Μαυροβούνιο και το 2020 και η Βόρεια Μακεδονία, μετά και την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, με την οποία η ελληνική αστική τάξη ξεκαθάρισε για άλλη μια φορά την ετοιμότητά της να συμβάλει στην αναβάθμιση της λυκοσυμμαχίας, σε βάρος κυριαρχικών και άλλων δικαιωμάτων του ελληνικού λαού.

Δυσκολίες εξακολουθούν να υπάρχουν και για τη διεύρυνση της ΕΕ: Σερβία, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Bοσνία - Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο και Κόσοβο, δηλαδή συνολικά τα Δυτικά Βαλκάνια, παραμένουν εκτός Ευρωένωσης.

Τη βδομάδα που πέρασε, ο ύπατος εκπρόσωπος που έχει οριστεί ως επιβλέπων τη Συμφωνία του Ντέιτον, Κρίστιαν Σμιτ, προειδοποίησε ακόμα πιο ωμά όσους αμφισβητούν τη Συμφωνία του Ντέιτον. Εστιάζοντας καταρχάς στον ηγέτη των Σερβοβόσνιων, Μίλοραντ Ντόντικ, είπε ότι αν ο τελευταίος δεν τηρήσει υποσχέσεις για επιστροφή στους θεσμούς της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης «θα βρεθεί σε δύσκολη κατάσταση» και παρέπεμψε στις λεγόμενες «εξουσίες της Βόννης», δηλαδή στις αυξημένες αρμοδιότητες που έχει ο ίδιος ο Σμιτ πάνω σε όλες τις πλευρές της διακυβέρνησης του προτεκτοράτου της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης. Αρμοδιότητες που «δεν αφορούν απλά την απομάκρυνση κάποιου αξιωματούχου», τόνισε και κατέληξε: «Θα ακολουθήσουμε ένα μονοπάτι που ο Ντόντικ δεν φανταζόταν (...) Πρέπει να εργαστούμε για να διασφαλίσουμε ότι το μέλλον της Βοσνίας θα συνεχιστεί χωρίς τον Ντόντικ».

Ακόμα, στα τέλη της βδομάδας βρέθηκε στο Σαράγεβο η επικεφαλής της αμερικανικής Υπηρεσίας για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID, παραμάγαζο της CIA), Σαμάνθα Πάουερ, αναγγέλλοντας κι αυτή ότι μετά τις κυρώσεις σε βάρος του Ντόντικ, τις οποίες η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε στις αρχές Γενάρη, μπορεί να ακολουθήσουν και άλλες. «Δεν θα διστάσουμε να ενεργήσουμε ενάντια σε αυτούς που συντηρούν τη διαφθορά, την αποσταθεροποίηση και τη διάσπαση σε βάρος του λαού της Βοσνίας», απείλησε με τη σειρά της.

Σημειωτέον, οι αποσχιστικές - ουσιαστικά - αποφάσεις της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης ήρθαν ένα 6μηνο περίπου μετά τα non paper για αλλαγές συνόρων στα Δυτικά Βαλκάνια, που κυκλοφορούσαν την άνοιξη στα - σλοβενικά τότε - συρτάρια της ηγεσίας της ΕΕ και όλοι τα διέψευδαν. Οι εξελίξεις «τρέχουν» πάνω στους ίδιους τους άξονες της Συμφωνίας του Ντέιτον, που υπεγράφη τον Νοέμβρη - Δεκέμβρη του 1995, μετά τη διάλυση της Ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, και με την οποία ιδρύθηκε η Bοσνία - Ερζεγοβίνη, χωρισμένη σε δύο οντότητες, με αυξημένες αρμοδιότητες και με βάση την εθνοτική σύνθεση του πληθυσμού: Την Ομοσπονδία της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, όπου πλειοψηφούν Βόσνιοι και Κροάτες, και τη Σερβική Δημοκρατία, όπου το 81% είναι Σέρβοι. Η έκταση της Σερβικής Δημοκρατίας αντιστοιχεί στο 48% της έκτασης όλης της Bοσνίας - Ερζεγοβίνης και ο πληθυσμός της στο 34%.

Ενδεικτική των σχεδίων αναβάθμισης της ΝΑΤΟικής παρουσίας είναι όμως και η ανακοίνωση ότι το ΝΑΤΟ ξεκινά την ανακαίνιση της στρατιωτικής βάσης Κουτσόβα στην Αλβανία, 80 χλμ. νότια των Τιράνων, την οποία στο εξής θα χρησιμοποιεί και η λυκοσυμμαχία, για επιχειρήσεις εναέριου εφοδιασμού, υλικοτεχνικής υποστήριξης, αεροπορικής επιτήρησης κ.λπ.

Ολα αυτά ενώ η Αρλίνκα Χέλικ, μέλος της βρετανικής Βουλής των Λόρδων, ζήτησε προ ημερών «τρία βήματα για μια ισχυρή και σταθερή Βοσνία - Ερζεγοβίνη: Ανάπτυξη του ΝΑΤΟ στην περιοχή για την αποτροπή αποσχιστών, κυρώσεις σε όσους επιδιώκουν την καταστροφή της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και διάλογο για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, για έναν 21ο αιώνα που θα λειτουργεί για όλους τους πολίτες της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και όχι ορισμένους μόνο».

Στο πλαίσιο αυτό, ειδικό ρόλο φαίνεται ότι αναλαμβάνει η Τουρκία, ένα από τα ισχυρότερα μέλη του ΝΑΤΟ στην περιοχή, που μάλιστα αυτήν την περίοδο οξύνει το παζάρι με τους Δυτικούς εταίρους της σε Αιγαίο, Κυπριακό, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή: Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν στις αρχές της βδομάδας βρέθηκε στην Αλβανία, όπου ξεχώρισε την αξία των τουρκο-αλβανικών σχέσεων εστιάζοντας στη «συμμαχία μας εντός του ΝΑΤΟ», που «έχει σημαντική θέση για την ασφάλειά μας».

Μια μέρα μετά, υποδέχτηκε στην Κωνσταντινούπολη τον Σέρβο ομόλογό του, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, με τον οποίο όπως ανακοίνωσε «συμφωνήσαμε να συναντηθούν οι ηγέτες Σέρβων, Κροατών και Βόσνιων και να λυθεί η κρίση στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη». «Στόχος μας είναι να τερματιστούν οι εντάσεις στη Βοσνία με μια θετική προσέγγιση», ανέφερε, ξεκαθαρίζοντας ότι «αν μια τέτοια προσέγγιση επιτευχθεί, στη βάση του αμοιβαίου οφέλους, η Τουρκία θα κάνει οτιδήποτε μπορεί».

Σημειωτέον, η συνάντηση Βούτσιτς - Ερντογάν έγινε μετά από συνάντηση Βούτσιτς - Ντόντικ, όπου ο Σέρβος Πρόεδρος τόνισε ότι «το τραπέζι στο οποίο οι εκπρόσωποι της Σερβικής Δημοκρατίας οφείλουν να καθίσουν δεν πρέπει να είναι άδειο».

Ολα τα παραπάνω καταγράφονται ενώ αντίπαλοι των δυτικών μονοπωλίων διεισδύουν αποφασιστικά στα Δυτικά Βαλκάνια, επενδύοντας όπως φαίνεται και στη συνεργασία ειδικά με τη Σερβική Δημοκρατία: Στα τέλη Δεκέμβρη εγκαινιάστηκαν στη Φότσα (στα νότια της Βοσνίας, κοντά στα σύνορα με Μαυροβούνιο) τα έργα κατασκευής τριών μονάδων παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, στις όχθες του ποταμού Μπίστριτσα.

Ανάδοχος είναι o κινεζικός όμιλος «Aviation Industry Corporation of China» (AVIC), με τη συνολική αξία του έργου να ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ. Ο πρωθυπουργός της Σερβικής Δημοκρατίας, Ράντοβαν Βίσκοβιτς, που παρευρέθηκε στα εγκαίνια μαζί με εκπρόσωπο της κινεζικής πρεσβείας, δήλωσε ότι «η Σερβική Δημοκρατία στοχεύει να αναγνωριστεί ως περιφερειακός ηγέτης στην Ενέργεια» και ότι το έργο θα συμβάλει και στην αλλαγή του σημερινού ποσοστού (60%) κάλυψης των ενεργειακών αναγκών από ορυκτά καύσιμα, με στροφή προς μορφές Ενέργειας «πιο φιλικές προς το περιβάλλον», ευχαριστώντας την Κίνα και ειδικά την AVIC για τη στήριξή τους.

Από την πλευρά της η Ρωσία ήταν από τους πρώτους που έτρεξαν να επικρίνουν τις κυρώσεις των ΗΠΑ σε βάρος του Ντόντικ, με τον ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ να καταγγέλλει «προσπάθειες να μετατραπεί η Βοσνία από ένα κράτος με δύο οντότητες και τρία συστατικά έθνη, που απολαμβάνουν ισότιμα δικαιώματα, σε ένα ενιαίο κράτος».

Εχει τη δική του σημασία το ότι ο Λαβρόφ επέκρινε τις αμερικανικές κυρώσεις υποδεχόμενος στη Μόσχα τον Κροάτη ομόλογό του, Γκόρνταν Γκρίλιτς Ράντμαν, με τον οποίο μοιράστηκε διαπιστώσεις για «προφανείς διακρίσεις» και σε βάρος των Κροατών της Βοσνίας (σε αντίθεση με τους Σερβοβόσνιους, οι Κροάτες δεν εκπροσωπούνται με δική τους ξεχωριστή «συστατική οντότητα» στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη). Λαβρόφ και Ράντμαν ζήτησαν «να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό» η εκλογική μεταρρύθμιση στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, διαδικασία την οποία στηρίζει ολόπλευρα και η Κροατία και από την οποία προσδοκούν να αναβαθμίσουν τη θέση τους οι Κροάτες της Βοσνίας. Η εκλογική μεταρρύθμιση στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη θα απασχολήσει και τις επαφές που θα έχει στο Σαράγεβο ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, Μάθιου Πάλμερ, την επόμενη βδομάδα.

Τέλος, αποκαλυπτική των επιλογών Ρωσίας και Κίνας είναι η συμμετοχή αντιπροσώπων τους στην παρέλαση που έγινε στην Μπάνια Λούκα, πρωτεύουσα της Σερβικής Δημοκρατίας, στις 9 Γενάρη, για τη «Μέρα της Σερβικής Δημοκρατίας», την οποία το Συνταγματικό Δικαστήριο της Bοσνίας - Ερζεγοβίνης έχει κηρύξει «αντισυνταγματική». Tη Ρωσία εκπροσώπησε ο ίδιος ο πρέσβης της στη Bοσνία - Ερζεγοβίνη, Ιγκόρ Καλμπούχοφ.

Στη παρέλαση της 9ης Γενάρη συμμετείχε και η Σέρβα πρωθυπουργός Ανα Μπρνάμπιτς, η οποία ας καταγραφεί ότι τη βδομάδα που πέρασε ανακοίνωσε πως ακυρώθηκαν όλες οι διοικητικές πράξεις, άδειες και αποφάσεις που αφορούσαν τον αγγλο-αυστραλιανό κολοσσό εξόρυξης «Rio Tinto», που επρόκειτο να αξιοποιήσει ένα τεράστιο κοίτασμα λιθίου, ορυκτού σημαντικού για την κατασκευή σύγχρονων μπαταριών.

Αλλά και σε άλλα μέτωπα της περιοχής οι εξελίξεις βεβαιώνουν πόσο οξύνονται οι ενδοαστικές διεργασίες για τους όρους των συνεργασιών με τη Δύση και τις Ρωσία - Κίνα. Ενδεικτικές είναι π.χ. δηλώσεις στελεχών της νέας κυβέρνησης στη Βουλγαρία, όπως του υπουργού Αμυνας Στ. Γιάνεφ, ο οποίος τον Δεκέμβρη είπε ότι «δεν υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις» που να δικαιολογούν «ανάπτυξη πρόσθετων στρατευμάτων» του ΝΑΤΟ στη βουλγαρική επικράτεια. Αλλοι Βούλγαροι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι «αυτήν τη στιγμή η Βουλγαρία βρίσκεται σε σταυροδρόμι, όπως και άλλες χώρες που εξαρτώνται σοβαρά από τη Ρωσία για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών».

Στις αρχές της βδομάδας, πάντως, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός Κίριλ Πετκόφ ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που επισκέφτηκε τη Βόρεια Μακεδονία μετά την ορκωμοσία του νέου πρωθυπουργού Ντ. Κοβατσέφσκι, με τον οποίο ανακοίνωσαν εντατικοποίηση του διαλόγου για διευθέτηση των διμερών τους διαφωνιών και αναβάθμιση σχέσεων. Κάτι που περιμένουν διακαώς Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την πορεία ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας - αλλά και της Αλβανίας - στην ΕΕ.

Μέσα αυτό το περίπλοκο σκηνικό, είχαν προηγηθεί νέες αμερικανικές προειδοποιήσεις για κυρώσεις κατά της Βουλγαρίας «αν δεν αλλάξει τη θέση της» και επιμείνει στο βέτο για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ. Ολα αυτά ενώ την Παρασκευή η ρωσική πλευρά χαρακτήρισε «θεμελιώδες ζήτημα», προκειμένου να προχωρήσουν οι διαβουλεύσεις με ΗΠΑ - ΝΑΤΟ για τις «εγγυήσεις ασφάλειας» στην Ευρώπη, την απομάκρυνση των ΝΑΤΟικών στρατευμάτων και οπλικών συστημάτων από περιοχές όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία.