«Ατομικά» πτυχία «οραματίζονται» οι κυβερνήσεις των χωρών που συμμετέχουν στη Διαδικασία της Μπολόνια. Στόχος είναι να καταργηθεί το πτυχίο όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα και να μετατραπεί σ' ένα σύνολο σκόρπιων γνώσεων από τα μαθήματα στα αμφιθέατρα και τα εργαστήρια μέχρι τις εκδηλώσεις και τις ημερίδες ιδιωτικών και δημόσιων φορέων. Παράλληλα, προωθείται η απευθείας σύνδεση των Πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις, ώστε να καθορίζουν απόλυτα τη γνώση που παρέχεται μέσω και των προγραμμάτων σπουδών. Οι στόχοι αυτοί είναι η συνέχεια των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην εκπαίδευση και επικυρώθηκαν στις 11 και 12 Μάρτη, σε «επετειακή σύνοδο» στη Βουδαπέστη και στη Βιέννη.

Οι υπουργοί Παιδείας 47 χωρών (μεταξύ αυτών και η Αννα Διαμαντοπούλου από την Ελλάδα) στο ανακοινωθέν της συνόδου αναφέρουν ότι η «εταιρική σχέση» δημοσίων αρχών, ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, φοιτητών, προσωπικού, «μαζί με τους εργοδότες» έχει προχωρήσει με μια σειρά «μεταρρυθμίσεις», αλλά χρειάζεται «ένταση των προσπαθειών». Στην «επετειακή σύνοδο» τονίστηκε ότι πρέπει να υλοποιηθούν οι βασικοί στόχοι της περσινής συνόδου, στη Λουβέν, όπου αποτιμήθηκαν τα δέκα χρόνια της Διαδικασίας της Μπολόνια και σχεδιάστηκαν αλλαγές που πρέπει να γίνουν μέχρι το 2020.

Υπενθυμίζουμε ότι την πρώτη δεκαετία της Διαδικασίας της Μπολόνια προτεραιότητα ήταν το «σπάσιμο» των σπουδών της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε τρεις κύκλους (πτυχίο - μεταπτυχιακό - διδακτορικό). Ο σχεδιασμός τους ήταν - και είναι - να διαμορφωθεί μια μεγάλη μάζα αποφοίτων με πτυχία κατασκευασμένα σύμφωνα με τις «ανάγκες» της αγοράς, τα οποία θα μπορούν «ευέλικτα» να «ανανεώνονται» με καταρτίσεις και επανακαταρτίσεις στο εργασιακό μέλλον του κάθε αποφοίτου. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στο κεφάλαιο να έχει ένα «ευέλικτο» και φθηνό δυναμικό, που θα μπορεί να μετακινείται επαγγελματικά σε διάφορους τομείς, εύκολα και με μικρό κόστος.

Το πτυχίο, πλέον, δε συνδέεται με συγκεκριμένα επαγγελματικά δικαιώματα, αλλά γενικά κι αόριστα με τη ...δυνατότητα πρόσβασης στο επάγγελμα. Η ειδίκευση πέρασε στα μονοετή ή διετή μεταπτυχιακά (που στη χώρα μας λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό με δίδακτρα). Χαρακτηριστικό είναι ότι στην Ελλάδα τα δίδακτρα κυμαίνονται από 4.000 ευρώ έως 20.000, ενώ στις λίγες περιπτώσεις όπου δεν έχουν υπάρχουν ακόμα, η πληρωμή γίνεται με έμμεσους τρόπους. Ο ταξικός φραγμός των διδάκτρων αποκλείει όλο και περισσότερο τους φοιτητές απ' τα λαϊκά στρώματα απ' το λεγόμενο δεύτερο κύκλο σπουδών. Σε σχετική έκθεση της Κομισιόν, που παρουσιάστηκε στην «επετειακή σύνοδο» αναφέρεται ότι η Διαδικασία της Μπολόνια «πέτυχε τους βασικούς της στόχους», ενώ σημειώνεται ότι «το σύστημα των τριών κύκλων σπουδών» είναι σήμερα «κανόνας σε όλη την Ευρώπη», εντοπίζοντας μόνο πρόβλημα αναγνώρισης σπουδών σε ορισμένες χώρες.

Η Διαδικασία της Μπολόνια εφαρμόζεται στη χώρα μας - με καθυστερήσεις που πέτυχε το φοιτητικό και σπουδαστικό κίνημα - και αποτυπώνεται στους νόμους που πέρασαν τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Στους νόμους αυτούς θεσμοθετήθηκε η ιδιωτικοοικονομική λειτουργία των Πανεπιστημίων, ώστε να μπορούν να συνδέονται με τις επιχειρήσεις, η αξιολόγηση των Πανεπιστημίων σύμφωνα με τα κριτήρια της αγοράς, τα πτυχία που μετατρέπονται σε σύνολο πιστωτικών μονάδων. Με την εφαρμογή των αναδιαρθρώσεων το Πανεπιστήμιο θα είναι πια «έτοιμο» για το επόμενο βήμα υπέρ του κεφαλαίου: Αμεση συνδιαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών με τις επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Παιδείας για την «επετειακή σύνοδο» Βουδαπέστης και Βιέννης, μεταξύ των θεμάτων συζήτησης ήταν και η «αναμόρφωση πτυχίων και προγραμμάτων σπουδών». Η αναμόρφωση βασίζεται στις αποφάσεις της περσινής συνόδου της Λουβέν, όπου προσδιορίστηκαν οι τομείς στους οποίους θα δοθεί έμφαση την επόμενη δεκαετία: Πλήρης εφαρμογή της «αξιολόγησης» των Πανεπιστημίων, αύξηση της κινητικότητας, απασχολησιμότητα και συνεργασία με επιχειρήσεις, διαφοροποίηση πτυχίων και μετατροπή της εκπαίδευσης σε ατομική υπόθεση. Για να υλοποιηθούν οι παραπάνω στόχοι χρειάζονται όχι μόνο άλλα προγράμματα σπουδών, αλλά και προώθηση της διοικητικής αυτοτέλειας των Πανεπιστημίων, ώστε να μπορούν να «συνεργάζονται» άμεσα με τις επιχειρήσεις.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, άλλωστε, είναι βασικός συνομιλητής στα φόρουμ που διοργανώνονται για τη Διαδικασία της Μπολόνια. Δε θα μπορούσε, «φυσικά», να ήταν διαφορετικά, αφού διατυπωμένος στόχος της Διαδικασίας της Μπολόνια είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων σε σχέση με εκείνα των ΗΠΑ, όπου αποτυπώνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ του αμερικανικού και ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Καταρχήν η ΕΕ θέλει μεγαλύτερο κομμάτι από την «πίτα» των νέων που μεταναστεύουν για σπουδές. Κατά δεύτερον, τα Πανεπιστήμια είναι οι φορείς που διαμορφώνουν μεγάλο μέρος του αυριανού εργατικού δυναμικού. Συνεπώς, το κεφάλαιο θέλει να έχει το βασικό λόγο στο είδος της γνώσης που παρέχεται στην Ανώτατη Εκπαίδευση, αλλά και στη δομή που αυτή θα έχει. Οι αποφάσεις της συνόδου της Λουβέν, με ορίζοντα το 2020, αυτό ακριβώς κάνουν, υλοποιούν τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων για τους αυριανούς εργαζόμενους.

• Aντιστοίχιση ακαδημαϊκών τίτλων και προσόντων. Πρόκειται για βασική επιλογή της πολιτικής της Διά Βίου Μάθησης. Τα πτυχία των Πανεπιστημίων μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι με κάθε είδους προϊόντα εκπαίδευσης που πουλιούνται από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς. Το συνολικό αποτέλεσμα θα αξιολογείται σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων και ο εργαζόμενος κατατάσσεται σε κάποιο απ' τα επίπεδά του. Σε αυτή τη διαδικασία εντάσσεται και ο στόχος για καθιέρωση των πιστωτικών μονάδων στα Πανεπιστήμια και τη μετατροπή του πτυχίου σε ένα σύνολο σκόρπιων γνώσεων. Σημειώνουμε ότι το υπουργείο Παιδείας έχει καταθέσει σχέδιο για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων και τη Διά Βίου Μάθηση. Η νέα πραγματικότητα που θέλουν να διαμορφώσουν είναι εφιαλτική για τον εργαζόμενο. Θα αξιολογείται και θα επαναξιολογείται σύμφωνα με την ατομική του εκπαιδευτική διαδρομή και με βάση αυτή θα «διαπραγματεύεται» την εργατική του δύναμη. Ατομική εκπαιδευτική διαδρομή σημαίνει, όμως, ατομική σύμβαση εργασίας, κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και με το «επιχείρημα» των διαφορετικών προσόντων κάθε εργαζόμενου!
• Την προώθηση της κινητικότητας φοιτητών και ερευνητών. Ο στόχος για κινητικότητα στους φοιτητές έχει άμεση σχέση με την κινητικότητα στους εργαζόμενους. Με λίγα λόγια, με το πρόσχημα της διαμονής σε μια άλλη χώρα καλλιεργείται η συνείδηση του αυριανού εργαζόμενου που θα μεταφέρεται από χώρα σε χώρα μήπως βρει δουλειά. Η κινητικότητα, φυσικά, ευνοεί το κεφάλαιο, αφού θα μπορεί να διαλέγει εργαζόμενους από όλη την Ευρώπη και, προφανώς, να επιλέγει το εργατικό δυναμικό που χρειάζεται με το μικρότερο κόστος. Παράλληλα, ο φοιτητής θα είναι φθηνό εργατικό δυναμικό κατά τη διάρκεια της φοίτησής του. Υπάρχουν, ήδη, προγράμματα όπου φοιτητές κάνουν πρακτική άσκηση σε άλλες χώρες, με ελάχιστη αμοιβή, ενώ εργάζονται κανονικά.
• Την ιδιωτικοποίηση πτυχών της λειτουργίας των Πανεπιστημίων μέσα από τη διεύρυνση των διδάκτρων, την κατάργηση της φοιτητικής μέριμνας, τις συναλλαγές με τις επιχειρήσεις. Η φοιτητική μέριμνα, άλλωστε, αντιμετωπίζεται ως ένα ακόμα πεδίο επενδύσεων και δραστηριοποίησης για τις επιχειρήσεις. Στόχος είναι τα «ευνοϊκά» φοιτητικά δάνεια, αλλά και η διεύρυνση των ανταποδοτικών υποτροφιών, όπου οι φοιτητές θα παίρνουν ελάχιστα χρήματα και, παράλληλα, θα εργάζονται. Επιπλέον, μπορεί στο ανακοινωθέν της Λουβέν να σημειώνεται ότι η δημόσια χρηματοδότηση είναι η κύρια πηγή για τα Πανεπιστήμια, αλλά τονίζεται ότι «μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην αναζήτηση νέων και διαφοροποιημένων πηγών και μεθόδων χρηματοδότησης». Αυτό σημαίνει ότι το κάθε πανεπιστήμιο θα ψάχνει, όλο και περισσότερο, άλλες πηγές χρηματοδότησης απ' τον ιδιωτικό τομέα, άρα θα προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της κάθε επιχείρησης.
• Ενίσχυση της διάσπασης των σπουδών σε κύκλους (μπάτσελορ - μάστερ - διδακτορικό), προφανώς με πιο κάθετο και έντονο διαχωρισμό μεταξύ των κύκλων, ώστε να γίνεται από νωρίς το πρώτο ταξικό ξεκαθάρισμα. Πτυχία «ευέλικτα» για τους πολλούς, ώστε να μπορούν αύριο να ανταποκρίνονται στην επαγγελματική κινητικότητα και διαμόρφωση μιας ελίτ επιστημόνων που θα δεσμεύεται από την κυρίαρχη τάξη.

Η επόμενη σύνοδος των υπουργών Παιδείας που συμμετέχουν στη Διαδικασία της Μπολόνια, όπου θα ελεγχθούν τα αποτελέσματα, θα γίνει στο Βουκουρέστι στις 26 και 27 Απρίλη του 2012.