ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 20 Σεπτέμβρη 2009 - 1η έκδοση
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΑΣΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
Εργα και ημέρες των «πραματευτάδων»

Τα «πολιτιστικά διαπιστευτήρια» του αστικού πολιτικού συστήματος στο κεφάλαιο

Το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας παραχωρήθηκε για εκδήλωση κλασικής μουσικής προς τέρψη των διευθυντών μεγάλης πολυεθνικής κινητής τηλεφωνίας...
Το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας παραχωρήθηκε για εκδήλωση κλασικής μουσικής προς τέρψη των διευθυντών μεγάλης πολυεθνικής κινητής τηλεφωνίας...
«Τώρα είναι η ώρα να αξιοποιήσουμε τη μεγάλη (υλική και άυλη) ολυμπιακή κληρονομιά, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, το φυσικό και πολιτισμικό πλούτο μας» (Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, απευθυνόμενος στη γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων).

«(...) είναι άκρως θετικό όταν η ιδιωτική πρωτοβουλία ενεργοποιείται, κάνει μια δημιουργική πολιτιστική παρέμβαση, προς όφελος της κοινωνίας, που η πολιτεία καλωσορίζει αλλά και ενθαρρύνει. Διότι είναι βαθιά μας πίστη ότι από τη συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα ο πολιτισμός μπορεί να βγει κερδισμένος» (Μιχ. Λιάπης, πρώην υπουργός Πολιτισμού, εγκαινιάζοντας έκθεση στο ιδιωτικό μουσείο κοσμήματος «Λαλαούνη»).

«(...) η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων που ζουν σε μία περιοχή με βιομηχανικό ενδιαφέρον και δραστηριότητα αποτελεί κέρδος και για τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει την κοινωνική προσφορά της επιχειρηματικότητας και τη βαθύτατη επίδραση στα πολιτιστικά δρώμενα» (Π. Τατούλης, πρώην υπουργός Πολιτισμού, σε σύσκεψη στην Ελευσίνα προς τους εκπροσώπους των: «Εθνική Τράπεζα Ακίνητα», «Χαλυβουργική ΑΕ», «Ελληνικά Πετρέλαια», «Ιδρυμα Λάτση», «Ομιλος ΤΙΤΑΝ»).

«(...) φέρτε μαζί σας και μια τράπεζα (...)» (Πρόταση του πρώην υπουργού Πολιτισμού Ευ. Βενιζέλου για δημιουργία Ευρωπαϊκού Κέντρου Κινηματογράφου, χρηματοδοτούμενου από τις τράπεζες).

Το Κάστρο Ιωαννίνων
Το Κάστρο Ιωαννίνων
«Βασικός μας στόχος θεωρώ ότι πρέπει να είναι (...) η σταδιακή απεξάρτηση - απελευθέρωση του υπουργείου Πολιτισμού από τα λίγα κρατικά κονδύλια που υπάρχουν με την κατά το δυνατό πιο γρήγορη ανάπτυξη του θεσμού των χορηγιών» (Αντ. Σαμαράς, πρώην υπουργός Πολιτισμού).

«Εγώ, όπως ξέρετε, είμαι marketeer (σ.σ. ο ασχολούμενος με το μάρκετινγκ) (Γ. Βουλγαράκης, πρώην υπουργός Πολιτισμού, παρουσιάζοντας το νέο λογότυπο του ΥΠΠΟ).

Η αλήθεια είναι ότι δε χρειάζεται μεγάλος κόπος για να αναδειχθεί ο αντιδραστικός προσανατολισμός της πολιτιστικής πολιτικής του δικομματισμού: Δεν τον κρύβουν. Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ «διαγκωνίζονται» μόνο ως προς το ποιος θα εκφράσει καλύτερα τα συμφέροντα του κεφαλαίου σε επίπεδο πολιτικής εξουσίας και στον τομέα του πολιτισμού. Εφαρμόζοντας πλήρως τις «πολιτιστικές» ανάγκες των μονοπωλίων της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο, ο δικομματισμός γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνος για την πολιτιστική κληρονομιά και τη σύγχρονη δημιουργία. Σε αυτό το πεδίο, της εφαρμοζόμενης πολιτικής, «πραγματώνεται» η ταύτιση της ρητορικής τους, αλλά και αναδεικνύεται ακόμη μεγαλύτερη η ανάγκη αντεπίθεσης του κινήματος, αν δε θέλουμε να μετατραπεί ο πολιτιστικός πλούτος του λαού σε «χρυσωρυχείο» και, προοπτικά, σε ιδιοκτησία του κεφαλαίου.

Οι... «σωτήρες»

Ενα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η πολιτική είναι η, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, παραχώρηση αρχαίου μνημείου σε ιδιώτες. Συγκεκριμένα, το 2007, το υπουργείο Πολιτισμού παραχώρησε, προς χρήση για 50 χρόνια, στο Ιδρυμα του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, τμήμα του Κάστρου των Ιωαννίνων (Ιτς Καλέ) για τη δημιουργία μουσείου. Η παραχώρηση βασίστηκε στο νόμο 2557 του 1997 του ΠΑΣΟΚ, πάνω στον οποίο στηρίχθηκαν και άλλες παραχωρήσεις χαρακτηρισμένων μνημείων, πλην όμως νεοτέρων (σ.σ. μετά το 1830). Αυτή η τακτική διολίσθησε και στην παραχώρηση αρχαίου μνημείου.

Ηταν να μη γίνει η αρχή. Ενα χρόνο μετά, το 2008, η «γαλαζοπράσινη» πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο της Κέρκυρας, παραχωρεί στον ίδιο επιχειρηματικό όμιλο, επίσης για 50 χρόνια, την Ακρόπολη του Φρουρίου της Κέρκυρας πάλι για δημιουργία μουσείου. Πριν, οι κυβερνήσεις είχαν «φροντίσει» να υποβαθμίσουν το μνημείο ώστε η παραχώρηση στους ιδιώτες να εκληφθεί από την κοινή γνώμη ως κάτι «φυσιολογικό». Είναι χαρακτηριστικό, ότι το 2005, σε σύσκεψη στο ΥΠΠΟ, διαπιστώθηκε εικόνα εγκατάλειψης, υποβάθμισης και χαμηλή επισκεψιμότητα για το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας. Διαπιστώθηκαν, επίσης, προβλήματα συντήρησης και αναστήλωσης. Αποφασίστηκαν διάφορες «παρεμβάσεις» στο μνημείο και, μεταξύ άλλων, «μόλις συγκεντρωθούν τα απαραίτητα στοιχεία θα συγκληθεί νέα σύσκεψη, διευρυμένη με εκπροσώπους της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης και με εκπροσώπους άλλων φορέων, προκειμένου να ληφθούν οριστικές αποφάσεις». Τότε ο «Ρ» αναρωτιόταν... «προφητικά», «τι είδους αποφάσεις για θέματα συντήρησης μνημείων μπορούν να οριστικοποιηθούν από τους ΟΤΑ και "άλλους φορείς" (σ.σ. ποιους;). Εκτός αν στη μέλλουσα σύσκεψη μπουν και θέματα χρήσης του μνημείου (...)».

Το Σεπτέμβρη του 2008, κλιμάκιο της ΝΕ Κέρκυρας του ΚΚΕ, επισκέφθηκε την 21η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στην Κέρκυρα όπου επισημάνθηκαν οι σοβαρές ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό. Ενδεικτικά αναφέρθηκε ότι υπάρχουν μόλις 3 αρχαιολόγοι αντί των 8 που προβλέπονται, ενώ εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού εργαζομένων καταστρατηγείται το ωράριό τους, όπως συμβαίνει με τους νυχτοφύλακες. Αυτές οι ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό επιδιώκεται να «μπαλωθούν» με πολλαπλές συμβάσεις καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των συνολικά 40 εργαζομένων είναι συμβασιούχοι αορίστου και ορισμένου χρόνου, ωρομίσθιοι ή δουλεύουν με προγράμματα «stage». Ενα από τα σημαντικά ζητήματα που τέθηκαν στο κλιμάκιο του ΚΚΕ ήταν τα πενιχρά κρατικά κονδύλια που διατίθενται για τον πολιτισμό πανελλαδικά με αποτέλεσμα και αυτά που δίνονται στην Κέρκυρα, μια περιοχή με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, να είναι «σταγόνα στον ωκεανό». Αποτέλεσμα της υποχρηματοδότησης είναι να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν ζητήματα που αφορούν στις περιμετρικές οχυρώσεις, στο παλαιό και νέο φρούριο κλπ., ενώ, όπως αναφέρθηκε, τα 2,5 εκατομμύρια ευρώ που θα δοθούν στην Τράπεζα Πειραιώς για την κατασκευή Μουσείου Τυπογραφίας (χρήματα που η Τράπεζα θα διεκδικήσει από πόρους της ΕΕ), θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τον προϋπολογισμό για την αντιμετώπιση των πολιτιστικών αναγκών της 21ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Και μια χρήσιμη «λεπτομέρεια» του πώς αλληλοσυμπληρώνεται ο δικομματισμός στην αντιδραστική πολιτική για τον πολιτισμό: Το άρθρο 51 του Ν. 3028/2002, πρόβλεπε τη σύσταση συμβουλίου, με 15 μέλη (υπηρεσιακοί παράγοντες του ΥΠΠΟ, ένα μέλος της ΚΕΔΚΕ και ένα του ICOM, Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) και 2 ακόμη μέλη «με επιστημονική ειδίκευση ή επαγγελματική εμπειρία σε θέματα οργάνωσης και λειτουργίας μουσείων». Με το νόμο διαφαινόταν η διάθεση του ΠΑΣΟΚ να συγκεκριμενοποιήσει την εμπορευματοποίηση του πολιτισμού με τέτοιες ρητορικές «ακροβασίες», η ουσία των οποίων παρέπεμπε σε καλυμμένο «μανατζάρισμα» ή παραχώρηση των κρατικών μουσείων σε ιδιώτες. Η ΝΔ «έπιασε» το «μήνυμα» και το 2006, με υπουργική απόφαση, διόρισε σαν μέλη του Συμβουλίου Μουσείων εκπροσώπους του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και του Πολιτιστικού Ιδρύματος του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς. Το Δεκέμβρη του 2007, λίγες βδομάδες μετά την παραχώρηση του Ιτς Καλέ στην τράπεζα, στο «Συμβούλιο Χορηγιών» που προβλέπεται στον αντιδραστικό νόμο περί «πολιτιστικής χορηγίας», η κυβέρνηση διορίζει επιχειρηματίες και στελέχη επιχειρήσεων με... «γνωμοδοτικό και συμβουλευτικό χαρακτήρα» σε θέματα «πολιτιστικής χορηγίας»...

Εδώ αξίζει να σταθεί κανείς και στη στάση του ΣΥΝ. Αν και καταψήφισε επί της αρχής το νομοσχέδιο για την «πολιτιστική χορηγία», ωστόσο... «διαπίστωσε» «θετικά βήματα» εκ μέρους του ΥΠΠΟ. «Είμαστε διατεθειμένοι να στηρίξουμε μορφές χορηγίας εφόσον ανταποκρίνονται σε ορισμένα κριτήρια», αν «διαμορφωθεί ένας διαφανής, δίκαιος θεσμός» είχε δηλώσει ο Αλ. Αλαβάνος...

Οι άστεγοι...

Ετσι λοιπόν «στρώνει» το αστικό κράτος το δρόμο στο κεφάλαιο. Μπορεί ακόμη να μην έχουμε φτάσει στις «υιοθεσίες» μνημείων από ιδιώτες, όπως συνέβη στην Ιταλία το 2000 ή όπως συμβαίνει σήμερα κατά κόρον στη Ρωσία, ωστόσο όλα δείχνουν ότι δεν είμαστε πολύ μακριά. Προς το παρόν φαίνεται πως το κεφάλαιο ενδιαφέρεται για σίγουρα και πιο άμεσα κέρδη, γι' αυτό και προτιμά «φιλέτα», όπως τα μουσεία. Το σχετικό θεσμικό πλαίσιο διαμορφώθηκε πάλι από το ΠΑΣΟΚ το 2003, με τον Οργανισμό του υπουργείου Πολιτισμού, ο οποίος απέκοψε μεγάλα μουσεία της χώρας από τις «μητρικές» Εφορείες Αρχαιοτήτων, συγκροτώντας «αυτόνομους» οργανισμούς, στη λογική της «ευελιξίας» και της «αυτοτέλειας».

Η ΝΔ επιχείρησε το 2005 να κάνει ένα ακόμη βήμα προς αυτή την κατεύθυνση με το νομοσχέδιο για νέο Οργανισμό του ΥΠΠΟ ο οποίος προέβλεπε τη μετατροπή 10 μεγάλων και σημαντικών μουσείων της χώρας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Ακροπόλεως, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Μουσείο Ασιατικής Τέχνης, Νομισματικό Μουσείο, Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας - Μουσείο Ιστορίας Ολυμπιακών Αγώνων και Μουσείο Δελφών) σε ΝΠΔΔ, απλώς «εποπτευόμενα» από το ΥΠΠΟ, αλλά «με πλήρη διοικητική, δημοσιονομική και λειτουργική αυτοτέλεια». Λόγω των αντιδράσεων των εργαζομένων στο ΥΠΠΟ το νομοσχέδιο δεν προχώρησε. Επρόκειτο όμως για υποχώρηση τακτικής: Το 2008, η κυβέρνηση «κατέβασε» το νομοσχέδιο με το οποίο το νέο Μουσείο Ακρόπολης «συστήνεται» ως ΝΠΔΔ ακριβώς με την ίδια λογική και σκοπούς.

Η προπαγανδιστική διγλωσσία του ΠΑΣΟΚ, με την οποία νομίζει ότι μπορεί να κρύψει την ταύτιση της πολιτικής του με αυτή της ΝΔ, ήταν χαρακτηριστική στην περίπτωση του Μουσείου Ακρόπολης: Το 2008, εντός Βουλής, ο εκπρόσωπός του κυνικότατα μίλησε για ...κυβερνητικό «πογκρόμ» στα «δημόσια αγαθά»! Τον περασμένο Ιούνη όμως το ΠΑΣΟΚ... δεν άντεξε και με αφορμή τα εγκαίνια του ΝΜΑ, δήλωνε, μεταξύ άλλων, ότι το εν λόγω Μουσείο «μπορεί και χρειάζεται να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη για την αναβάθμιση της κατάστασης και των υπολοίπων μουσείων της χώρας και την αντιστροφή της κρίσης επισκεψιμότητας που αντιμετωπίζουν» και ότι χρειάζεται «αυστηρός σεβασμός της αυτονομίας και αυτοτέλειάς του (...)»!

Ενα από τα πρώτα αποτελέσματα του «διαζυγίου» των μουσείων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία ήταν ότι η ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης έμεινε... άστεγη, αφού, με τον Οργανισμό του ΠΑΣΟΚ, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης αποκόπηκε από αυτήν. Από το 2003 μέχρι τουλάχιστον και το 2005, η Εφορεία «στεγαζόταν» σε «κοντέινερ» στον περίβολο των πρώην αποθηκών της βιομηχανίας «ΑΛΑΤΙΝΗ», διότι η τότε ηγεσία του ΥΠΠΟ αδιαφόρησε πλήρως και ψυχρά για την «τύχη» της.

Και τα «κριτήρια»...

Μέχρι τώρα, η ασκούμενη κυβερνητική πολιτική του δικομματισμού «περιορίζεται» σε παραχωρήσεις μνημείων στις επιχειρήσεις για διαφημιστικούς λόγους, έστω κι αν μερικές από αυτές τις αποφάσεις δεν γίνονται πράξη λόγω της άμεσης αντίδρασης του κινήματος (π.χ. το «φαγοπότι» εταιρείας κινητής τηλεφωνίας στη Στοά Αττάλου). Το θέμα είναι ότι παγιώνεται ένα επικίνδυνο «κλίμα» στους κρατικούς φορείς του πολιτισμού, οι οποίοι ορισμένες φορές φαίνεται να λειτουργούν με κριτήριο... το «βάρος» του «ονόματος» της εκάστοτε εταιρείας.

Για παράδειγμα, το Γενάρη του 2005 χρειάστηκε η «διπλή ψήφος» του τότε ΓΓ του ΥΠΠΟ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για να «περάσει» η παραχώρηση του αρχαιολογικού χώρου του Σουνίου στην αυτοκινητοβιομηχανία της BMW, η οποία ήθελε να τον χρησιμοποιήσει σαν «φόντο» για την παρουσίαση των προϊόντων της. Τα μισά μέλη του ΚΑΣ διαφώνησαν για δύο πολύ βασικούς και ευνόητους λόγους: Οτι θα πληγεί ο συμβολισμός του χώρου και η παιδευτική του διάσταση και ότι η παραχώρηση θα «ανοίξει την όρεξη» και σε άλλες πολυεθνικές.

Μόλις δύο μήνες μετά, το Μάρτη του 2005, μόνο ένα μέλος του ΚΑΣ διαφώνησε στην παραχώρηση του ίδιου του Παρθενώνα στη ΦΙΛΙΠΣ επίσης για διαφημιστικούς λόγους! Τα «επιχειρήματα»; «Η ΦΙΛΙΠΣ δεν είναι βάρβαρη εταιρεία» και η προβολή είναι «κολακευτική»! «Πρέπει να αποφεύγουμε τη χρήση μνημείων για ιδιωτικά συμφέροντα»... αλλά «η συγκεκριμένη περίπτωση είναι ξεχωριστή», αφού «η ΦΙΛΙΠΣ είναι επιχειρηματικός κολοσσός» και «δεν περιμένει οικονομικό όφελος από τη διαφήμιση»! «Δε θα πάθει τίποτα η Ακρόπολη», γιατί ...και ο ΕΟΤ τη χρησιμοποιεί, να επιβληθεί τέλος χρήσης στην εταιρεία, αλλά «όχι μεγάλο γιατί θα είμαστε άδικοι»..!

Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικά παραδείγματα για το τι ακριβώς διακινδυνεύεται με την παράδοση του πολιτισμού στο κεφάλαιο. Με πολύ σαφή τρόπο και με αφορμή το Μουσείο Ακρόπολης, το ΚΚΕ έθεσε το θέμα ως εξής: «(...) συγκρούονται και πάλι δύο πολιτικές: Η μία θεωρεί τον πολιτισμό χρυσοφόρο κέρας για το τουριστικό κεφάλαιο και τη βιομηχανία του θεάματος κλεισμένο σε αστραφτερά κέντρα με πανάκριβες υπηρεσίες για λίγους. Η άλλη επιδιώκει ο πολιτισμός να γίνει κτήμα των πολλών, που τον διαφύλαξαν, τον ανέπτυξαν και εξακολουθούν με το μόχθο τους να τον δημιουργούν. Ο λαός έχει έναν ακόμη λόγο να συνταχθεί δραστήρια με τη δεύτερη πολιτική, στον αγώνα για την ελεύθερη πρόσβαση όλων στα μουσεία, που πρέπει να μετατραπούν σε κοινωνική ιδιοκτησία στο έδαφος της φιλολαϊκής ανάπτυξης του πολιτισμού, στις συνθήκες της λαϊκής εξουσίας και οικονομίας».

Είναι στο χέρι των ανθρώπων του πολιτισμού και του λαού, να επιλέξουν.


Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ