ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Πέμπτη 20 Νοέμβρη 1997
Σελ. /32
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ατμόσφαιρα εικαστικής αναγέννησης

"Σε μια κοινωνία που εδράζεται στην ιδιωτική ιδιοκτησία, ο καλλιτέχνης παράγει εμπορεύματα για την αγορά, έχει ανάγκη από αγοραστές. Η Επανάστασή μας απελευθέρωσε τους καλλιτέχνες από την καταπίεση αυτών των εξαιρετικά πεζών συνθηκών. Μετέτρεψε το Σοβιετικό Κράτος σε υπερασπιστή και παραγγελιοδότη τους".Αυτά ανάμεσα σε άλλα, ανέφερε ο Β. Ι. Λένιν σε συζήτησή του με την Κλάρα Τσέτκιν,για τη ριζική αναδιάρθρωση όλης της καλλιτεχνικής ζωής της χώρας, ενώ με απλότητα και σαφήνεια διατύπωσε τον "στρατηγικό στόχο" της πολιτιστικής Επανάστασης. "Να βρεθεί η τέχνη κοντά στο λαό και ο λαός κοντά στην τέχνη".

Νέα πραγματικότητα

Η εικαστική δημιουργία των πρώτων χρόνων της Επανάστασης, αλλά και η δεκαετία του 1920, χαρακτηρίστηκε από τον ενθουσιασμό της γενιάς που πραγματοποίησε την Επανάσταση. Γονιμοποιημένες από τα ιδανικά της Μεγάλης Οχτωβριανής Επανάστασης, οι εικαστικές τέχνες αναπτύσσονται εντατικά.Μέσα στο κλίμα των θυελλωδών κοινωνικών ανακατατάξεων, η σοβιετική ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική και αφίσα, έζησαν στην ατμόσφαιρα της επαναστατικής αναγέννησης.

Η νέα ζωή ανέδειξε σε πρώτο πλάνο τις καθαρά διαφωτιστικές λειτουργίες της τέχνης. Από αυτό γίνεται κατανοητή και η στροφή πολλών καλλιτεχνών προς τις παραδόσεις του ρωσικού δημοκρατικού ρεαλισμού του 19ου αιώνα. Η ρεαλιστική τέχνη μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, παρουσιάζει μία πλατιά εικόνα της καθημερινής ζωής, του μόχθου του λαού και την πάλη του για τα δικαιώματά του.Προβάλλει τα σπουδαιότερα γεγονότα της ιστορίας, δημιουργεί εντυπωσιακές, διεισδυτικές από ψυχολογική άποψη μορφές των απλών ανθρώπων και των πρωτοπόρων κοινωνικών παραγόντων. Ταυτόχρονα τη χαρακτηρίζει η προσπάθεια να καταλάβει και να δείξει τον κόσμο, με όλη την αντιφατικότητά του, την ουσία των βαθύτερων εξελίξεων που συντελούνται στην κοινωνική πραγματικότητα, το εσωτερικό νόημα των φαινομένων.

Ομως τα χρόνια αυτά δεν αποτελούν κάποια ομοιογενή περίοδο, αλλά χαρακτηρίζονται από τον αγώνα διαφορετικών ρευμάτων, την επικράτηση ανόμοιων θεωριών και τάσεων. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η "Οργάνωση Καλλιτεχνών της Επαναστατικής Ρωσίας" (ΑΧΡΡ). Γύρω της συγκεντρώθηκε ένα μεγάλο καλλιτεχνικό δυναμικό, με κύριο στόχο την "ολοκλήρωση" του έργου των Ρώσων δημοκρατών του προηγούμενου αιώνα.

Στην επικράτηση της σοσιαλιστικής κουλτούρας, κάτω από την επίδραση των απαιτήσεων της νέας πραγματικότητας, συμμετείχαν πολλές ομάδες, αλλά και καλλιτέχνες που διαμορφώθηκαν πριν την επανάσταση, διατηρώντας βέβαια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Η ομάδα "Καρό Βαλέ",με τους Π. Κοντσαλόφσκι, Α. Κουπρίν, Α. Λεντούλοφ,οι "Τέσσερις Τέχνες" με τους Μ. Σαριάν, Β. Φαβόρσκι, Π. Κουζνετσόφ,οι καλλιτέχνες της αφηρημένης κατεύθυνσης, Λ. Λισίτσκι, Β. Τάτλιν, Λ. Ποπόβα.

Πρώτα βήματα

Στις αρχές του 1920 ιδιαίτερη σημασία αποκτούν τα ιστορικοεπαναστατικά θέματα.Χαρακτηριστικές οι δημιουργίες των Μ. Μπ. Γκρέκοφ, Α. Α. Ντεϊνέκα, Κ. Σ. Πετρόφ - Βότκιν, Μπ. Β. Γιογκανσόν, Ι. Ι. Μπρότσκι, Α. Μ. Γκεράσιμοφ.

Ιδιαίτερη θέση στη ζωγραφική των πρώτων χρόνων του σοβιετικού κράτους, κατέχει η προσωπογραφία.Μια από τις βασικές τάσεις της - η τυπολογική - παρουσιάζει αντιπροσωπευτικές μορφές ανθρώπων του λαού, αγωνιστών της επαναστατικής αναμόρφωσης της ζωής (Α. Ε. Αρχίποφ, Γ. Γ. Ριάζσκι κ. ά.), ενώ άλλη συνεχίζει τις παραδόσεις του διεισδυτικού ψυχολογικού πορτρέτου (Μ. Β. Νέστεροφ, Σ. Β. Μαλιούτιν, Π. Ντ. Κόριν κ. ά.). Σε πολλά πορτρέτα προβάλλει το στοιχείο της αισιοδοξίας, ενώ χαρακτηριστικοί για τη σοβιετική ζωγραφική είναι οι μεγάλοι πίνακες που διαπνέονται από τον ενθουσιασμό της σοσιαλιστικής οικοδόμησης (Σ. Β. Γκεράσιμοφ, Α. Α. Πλάστοφ, Γ. Ι. Πίμενοφ, Τ. Ν. Γιαμπλόνσκαγια κ. ά).

Η σοβιετική γλυπτική μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, εξελίσσεται κυρίως στο δρόμο του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Η εδραίωσή της είναι αναπόσπαστη από το σχέδιο του Λένιν για τη μνημειακή προπαγάνδα. Με βάση το πλάνο αυτό, εκτελέστηκαν τα πρώτα επαναστατικά μνημεία και αναμνηστικές πλάκες και σε συνέχεια πολλά σημαντικά δημιουργήματα της μνημειακής γλυπτικής.Η μνημειακή διακοσμητική γλυπτική στολίζει μεγάλα δημόσια κτίρια, στάσεις του μετρό, πανενωσιακές και διεθνείς εκθέσεις ("Ο εργάτης και η κολχόζνικη" της Β. Ι. Μούχινα). Στην περίοδο 1920 - 1930, τα κεντρικά θέματά της γίνονται η Επανάσταση ("Οχτώβρης" του Α. Τ. Ματβέγεφ), η μορφή του επαναστάτη, του οικοδόμου του σοσιαλισμού. Στη γλυπτική αυτής της περιόδου, σημαντικές θέσεις κατέχουν οι δημιουργίες των Ν. Α. Αντρέγεφ, Α. Σ. Γολούμκινα, Σ. Ντ. Λέμπεντεβα, Ν. Α. Σαντρ, Ι. Σ. Εφίμοφ κ. ά.

Πολιτική αφίσα

Μετά τη Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση, ιδιαίτερη ανάπτυξη παρουσίασε η πολιτική αφίσα, αφού λακωνικά και άμεσα μπορούσε να προπαγανδίσει και να απαντήσει σε σημαντικά επίκαιρα γεγονότα.Οι λιθογραφικές αφίσες τυπώνονταν και μοιράζονταν σε πολλά αντίτυπα, όπου με σατιρικό περιεχόμενο αναφέρονταν στους εχθρούς των Σοβιέτ και άλλοτε στον ηρωισμό του λαού, μέσα σε ένα ρομαντικό ύφος (Ντ. Μόορ, Β. Ντεν, Α. Ασπίτ, αδελφοί Στένμπεργκ).Πλησιάζοντας περισσότερο στις αφηρημένες γεωμετρικές, συμβολικές συνθέσεις, σημαντική δουλιά παρουσίασαν και οι "αριστεροί" καλλιτέχνες, ενώ από το 1919 εμφανίζεται μία σημαντική ομάδα με την ονομασία "Παράθυρο σάτιρας POΣTA".Σ' αυτήν συμμετείχαν οι γνωστοί καλλιτέχνες Μ. Τσερέμνιχ, Ι. Μαλιούτιν, Α. Νιούρεμπεργκ, Α. Λαβίνσκι, Ν. Ντενισόφσκι και ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι.

Με χιούμορ και καυστικότητα δίνονταν σκηνές του αγώνα και της επανάστασης, συμπληρωμένες πολλές φορές από σατιρικές λεζάντες.Με το πέρασμα του χρόνου, η καλλιτεχνική δημιουργία και οι θαρραλέες αναζητήσεις της ταλαντούχας ομάδας "Παράθυρο σάτιρας", αποκτούν μεγαλύτερη ιστορική αξία, όχι μόνο σαν ντοκουμέντο της εποχής, αλλά και σαν βασικό σημείο αναφοράς των εικαστικών αναζητήσεων του παρόντος.

Η. Μ.

Ο Βράνγκελ είναι ακόμα ζωντανός... Αποτέλειωσέ τον χωρίς έλεος. 192

"Ο Βράνγκελ είναι ακόμα ζωντανός... Αποτέλειωσέ τον χωρίς έλεος" (πανό του 1920)

"Ο θάνατος του επιτρόπου" 1928, (Πίνακας, λάδι. 196Χ248.

Κρατικό Ρωσικό Μουσείο, Λένινγκραντ)

Κάτω: "Μετά τη μάχη" 1923 (Πίνακας, λάδι. 154,5Χ121,5.

Κεντρικό Μουσείο του Σοβιετικού Στρατού, Μόσχα)

ΑΥΡΙΟ

Ο κινηματογράφος

της Επανάστασης



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ