Τον ισχυρισμό ότι ...καταργεί τον καπιταλισμό (!) διατυπώνει, εμμέσως πλην σαφώς, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, με το νομοσχέδιο που ψηφίζεται σήμερα στην Ολομέλεια της Βουλής για την αποκαλούμενη «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία» (ρεπορτάζ από τη χτεσινή συνεδρίαση στο αυριανό φύλλο του «Ριζοσπάστη»).

Γιατί, τι άλλο μπορεί να σημαίνει η διατύπωση στο άρθρο 2 του νομοσχεδίου, ότι «ως "Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία" ορίζεται το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων που στηρίζονται σε μια εναλλακτική μορφή οργάνωσης των σχέσεων παραγωγής, διανομής, κατανάλωσης και επανεπένδυσης, βασισμένη στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, καθώς και του σεβασμού στον άνθρωπο και το περιβάλλον»;

Σε αυτή, λοιπόν, την όαση «της δημοκρατίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης» μπορεί να συμμετέχει όποιος θέλει! Επομένως, η εργατική τάξη δεν χρειάζεται να οργανώνεται ενάντια στο κεφάλαιο, τους εκμεταλλευτές της, μέχρι να τους ανατρέψει και να καταργήσει τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Αρκεί να στήσει πολλές «κοινωνικές» ή «συνεταιριστικές» επιχειρήσεις δίπλα στους επιχειρηματικούς ομίλους που κάνουν κουμάντο στην οικονομία και όλα θα λυθούν ως διά μαγείας!

Γι' αυτό και το νομοσχέδιο «ενθαρρύνει τη συμμετοχή όσων πολιτών το επιθυμούν σε οικονομικές δραστηριότητες, οι οποίες αναπτύσσονται με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον και οργανώνονται με δημοκρατία, ισότητα και αλληλεγγύη μεταξύ των συμμετεχόντων ως παραγωγών ή και καταναλωτών του πλούτου και των τοπικών κοινωνιών» (άρθρο 1).

Αυτό που δεν λένε, βέβαια, η κυβέρνηση και ο νομοθέτης, είναι ότι η ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας» αποτελεί έναν από τους διαχρονικούς στόχους των ίδιων των κεφαλαιοκρατών και σε καμιά περίπτωση δεν συνιστά αλλαγή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Στην πραγματικότητα, το νομοσχέδιο που έφερε η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, επικαιροποιεί παλιότερο νόμο του ΠΑΣΟΚ και είναι σύμφωνο με τις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ.

Γι' αυτό, άλλωστε, η κυβερνητική πρόταση νόμου υποστηρίχτηκε θερμά στη Βουλή από ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι και Ενωση Κεντρώων, ενώ μόνο το ΚΚΕ αντιτάχθηκε επί της ουσίας, αναδεικνύοντας τις πραγματικές πτυχές και τις στοχεύσεις του νομοθετήματος.

Για παράδειγμα, η ΕΕ έχει αποφανθεί πως οι «Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις» (ΚΟΙΝΣΕΠ) και οι «Συνεταιρισμοί Εργαζομένων» (Συν.Εργ.) συμβάλλουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαιοκρατών και είναι απολύτως σύμφωνες με τη Στρατηγική «Ευρώπη 2020»: «Οργανώνουν νέα και καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα για τη μεγιστοποίηση της ανταγωνιστικότητας (...) Το συνεταιριστικό επιχειρηματικό μοντέλο είναι απολύτως σύμφωνο με τις αξίες της Συνθήκης της ΕΕ και τους στόχους της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020" (...) να ληφθούν μέτρα για τη διευκόλυνση της μεταβίβασης των επιχειρήσεων στους εργαζόμενους (...) Οι συνεταιρισμοί εργαζομένων/οι εξαγορές επιχειρήσεων από εργαζόμενους ενδεικνύεται να ενισχύονται από ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού της ΕΕ, το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει και χρηματοδοτικά μέσα» (γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής [CCMI/093], Βρυξέλλες, 25 Απρίλη 2012).

Η προώθηση της «κοινωνικής οικονομίας» από την πλευρά της ΕΕ, ενός διακρατικού ιμπεριαλιστικού οργανισμού, που ξηλώνει τα εργατικά - λαϊκά δικαιώματα για να θωρακίσει την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου, φτάνει από μόνη της για να πονηρέψει τον καθένα για το πού στοχεύουν πραγματικά τα σχέδια της κυβέρνησης και στην Ελλάδα...

Ετσι, στην κατεύθυνση στήριξης της «κοινωνικής οικονομίας», πάγια μέριμνα της ΕΕ αποτελεί η εξεύρεση πόρων χρηματοδότησης που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξή της. Στο τεύχος 57 του περιοδικού «Πανόραμα» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που βγήκε αυτό το καλοκαίρι, αναφέρεται μεταξύ άλλων στα μέτρα που λαμβάνονται για να αναπτυχθεί η «κοινωνική οικονομία» στην Ελλάδα.

Γράφει μεταξύ άλλων: «Η κοινωνική οικονομία είναι ένας τομέας που δεν έχει ακόμα πλήρως αξιοποιηθεί στην Ελλάδα. Με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) - είτε συγκεκριμένα για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (συνολικός προϋπολογισμός 6,4 εκατ. ευρώ) είτε μέσω ενσωματωμένων επιχειρηματικών δράσεων - η κοινωνική οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της νέας προγραμματικής περιόδου.

Το γεγονός ότι περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ από τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) προορίζονται ειδικά για την προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας κατά την προγραμματική περίοδο 2014 - 2020 και για την επιλογή της κατάλληλης επενδυτικής προτεραιότητας από το σύνολο των 13 περιφερειών στα επιχειρησιακά προγράμματά τους, καταδεικνύει περίτρανα την πρόθεση των ελληνικών αρχών να χρησιμοποιήσουν την κοινωνική οικονομία ως νέο μοντέλο, το οποίο θα συμβάλλει στη συνολική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας».

Το στόχο αυτό υπηρετούν και οι προβλέψεις του νομοσχεδίου ότι οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» θα μπορούν να αντλούν:

• «...χρηματοδότηση από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας (...) μπορεί να εντάσσονται σε προγράμματα στήριξης της επιχειρηματικότητας και σε προγράμματα του ΟΑΕΔ για τη στήριξη της εργασίας» (άρθρο 4).
• «...επιχορηγήσεις από τα Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Ενωση, διεθνείς ή εθνικούς οργανισμούς...» (άρθρο 33).

Δηλαδή, όπως και όλες οι άλλες επιχειρήσεις που δουλεύουν για το κέρδος, έτσι και οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» θα μπορούν να χρηματοδοτούνται από το κράτος, τις τράπεζες και την ΕΕ.

Οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» στο σύνολό τους μπορούν να προσλαμβάνουν εργάτες και να τους απασχολούν με τους χειρότερους δυνατούς όρους, όπως κάθε άλλη επιχείρηση στον καπιταλισμό.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, οι εργάτες - μη μέλη μπορούν να είναι το 40% των μελών μιας ΚΟΙΝΣΕΠ και το 25% (που μπορεί να αυξηθεί με την επίκληση κάλυψης εποχιακών αναγκών) των μελών ενός Συν.Εργ. Οι επιχειρήσεις αυτές, όπως ήδη είπαμε, μπορούν να συμμετέχουν σε προγράμματα του ΟΑΕΔ, δηλαδή να απολαμβάνουν τα οφέλη των προγραμμάτων επιδότησης εργασίας, των κοινωφελών και άλλων προγραμμάτων που προσφέρουν φθηνό, μέχρι και δωρεάν εργατικό δυναμικό. Εργατικά χέρια τα οποία είτε πληρώνουν οι εργοδότες με τους κατώτατους μισθούς, ανεξαρτήτως ειδικότητας και προϋπηρεσίας, είτε ο ΟΑΕΔ καταβάλλει μέρος ή και ολόκληρο το μισθό (με λεφτά που προέρχονται από τη φοροληστεία του λαού). Μπορούν ακόμα να απασχολούν εργάτες με μερική απασχόληση.

Επίσης, το νομοσχέδιο αφήνει ένα ανοιχτό παράθυρο για συγκαλυμμένη «μαύρη εργασία», καθώς δίνει τη δυνατότητα για «εθελοντική εργασία». Συγκεκριμένα, η «κοινωνική επιχείρηση» κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις «δεν έχει ασφαλιστικές υποχρεώσεις προς τα μη μέλη που λειτουργούν ως εθελοντές» (άρθρο 7). Επιτρέπεται «η παροχή υπηρεσιών προς εξυπηρέτηση του σκοπού της Κοιν.Σ.Επ. από μέλη της, τα οποία δεν βρίσκονται σε εργασιακή σχέση με αυτήν» και η οποία «είναι μη αμειβόμενη» και «δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 16 ώρες εβδομαδιαίως».

Ενα άλλο ζήτημα είναι ότι επιτρέπεται η «απλήρωτη εργασία». Στην αιτιολογική έκθεση αναφέρεται (άρθρα 21 και 31) ότι «η αποπεράτωση της εκκαθάρισης» μιας ΚΟΙΝΣΕΠ ή ενός Συν.Εργ. μπορεί να γίνει ακόμα «και αν απομένουν ανεξόφλητες απαιτήσεις τρίτων». Με άλλα λόγια, επιτρέπεται να μείνουν, μεταξύ άλλων, απλήρωτοι εργαζόμενοι όταν η επιχείρηση κλείνει.

Τα ιδεολογήματα περί «δημοκρατίας», «αυτοδιαχείρισης», «ισότητας» κ.ά. καλλιεργούνται συστηματικά από τις κυβερνήσεις του κεφαλαίου, από την ΕΕ, με ιδιαίτερη ένταση στα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης.

Η «κοινωνική οικονομία» αποτελεί σε ιδεολογικό και πρακτικό επίπεδο ένα από τα εργαλεία τους στην προσπάθεια να διαχειριστούν την ανεργία, τη φτώχεια και την εξαθλίωση, συγκαλύπτοντας και αφήνοντας στο απυρόβλητο την αιτία που τα γεννά, τον ίδιο τον καπιταλισμό. Καλλιεργούν την αυταπάτη ότι ο εργάτης μπορεί να γίνει «συλλογικός εργοδότης» (του εαυτού του και όχι μόνο), ότι ο άνεργος γίνεται αφεντικό του εαυτού του και ότι δεν εξαρτάται πλέον από τις ορέξεις του καπιταλιστή και τις διακυμάνσεις της καπιταλιστικής οικονομίας.

Σε πρακτικό επίπεδο, δίνεται ιδιαίτερο βάρος στην ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας» σε τομείς κοινωνικών παροχών και φροντίδας, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια βρίσκονταν στην αποκλειστική ευθύνη του κράτους. Λειτουργούν, δηλαδή, ως ο «δούρειος ίππος» για την ιδιωτικοποίηση και την εμπορευματοποίησή τους.

Σε κάθε περίπτωση, οι «κοινωνικές επιχειρήσεις» αντικειμενικά συμβάλλουν στη συνολική αναπαραγωγή του κεφαλαίου, αφενός συμμετέχοντας οργανικά στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας που υπηρετεί το κεφάλαιο, αφετέρου παράγοντας αξίες που τελικά κατανέμονται στο κεφάλαιο αναλογικά με το μέγεθός του σ' ολόκληρη την οικονομία.

Το ιδεολόγημα της δημοκρατίας, της ισότητας και της αυτοδιαχείρισης, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και οι κάθε λογής θιασώτες της «κοινωνικής οικονομίας», το δικαιολογούν επικαλούμενοι ότι στις «κοινωνικές επιχειρήσεις» κάθε μέλος έχει και μία ψήφο και ότι όλοι αποφασίζουν ομαδικά. Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που συμμετέχει ως μέλος και μια άλλη επιχείρηση και η οποία προφανώς έχει και άλλα μέλη υπό την επιρροή της, καθώς σύμφωνα με το νομοσχέδιο, στις ΚΟΙΝΣΕΠ μπορούν να συμμετέχουν και Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου; Τι γίνεται με τους εργάτες που μπορεί να προσλάβουν οι ΚΟΙΝΣΕΠ και οι Συν.Εργ. και οι οποίοι δεν είναι μέλη του; Εκεί ο μανδύας της «δημοκρατίας» και της «ισότητας» πέφτει εξολοκλήρου και αποκαλύπτεται η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης για το κέρδος.

Αλλωστε, ο ίδιος ο νομοθέτης θεωρεί ως έναν από τους στόχους της «κοινωνικής» επιχείρησης «τη μεγιστοποίηση και την ατομική ιδιοποίηση του κέρδους», έστω και αν εύχεται να μην αποδίδεται προτεραιότητα στο στόχο αυτό.

Αυτό περιγράφεται εύγλωττα και στο εξής σημείο του νομοσχεδίου: «Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η απλοποίηση των διαδικασιών σύστασης προσωπικών και κεφαλαιουχικών εμπορικών εταιρειών και ειδικότερα των ομόρρυθμων εταιρειών, των ετερορρύθμων εταιρειών (κάθε μορφής), των ιδιωτικών κεφαλαιουχικών εταιρειών, των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, των Συνεταιρισμών Εργαζομένων, των εταιρειών περιορισμένης ευθύνης και των Ανώνυμων Εταιρειών (εφεξής: "Εταιρείες")».

Τελικά, επειδή κάθε «κοινωνική επιχείρηση» λειτουργεί μέσα στον καπιταλισμό και αντικειμενικά λειτουργεί με τους όρους της καπιταλιστικής οικονομίας, είτε θα απεκδυθεί τον κοινωνικό μανδύα της και θα γίνει καθαρά καπιταλιστική, είτε θα παύσει να λειτουργεί ως επιχείρηση, είτε θα κλείσει.