ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 20 Οχτώβρη 2013
Σελ. /16
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΓΥΝΑΙΚΑ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ
«Ισότητα» στα μέτρα του καπιταλισμού

Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας με θέμα «Γυναίκες, Επιχειρηματικότητα και ο Νόμος». Η έκθεση εξετάζει τις νομικές διακρίσεις που θέτουν περιορισμούς και εμπόδια στις οικονομικές ευκαιρίες για τις γυναίκες, αποτυπώνοντας έτσι το ενδιαφέρον των καπιταλιστών να αξιοποιούν χωρίς εμπόδια τον εφεδρικό στρατό του γυναικείου εργατικού δυναμικού για να ενισχύουν τα κέρδη τους. Για άλλη μια φορά, αποδεικνύεται μέσα από το κείμενο της Παγκόσμιας Τράπεζας ότι τα μονοπώλια, οι κυβερνήσεις και οι διακρατικές τους ενώσεις κόβουν και ράβουν την «ισότητα των δύο φύλων» και τα «ανθρώπινα δικαιώματα» στη βάση εξυπηρέτησης των δικών τους ταξικών συμφερόντων.

Μέσα από την οπτική της έκθεσης, η ανισοτιμία των γυναικών στο καπιταλιστικό σύστημα περιορίζεται στις περιπτώσεις της καταπάτησης ακόμα και στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών, φαινόμενο που είναι υπαρκτό και οξυμένο σε μια σειρά χώρες. Κάτω από το ίδιο πρίσμα, η «ισότητα» μετατρέπεται ακόμα και σε επιχείρημα για την επίθεση στα εναπομείναντα δικαιώματα των εργαζόμενων γυναικών. Μέσα από περιεχόμενο και το σκεπτικό της, η έκθεση βοηθά να διαγραφεί καθαρά η στρατηγική της αστικής τάξης γύρω από αυτά τα ζητήματα. Η Παγκόσμια Τράπεζα συμπεριλαμβάνει στην έκθεση 143 χώρες και διαπιστώνει πως σχεδόν στο 90% αυτών υπάρχει τουλάχιστον μια νομική διάκριση που λειτουργεί ως εμπόδιο. Συμπεραίνει πως παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων υπάρχουν ακόμα πολλοί νόμοι που εξακολουθούν να εμποδίζουν τις γυναίκες να συμμετάσχουν πλήρως στην οικονομική ζωή. Ποιο είναι όμως το νόημα που δίνει στις έννοιες «οικονομικές ευκαιρίες» και «πλήρη συμμετοχή στην οικονομική ζωή»;

Στενεύουν το περιεχόμενο της ισοτιμίας

Οι νομικές διακρίσεις που εξετάζονται αφορούν ορισμένες μορφές παραβίασης στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων και αστικών ελευθεριών των γυναικών. Σε 28 εθνικές οικονομίες υπάρχουν πάνω από 10 νομικές διακρίσεις, σύμφωνα με την έκθεση, και από αυτές οι 25 περιπτώσεις αφορούν χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Για παράδειγμα, σε 15 χώρες οι σύζυγοι μπορούν να αποτρέπουν τις γυναίκες τους από την εργασία. Μια τέτοια περίπτωση είναι η Γουινέα. Στη συγκεκριμένη χώρα, ένας σύζυγος μπορεί να εναντιωθεί στην εργασία της συζύγου του, στο βαθμό που η αντίρρησή του συνδέεται με το συμφέρον της οικογένειας. Η γυναίκα μπορεί να απευθυνθεί στο δικαστήριο αλλά πρέπει να αποδείξει ότι η ένσταση του συζύγου της είναι αδικαιολόγητη, προκειμένου αυτή να αρθεί, με αποτέλεσμα η διαδικασία αυτή να εφαρμόζεται σπάνια. Σημειώνονται ακόμα μια σειρά διακρίσεις που δεν επιτρέπουν στις γυναίκες να βγάλουν διαβατήριο, να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό, να κληρονομήσουν την περιουσία των προγόνων τους, να επιλέξουν τον τόπο κατοικίας τους.

Μέσα από την προβολή της παραβίασης των παραπάνω στοιχειωδών δικαιωμάτων γίνεται προσπάθεια να ταυτιστεί η ισοτιμία των γυναικών με την αστική δημοκρατία και τις ελευθερίες στο πλαίσιό της. Να αποσιωπηθεί το γεγονός ότι το πρόβλημα της ανισοτιμίας έχει ταξική ρίζα, άρα υφίσταται και στις αστικές δημοκρατίες, ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να εξασφαλίσει ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα. Ομως, η τραγική κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε μια σειρά χώρες και οι μορφές με τις οποίες εμφανίζεται η ανισοτιμία στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες έχουν κοινή αιτία. Απορρέουν από το ίδιο κοινωνικό σύστημα, τον καπιταλισμό. Καθορίζονται, ωστόσο, ανάλογα με το επίπεδο της ανάπτυξής του και τη θέση που κατέχει το κάθε κράτος στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Η ανισομετρία που χαρακτηρίζει την ανάπτυξη του καπιταλισμού περιλαμβάνει, από τη μια, τις σύγχρονες μορφές της ανισοτιμίας και, από την άλλη, «χωρά» τις πιο αναχρονιστικές και σκοταδιστικές αντιλήψεις. Σε μια σειρά χώρες, ακόμα και ολόκληρες ηπείρους, το καπιταλιστικό σύστημα δεν έχει καταφέρει να ξεριζώσει αντιλήψεις που κληρονόμησε από την εποχή της φεουδαρχίας, δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ακόμα και από αυτή της δουλοκτητικής κοινωνίας. Μάλιστα, οι αντιλήψεις αυτές και οι αντίστοιχες πρακτικές που αποτυπώνονται στα έθιμα, στους θεσμούς, ακόμα και στους νόμους μιας σειράς χωρών δεν θέτουν μόνο εμπόδια στην εργασία των γυναικών, αλλά απειλούν ακόμα και την ίδια τους τη ζωή.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται ακόμα στο Ιράν, όπου η έκθεση διαπιστώνει αντιστροφή της όποιας προόδου είχε σημειωθεί. Ενώ ο νόμος για την προστασία της οικογένειας αναγνώρισε το 1975 το δικαίωμα στην εργασία και για τους δύο συζύγους, το 1979 επανήλθε το δικαίωμα των αντρών να απαγορεύουν στις γυναίκες τους να εργαστούν. Αξίζει να σημειωθεί πως η αναφορά στην παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών σε διάφορες χώρες έχει και άλλα κίνητρα. Στην προκειμένη περίπτωση λειτουργεί και ως άλλοθι για την κλιμάκωση της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας ενάντια στη συγκεκριμένη χώρα, που βρίσκεται στο στόχαστρο για λόγους που σχετίζονται με τους ανταγωνισμούς των ιμπεριαλιστών για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές, το πετρέλαιο και τους δρόμους μεταφοράς του και καθόλου με τις διακρίσεις που υφίστανται οι γυναίκες. Εξάλλου, δεν έχουν περάσει παρά λίγα χρόνια από τότε που ο «εκδημοκρατισμός», η κατάργηση της «μπούργκας» και η εξάλειψη των λιθοβολισμών με θύματα τις Αφγανές, αξιοποιήθηκαν στα χέρια των Αμερικανών και των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών ως πρόσχημα για να δικαιολογήσουν την επέμβαση που εξαπέλυσαν.

Στο ίδιο τσουβάλι αναχρονιστικές πρακτικές και εργασιακά δικαιώματα

Ακόμα πιο ύπουλη και προκλητική είναι η προσπάθεια που γίνεται να εμφανιστούν ως νομικές διακρίσεις που εμποδίζουν τις «οικονομικές ευκαιρίες» των γυναικών, μια σειρά εργατικές κατακτήσεις. Να τι καταγράφεται ως «πρόοδος» στην αντιμετώπιση των διακρίσεων: Ο νέος εργατικός κώδικας της Ουγγαρίας που αντικατέστησε τον προηγούμενο εξάλειψε τους περιορισμούς που απαγόρευαν την εργασία γυναικών και νέων σε εργασίες που θα μπορούσαν να έχουν επιβλαβείς συνέπειες στην υγεία και την ανάπτυξή τους. Η Σλοβενία προχώρησε σε άρση των περιορισμών που αφορούσαν τη νυχτερινή εργασία των γυναικών. Η Ιταλία και η Ουκρανία αύξησαν και εξίσωσαν τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης για γυναίκες και άντρες.

Ετσι, η έκθεση βάζει δίπλα - δίπλα, στο ίδιο τσουβάλι, τις νομικές απαγορεύσεις που στερούν από τις γυναίκες στοιχειώδη δικαιώματα με τις νομοθετικές ρυθμίσεις που λειτουργούν ως θετικές διακρίσεις για τις εργαζόμενες γυναίκες. Τέτοιες ρυθμίσεις είναι η απαγόρευση της εργασίας σε νυχτερινή βάρδια για τις εργαζόμενες σε κλάδους της βιομηχανίας, τα χαμηλότερα ηλικιακά όρια για τη συνταξιοδότηση των γυναικών, η απαγόρευση της εργασίας των γυναικών σε συγκεκριμένα επαγγέλματα με βάση τον κίνδυνο και τη φθορά της υγείας που συνεπάγονται, για παράδειγμα σε εργασίες εξόρυξης, σε θέσεις εργασίας που απαιτούν την ανύψωση αντικειμένων πάνω από ένα συγκεκριμένο ύψος ή χειρισμό συγκεκριμένων μηχανημάτων με μεγάλο βάρος. Πρόκειται για κατακτήσεις που θεσμοθετήθηκαν κάτω από τους αγώνες του εργατικού και του ριζοσπαστικού γυναικείου κινήματος αλλά και για δικαιώματα που εξασφάλισαν στις εργαζόμενες τα σοσιαλιστικά κράτη και σήμερα, δύο και πλέον δεκαετίες μετά την ανατροπή τους, ξηλώνονται τα τελευταία υπολείμματά τους.

Με τον παραπάνω τρόπο, ταυτίζονται δυο τελείως διαφορετικά πράγματα: Από τη μια η καθυστέρηση ή και η κατάργηση αστικών εκσυγχρονισμών σε ορισμένες χώρες με δυσμενείς συνέπειες στα δικαιώματα των γυναικών και οι συνέπειες στα δικαιώματα των γυναικών, και από την άλλη, η ταξική πολιτική που εφαρμόζουν οι αστικές κυβερνήσεις και διακρατικές ενώσεις σε ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, με την κατάργηση κατακτήσεων και την ένταση της ανισοτιμίας για τις εργαζόμενες γυναίκες. Ο στόχος είναι διπλός: Αφ' ενός να πειστούν οι γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων πως η ισοτιμία ταυτίζεται με τους αστικούς εκσυγχρονισμούς και αφ' ετέρου να παρουσιαστούν με θετικό πρόσημο στα μάτια τους οι αντεργατικές πολιτικές ως βήματα προς την εξάλειψη των διακρίσεων.


Ευτυχία ΧΑΪΝΤΟΥΤΗ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ