Οι Θέσεις της ΚΕ στο 17ο Συνέδριο εντοπίζουν τη βασική υποκειμενική αδυναμία που δυσκολεύει την πορεία ανασυγκρότησης και ισχυροποίησης του Κόμματος στο γεγονός «ότι δεν κατακτήθηκε, ξεκινώντας από την ΚΕ, η βαθιά, ιδεολογικοπολιτική αφομοίωση της στρατηγικής και του Προγράμματος του Κόμματος, η ενιαία αντίληψη, που προκύπτει από τη συλλογική πείρα για το πώς αυτή προωθείται» (Θέση 15). Πιστεύω ότι τόσο ο προσυνεδριακός διάλογος μέχρι σήμερα, όσο και η καθημερινή εμπειρία από τη λειτουργία των Κ.Ο., προσφέρουν όχι λίγα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την ορθότητα αυτής της εκτίμησης των Θέσεων.

Είναι φανερό ότι ανοιχτά λαθεμένες αντιλήψεις και οι συγχύσεις πάνω σε κεντρικά ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα της στρατηγικής και του Προγράμματος του Κόμματος μπορεί στην πράξη να οδηγήσουν πολύ γρήγορα στη μη ενιαία προπαγάνδιση προς τα έξω των θέσεών μας, στον εκλεκτικισμό, στην ακύρωση, επόμενα, μιας ουσιαστικής πλευράς του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού, του «όλα τα σφυριά να βαράνε τον ίδιο στόχο».

Τέτοια κεντρικά ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα αποτελούν: Ο χαρακτήρας της εποχής (εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό) και της επανάστασης (σοσιαλιστική), η θέση της χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα (σε ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση), το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού και επόμενα και η ταξική διάρθρωση στη χώρα (ο ελληνικός καπιταλισμός στο ανώτατο, κρατικομονοπωλιακό στάδιο ανάπτυξής του, απόλυτη πλειοψηφία της εργατικής τάξης στον ΟΕΠ, αλλά και εκτεταμένα μικροαστικά στρώματα), η αναγκαιότητα κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών της εργατικής τάξης και του Κόμματός της για τη συγκέντρωση δυνάμεων για την επανάσταση (το ΑΑΔΜ, που η Ε.Τ. με το Κόμμα της, ως ηγετική δύναμη, το οδηγεί προς τη σοσιαλιστική επανάσταση και όχι προς κάποια ενδιάμεσα στάδια που αποτελούν, στις σημερινές συνθήκες, παρωχημένες μικροαστικές υποχωρήσεις), η στρατηγική αναγκαιότητα για το κεφάλαιο σήμερα της πολιτικής των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.

Το Κόμμα μας, σε ένα εγχώριο και παγκόσμιο περιβάλλον πολιτικοϊδεολογικής αντίδρασης, έχοντας συχνά το καθήκον να ξεκαθαρίσει το τοπίο από την ιδεολογική σαβούρα του ντόπιου και του διεθνούς οπορτουνισμού και της αντανάκλασής του μέσα στο ίδιο το Κόμμα, πέτυχε, μέσα από τις επεξεργασίες του 15ου και του 16ου Συνεδρίου, να δώσει σε σημαντικό βαθμό κρυστάλλινες, λενινιστικές απαντήσεις σε αυτά ακριβώς τα κεντρικά ζητήματα. Απαντήσεις που βοήθησαν σημαντικά στο «να διαφυλάξουν τις ιδέες της διαδοχικότητας» των επαναστατικών παραδόσεων, όπως σημείωνε ο Λένιν και την αντίστοιχη αντεπαναστατική περίοδο του 1907-1911 στη Ρωσία (Απαντα, τόμος 21, σελ. 75).

Η εμπειρία όμως από την προώθηση στη ζωή των απαντήσεων αυτών φανέρωσε ότι ερμηνεύονται συχνά με διαφορετικό τρόπο από τα στελέχη μας, είτε ως απόρροια επιφανειακής γνώσης των βάσεων του Μ-Λ και σύγχυσης του καινούριου με επεξεργασίες παλιότερων εποχών, είτε (στενά συνδεδεμένο με το παραπάνω) ως αποτέλεσμα αδυναμιών στην εσωκομματική δουλιά με τα Ντοκουμέντα και τις Αποφάσεις.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει για να αντιμετωπιστεί άμεσα η βασική υποκειμενική αδυναμία που εντοπίζουν οι Θέσεις μας και που δεν υπάρχουν περιθώρια να την αφήσει το Κόμμα να σέρνεται για πολύ καιρό χωρίς οδυνηρά αποτελέσματα, ακόμα και πισωγυρίσματα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι φανερό ότι αποκτά ιδιαίτερα κρίσιμη σημασία όταν αναφερόμαστε στο στελεχικό δυναμικό.

Πιστεύω ότι οι Θέσεις της ΚΕ δίνουν μια σειρά από ουσιαστικές κατευθύνσεις για τη μακροπρόθεσμη άνοδο της ιδεολογικοπολιτικής στάθμης του κομματικού δυναμικού, την ενιαιοποίηση των αντιλήψεων στελεχών και μελών: Ενίσχυση της εσωκομματικής θεωρητικής μόρφωσης, συνέχιση των προσπαθειών για να βγουν ολοκληρωμένα συμπεράσματα για τις αιτίες ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων (προβάλλοντας το εφικτό για την εργατική τάξη του «άλματος στον ουρανό» και τις κατακτήσεις που έφερε η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά, ταυτόχρονα, αποκαλύπτοντας ανοιχτά τις οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις, με βάση τη γενικευμένη εφαρμογή των εμπορευματο-χρηματικών σχέσεων, που οδήγησαν στις ανατροπές), θαρρετό άνοιγμα της συζήτησης για τη νεότερη ιστορία του Κόμματος (περίοδο για την οποία τόσο χτυπιέται από την αστική τάξη και τους οπορτουνιστές), συστηματική οργάνωση του τομέα της επιστημονικής έρευνας και της θεωρητικής δουλιάς (Θέσεις 35-36).

Χρειάζεται όμως εδώ τα όργανα, σε όλα τα επίπεδα του Κόμματος, να δείξουν ιδιαίτερη επιμονή στην προώθηση αυτών των κατευθύνσεων, να αποφεύγουν τον υποβιβασμό τους σε δεύτερη ή τρίτη μοίρα, στο όνομα των υποτιθέμενα «πιο σημαντικών» πρακτικών καθηκόντων της στιγμής, την αυτοϊκανοποίηση του «εμείς τα ξέρουμε αυτά», να μπολιάζουν την καθημερινή καθοδηγητική δουλιά με τη Μ-Λ κοσμοθεωρία.

Οσο όμως και αν οι κατευθύνσεις αυτές των Θέσεων και οι αντίστοιχες αποφάσεις του Συνεδρίου θα βοηθήσουν αναντίρρητα τη μακροπρόθεσμη λύση της βασικής υποκειμενικής αδυναμίας, παραμένει το πρόβλημα για το σήμερα και το κοντινό αύριο. Χωρίς να βαυκαλιζόμαστε ότι μπορούμε να δώσουμε μεμιάς σίγουρες και ριζικές λύσεις, πιστεύω ότι εδώ ο βασικός κρίκος, ο κρίκος που «σου επιτρέπει να κρατάς όλη την αλυσίδα των γεγονότων», είναι η μελετημένη και σωστή επιλογή στελεχών σε όλη την κλίμακα του Κόμματος.

Βασικό κριτήριο για τα στελέχη, πρωταρχική προϋπόθεση, είναι ο βαθμός πολύπλευρης αφομοίωσης της στρατηγικής και της τακτικής του Κόμματος, πέρα από τον αναγκαστικά στενό ορίζοντα της μιας ή της άλλης χρέωσης, όπως αυτή έχει δοκιμαστεί για το κάθε στέλεχος μέσα στη μακρόχρονη πορεία ανασυγκρότησης του Κόμματος. Δίχως αυτή την προϋπόθεση, συνδυασμένη βέβαια με τα άλλα κριτήρια ανάδειξης στελεχών, η όποια προσπάθεια παραπέρα καλλιέργειας των καθοδηγητικών ικανοτήτων των στελεχών θα στέκεται στον αέρα.

Η ιστορία του παγκόσμιου επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος προσφέρει πάμπολλα παραδείγματα στελεχών, με σημαντική συμβολή στη μια ή την άλλη πλευρά της διαπάλης με την αστική τάξη και τον οπορτουνισμό, ατσαλωμένα για μια χρονική περίοδο στο ένα ή το άλλο πόστο της πρακτικής δουλιάς, που, όταν οι ιστορικές συνθήκες τροποποιήθηκαν, αυτά πελάγωσαν, «έχασαν τ' αυγά και τα πασχάλια», χωρίς απαραίτητα να ξεπέσουν στην προδοσία και τον εκφυλισμό.

Το αναπόφευκτο της εμφάνισης τέτοιων φαινομένων δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να καλλιεργεί εφησυχασμό και χαλαρότητα στην επιδίωξη της ιδεολογικοπολιτικής μονολιθικότητας του Κόμματος. Μια τέτοια προσέγγιση δε συνιστά, σε καμιά περίπτωση, υποτίμηση ή έλλειψη σεβασμού απέναντι στα στελέχη. Το αντίθετο. Η συντροφικότητα πετυχαίνεται μέσα από τη συλλογικότητα στη δουλιά και την ενιαία προώθηση των αποφάσεων, και όχι αντίστροφα.

Η ικανότητα για καθοδήγηση αποτελεί τέχνη που δεν κατακτιέται από το στέλεχος μεμιάς και για μια ζωή, αλλά καλλιεργείται μαθητεύοντας στο Μ-Λ και σε στενή σύνδεση με τις μάζες, τα προβλήματα και τις ανάγκες τους. Με την ικανότητα σε κάθε χρονική περίοδο να πατάει το στέλεχος στην αντικειμενική πραγματικότητα, να κάνει «μια βασικά σωστή ανάλυση της κατάστασης, του συσχετισμού των δυνάμεων που υπάρχει κάθε φορά και τοπικά εκεί όπου δουλεύει και σε εθνική κλίμακα» (Τελικός λόγος Ν. Ζαχαριάδη στην ΙΙΙ Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, «Νέος Κόσμος», αρ. φύλλου 10, Οκτώβρης 1950), να εντοπίζει το βασικό πρόβλημα της κάθε στιγμής και να συγκεντρώνει εκεί τις δυνάμεις για τη λύση του.

Συμπερασματικά, και για να μην ξαναλύνουμε από την αρχή παλιά προβλήματα, θυμίζω μια βασική εκτίμηση του μπολσεβίκικου κόμματος:

«Το να έχουμε σωστή πολιτική γραμμή είναι, φυσικά, η πρώτη και η σπουδαιότερη δουλιά. Ομως, αυτό, παρ' όλα αυτά, δεν αρκεί. Η σωστή πολιτική γραμμή δε χρειάζεται για διακηρύξεις, αλλά για εφαρμογή στη ζωή. Ομως, για να εφαρμοστεί στη ζωή η σωστή πολιτική γραμμή, χρειάζονται στελέχη, χρειάζονται άνθρωποι που καταλαβαίνουν την πολιτική γραμμή του Κόμματος, την υιοθετούν σαν δική τους γραμμή, είναι έτοιμοι να την εφαρμόσουν στη ζωή, γνωρίζουν να την εφαρμόζουν πρακτικά και είναι ικανοί να ευθύνονται γι' αυτή, να την υπερασπίζουν και να παλεύουν γι' αυτήν. Χωρίς αυτό η σωστή πολιτική γραμμή κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά» (Ι. Β. Στάλιν, «Απολογισμός στο 18ο Συνέδριο του Κόμματος για τη δουλιά της ΚΕ του ΠΚΚ (μπ), Απαντα, τ. 14, σελ. 421).

Η ιστορία και οι επεξεργασίες του Κόμματός μας και του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος αποτελούν σοβαρή παρακαταθήκη για τη λύση των προβλημάτων της ισχυροποίησης του Κόμματος. Εναπόκειται στο 17ο Συνέδριο να αξιοποιήσει την πολύτιμη αυτή κληρονομιά και, προσαρμόζοντάς τη στις σημερινές συνθήκες, να κάνει ένα αποφασιστικό βήμα μπροστά.

Βασίλης Οψιμος

Ιδεολογική Επιτροπή ΚΟΑ

Η ανατροπή του καπιταλισμού για εξάλειψη πολέμων και αδικίας, και εγκαθίδρυση σοσιαλισμού, για υποδοχή και κατοχύρωση μόνιμης ειρήνης και δικαιοσύνης, δεν είναι διαδικασία που μπορεί να επιτευχθεί από την αρχή μέχρι το τέλος χωρίς λάθη μικρά ή μεγάλα στην όλη πορεία της και να ελπίζει πως μπορεί να βγει απόλυτα αλάνθαστος ο οποιοσδήποτε αγωνιστής αφιερώνει τη ζωή του για το σκοπό αυτό.

Οι συνεδριάσεις από τις ΚΟΒ ως το Πολιτικό Γραφείο και τα συνέδρια του ΚΚΕ γίνονται ακριβώς μεταξύ άλλων και για να κριτικάρονται και να περιορίζονται λάθη και αδυναμίες, που φυσικό είναι να παρουσιάζονται. Πολλά λέγονται και γράφονται πάνω από μισό αιώνα. Σαν κύρια και αδικαιολόγητα λάθη θεωρώ δύο.

Α) Οταν η χώρα μας απαλλάχτηκε από τους Γερμανούς κατακτητές, και οι πολιτικοί εκπρόσωποι του λαού κουβέντιαζαν με τους πολιτικούς αντιπροσώπους του κεφαλαίου, οι ΚΚ ΕΑΜίτες δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη τους ότι οι αντίπαλοι συνομιλητές τους διέθεταν περισσότερη πείρα και

Β) Οτι δεν έπρεπε να τους εμπιστεύονται ό,τι λένε και ό,τι υπογράφουν. Σ' αυτή την εμπιστοσύνη που προφανώς έδειξαν στις διάφορες συμφωνίες τους, βρίσκονται οι ρίζες της συμφοράς που σ' αυτή την κρίσιμη πρώτη μεταπολεμική φάση έπληξε κόμμα και λαό. Ηταν και είναι φανερό ότι 24 ώρες του 24ώρου οι πολιτικές τους εργάζονται για λογαριασμό του κεφαλαίου, και από το πρωί ως το βράδυ κούφια λόγια για το λαό.

Ενα ακόμα ζωντανό παράδειγμα τότε ήταν αρκετό για να αποφεύγονταν πολιτικές παγίδες: Οταν το διεθνές κεφάλαιο στριμώχνεται παραμερίζοντας αντιθέσεις συσπειρώνεται.

Εφαρμόστηκε κανένα από τα διεθνή καπιταλιστικά κεφαλαιοκρατικά ποινικά νομοθετήματα σε βάρος μιας ηττημένης Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή έπαθαν αυτόματη νάρκωση και άρχισαν προκαταβολικά να εισρέουν παχουλά τα εμβάσματα για το ρόλο που καλέστηκε να παίξει στο κοντινό μέλλον, με κατάλληλο πολιτικό σύστημα, κατάλληλη ηγεσία, κατάλληλο εξοπλισμό, την κατάλληλη στιγμή; Τότε γιατί έπρεπε να υπάρξει σε οποιοδήποτε σημείο της Γης και σε οποιαδήποτε περίπτωση, εμπιστοσύνη σε λόγια και υπογραφές αστών πολιτικών ηγετών; Ομως, άλλο πράγμα λάθη και αδυναμίες έντιμων αγωνιστών που βέβαια πρέπει να λέγονται και άλλο οι σκοπιμότητες προδοτών και ιδιαίτερα παραγόντων ηγετικών, όπως των χωρών του σοβιετικού συνασπισμού, που με υπεράνθρωπες θυσίες των προγόνων τους παρέλαβαν ελεύθερους λαούς, πρόδωσαν λευτεριά και σοσιαλιστικά ιδανικά, και τους οδήγησαν και πάλι πίσω στην αγκαλιά της απάνθρωπης και αιμοβόρας καπιταλιστικής κεφαλαιοκρατικής σκλαβιάς.

Οταν ο σοσιαλισμός γεννήθηκε στην Ανατολή, τα γεράκια της Δύσης, πολιτικοί στυλοβάτες και άγρυπνοι φρουροί του μεγάλου κεφαλαίου, χτύπησαν παγκόσμιο κεφαλαιοκρατικό καπιταλιστικό συναγερμό. Κατά τη δικιά τους λογική η φωτεινή για την ανθρωπότητα αυτή ελπίδα της ειρήνης έπρεπε με πάσα θυσία να σβήσει και να εξαφανιστούν τα ιδανικά της από πρόσωπο Γης. Οταν τα στρατηγικά τους σχέδια για το σκοπό αυτό (ίδρυση χιτλερικού ναζιστικού συνασπισμού - για να μείνει πολιτικά άθικτη η αστική δημοκρατία - ενθάρρυνση και ενίσχυση της στρατιωτικής του πολεμικής μηχανής με κεραυνοβόλες επιθέσεις, κλπ.) απέτυχαν παταγωδώς, άρχισαν να καλλιεργούν στρατηγικές αποδυνάμωσης και διαφθοράς ιδεών του σοσιαλιστικού στελεχικού δυναμικού με πολιτικές οπορτουνιστικές, ρεφορμιστικές, αναθεωρητικές. Δυστυχώς για τους λαούς αυτή η δεύτερη επιχείρηση βρήκε πρόσφορο έδαφος και ρίζωσε στα μυαλά ανίκανης και διεφθαρμένης ηγετικής κλίκας. Τη σφραγίδα για την επιτυχία της δράσης τους έβαλε το μοιραίο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, στις παραμονές του οποίου ο Χρουστσόφ, βέβαιος για την εκλογή του, συνιστούσε στους αντιπροσώπους να κρατάνε ψωμάκι στα τσαντάκια τους, υπονοώντας ότι οι εργασίες του συνεδρίου θα κρατήσουν πολύ. Στο πρώτο ταξίδι του στο εξωτερικό ως ηγέτης πια, η κουβέντα του στο πεζοδρόμιο με τον Αμερικάνο κουλουρά προφανώς για να διαφημίζει τη μετασταλινική δημοκρατία του, το παλλαϊκό κράτος που διαφήμιζε μετά ο Μπρέζνιεφ επί της δικιάς του ηγεσίας, όταν η αντεπανάσταση εν δράσει απονεύρωνε κάθε κομματικό ιστό, και η διαφήμιση του Γκορμπατσόφ - ιδρυτή της περεστρόικα που έδωσε και τη χαριστική βολή.

Οι πολιτικές αυτές που οδήγησαν στην κατάρρευση και τη σοσιαλιστική ανατροπή, σήμερα μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμα ιστορικά διδάγματα. Ο αιφνιδιασμός των λαών από την αντισοσιαλιστική καταιγίδα (τα σύννεφα της οποίας από παλιά γέμιζαν, μα πού μάτια για ενημέρωση) και πολιτική ανωριμότητα των κομμουνιστικών κινημάτων, ανήκουν πια στο παρελθόν.

Σήμερα από το μικροσκόπιο των ώριμων αποφάσεων του 17ου Συνεδρίου, όπως διαπιστώνεται στα δυο προηγούμενα, και του δραστήριου αγώνα που θα επακολουθήσει για την πρακτική τους εφαρμογή, δε θα μπορεί να περνά απαρατήρητη η όποια αντιλαϊκή αντιδημοκρατική αμερικανοΝΑΤΟική, ευρωμονοπωλιακή, ιμπεριαλιστική πολιτική, όπως επίσης και κάθε οπορτουνιστική αναθεωρητική ζερβόδεξη παρέκκλιση λαϊκών κινημάτων σε καμία χώρα του πλανήτη.

Οι περιπτώσεις αυτές πρέπει να αποκαλύπτονται στη γέννησή τους και να καταδικάζονται δημόσια χωρίς περιστροφές. Ακόμα φροντίδα αδιάκοπη για δημιουργία και ανάπτυξη λαϊκών κινημάτων σε χώρες που δεν υπάρχουν. Για τη χώρα μας μία φορά το χρόνο και όχι μόνο στις εκλογές το Κόμμα να επισκέπτεται όλα τα χωριά και ιδιαίτερα τα μικρά και απομακρυσμένα και να αποκαλύπτεται η κομματική ταυτότητα στα λίγα γεροντάκια που θα συναντά για να βεβαιώνονται τα παιδιά τους όταν τους επισκέπτονται. Ασυνέπεια και συναίσθημα βλάπτουν σοβαρά την κομματική ηγεσία.

Για την Ολυμπιάδα, αφού εκφράσω την ικανοποίηση που ένιωσα από τις Θέσεις του ΚΚΕ έναντι των άλλων κομμάτων και για το θέμα αυτό να κάνω μια παρατήρηση.

Με ποιο πολιτισμένο ανθρώπινο δικαίωμα, η αρμόδια οργανωτική επιτροπή δεν πρότεινε στην αρχή ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των θυμάτων εργατών, που δουλεύοντας σκληρά με ανασφαλή μέτρα της εργοδοσίας έχασαν τη ζωή τους για το σκοπό αυτό;

Και τώρα η ευχή. Το τελευταίο (ο) στις λέξεις Αντιιμπεριαλιστικό, Αντιμονοπωλιακό, Αντικαπιταλιστικό, Δημοκρατικό Μέτωπο, σύντομα να γίνει (α). Από κει και πέρα προσανατολισμός αλληλέγγυος, συντροφικός συντονισμός, ένας ο στόχος, επίμονη πάλη, επαγρύπνηση και αποφασιστικότητα σε επίπεδο διεθνές, για την εξουσία των λαών, και για να μην ξαναπιαστεί στον ύπνο η ανθρωπότητα.

Αγαπητέ «Ριζοσπάστη», καλή δύναμη

Καλή επιτυχία στο Συνέδριο

Μανούσος Αεράκης