ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 2 Δεκέμβρη 2001
Σελ. /32
ΕΡΓΑΤΙΚΑ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
Από τον συμβολικό «Προμηθέα» ως το Πανεργατικό Αγωνιστικό ΜΕτωπο

Εκατό χρόνια δράσης σ' όλο το μέτωπο της ταξικής αντιπαράθεσης

«1901 - 2001». Ενας ολόκληρος αιώνας δράσης. Οχι απλά μια πρόσθεση γεγονότων στο χρόνο, αλλά δεκαετίες ταξικής αναμέτρησης με το πλέον σκληρό τμήμα του κεφαλαίου, τους εφοπλιστές. Για την Πανελλήνια Ενωση Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού ο λόγος. Ενα σωματείο που για εκατό ολόκληρα χρόνια αποτελεί γερό στήριγμα των αγώνων όχι μόνο των ναυτεργατών, αλλά ολόκληρης της εργατικής τάξης της χώρας μας και διεθνώς. Ενα σωματείο που με βεβαιότητα μπορεί να διακηρύξει πως η λαμπρή του διαδρομή είναι χαραγμένη με φωτεινά γράμματα στις σελίδες του παγκόσμιου ναυτεργατικού κινήματος. Πρόκειται για μια διαδρομή που χαρακτηρίζεται από την αποφασιστικότητα, την αυτοθυσία χιλιάδων αγωνιστών, με πηγή έμπνευσης τα ιδανικά της κοινωνικής απελευθέρωσης, της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της οικοδόμησης μιας δίκαιης, αταξικής κοινωνίας, για να προχωρήσει ο τροχός της ιστορίας μπροστά. Η παρακαταθήκη της ιστορίας της ΠΕΜΕΝ είναι πολύ πλούσια κληρονομιά, την οποία οι μηχανικοί φυλάττουν σήμερα σαν κόρη οφθαλμού, κρατώντας σταθερά στα στιβαρά τους χέρια τη ρότα του αγώνα. Τιμούν την 100χρονη ιστορία της Ενωσής τους, κλιμακώνοντας τους αγώνες τους, παραμένοντας πιστοί στην αρχή της ταξικής πάλης.

Πριν από λίγες μέρες ο σημερινός πρόεδρος της αγωνιστικής διοίκησης της Ενωσης Γιώργος Τούσσας, στην εκδήλωση που έγινε για τα 100χρονα της ΠΕΜΕΝ, μιλώντας για το σημερινό ρόλο της Ενωσης σημείωνε: «Στο καταστατικό της ΠΕΜΕΝ, αλλά και των άλλων συνδικάτων καταγράφεται σαν βασικός στόχος, η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Πρόκειται για γεγονός μεγάλης σημασίας. Είναι βαριά παρακαταθήκη, γιατί ξεκαθαρίζει ότι οι εργάτες, οι ναυτεργάτες σαν δημιουργοί του πλούτου έχουν καθήκον να διεκδικήσουν αυτό που τους ανήκει, το δημιούργημά τους, να πάρουν το τιμόνι της εξουσίας στα δικά τους χέρια».

Αυτό το καθήκον ακολουθεί πιστά και σήμερα η ΠΕΜΕΝ: «Χρέος της ΠΕΜΕΝ - συνέχισε ο πρόεδρος - είναι να δίνει καθημερινά, μαζί με τους μηχανικούς, με τους ναυτεργάτες, με τους εργαζόμενους, τη μάχη για όλα τα προβλήματα που απασχολούν τη ναυτεργατική, την εργατική οικογένεια. Να μην περιοριζόμαστε σε αμυντικά αιτήματα, στην αντίσταση για διατήρηση των κατακτήσεων, αλλά να δίνουμε τη μάχη, με στόχους πάλης που υπηρετούν τις συνεχώς διευρυνόμενες ανάγκες των εργαζομένων. Για πλήρη - σταθερή εργασία, μείωση του εργάσιμου χρόνου, υψηλούς μισθούς και συντάξεις, δημόσια δωρεάν Υγεία και Παιδεία, ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, αλλά και για μια ναυτιλία περιουσία του ελληνικού λαού, για μια ναυτιλιακή πολιτική που δε θα έχει ως κίνητρο το εφοπλιστικό κέρδος, αλλά την ευημερία των ναυτεργατών, των εργαζομένων. Ενώνουμε τις δυνάμεις με τα άλλα ταξικά συνδικάτα. Συμμετέχουμε αποφασιστικά στον αγώνα που δίνει το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο».

«Βλέπουμε, είπε, με ευθύνη αλλά και αισιοδοξία τις εξελίξεις. Εχουμε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας. Η μετάδοση της φλόγας της συλλογικής δημιουργίας και δράσης του ταξικού αγώνα είναι ελπίδα για τους νέους μηχανικούς και γενικότερα τους ναυτεργάτες. Τιμάμε την ιστορία της ΠΕΜΕΝ με νέους αγώνες για να ικανοποιηθούν οι σύγχρονες ανάγκες της εργατικής - ναυτεργατικής οικογένειας, για κοινωνική πρόοδο και προκοπή».

Διά πυρός και σιδήρου

Η λαμπρή ιστορική διαδρομή της Ενωσης Μηχανικών έχει αφετηρία τα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι η απάντηση των μηχανικών, των εργατών της θάλασσας στην ανάπτυξη του εφοπλιστικού κεφαλαίου συνολικά της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στην άγρια εκμετάλλευσή τους, στις κυριολεκτικά απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στα καράβια

Η τελευταία 20ετία του 19ου αιώνα αποτελεί μια μεταβατική περίοδο για τη ναυτιλία, λόγω της αντικατάστασης των ιστιοφόρων από τα ατμοκίνητα πλοία. Οι μηχανικοί και γενικότερα το προσωπικό μηχανοστασίου αποτελούν το «βαρύ πυροβολικό», το νέο βιομηχανικό προλεταριάτο των καραβιών.

Οι μαρτυρίες της περιόδου εκείνης μιλάνε για τρομακτικά άθλιες συνθήκες διαβίωσης. «Η συνηθισμένη τροφή ήταν το αλατισμένο κρέας, το σολάδο και η γαλέτα». Η σκληρή διαβίωση στα καράβια προβάλλει καθημερινά το καθήκον της οργάνωσης και της διεκδίκησης μια καλύτερης ζωής. Στις 5 Μάρτη του 1901 στον Πειραιά οι Μηχανικοί ιδρύουν τον Ατμομηχανουργικό Σύνδεσμο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ», που αποτελεί ορόσημο για το ναυτεργατικό και γενικότερα το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα.

Το σωματείο ιδρύει σχολή, εισάγει τη διαδοχική ναυτολόγηση, θέτει πλαίσιο αιτημάτων για την προστασία της ζωής στα καράβια. Η δράση του δυναμώνει συνεχώς. Τον Μάρτη του 1910 κηρύσσει την πρώτη απεργία μαζί με τους ναυτοθερμαστές, διεκδικώντας κανονισμό εργασίας και βελτίωση της τροφής στα καράβια. Παρά τη σκληρή επίθεση που δέχονται από την κυβέρνηση Σ. Δραγούμη, οι μηχανικοί κρατάνε την απεργία επί 26 μέρες με αποτέλεσμα να κερδίσουν.

Το 1914 ο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» μετονομάζεται σε Πανελλήνια Ενωση Μηχανικών Ατμόπλοιων, ενώ την ίδια περίοδο ξεσπάει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι ναυτεργάτες θρηνούν εκατοντάδες νεκρούς, ενώ οι εφοπλιστές αξιοποιώντας τον πόλεμο καρπώνονται τεράστια κέρδη και κάνουν νέες αγορές. Ο ρόλος της Ενωσης σε μια σειρά συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα είναι σημαντικός. Με απόφαση της διοίκησής της παραχωρούνται τα γραφεία της Ενωσης και από τις 4 μέχρι τις 6 Νοέμβρη 1918 γίνεται εκεί το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ που αργότερα μετονομάζεται σε ΚΚΕ. Την ίδια χρονιά επίσης με καθοριστική συμβολή της Ενωσης γίνεται το ιδρυτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ, στο οποίο συμμετέχουν 6 αντιπρόσωποι των μηχανικών. Το 1920 ιδρύεται η Πανελλήνια Ναυτική Ομοσπονδία στην οποία από το ιδρυτικό της συνέδριο εκδηλώνεται η σύγκρουση μεταξύ των ταξικών δυνάμεων και των δυνάμεων του ρεφορμισμού.

Η δράση της Ενωσης συνεχώς κλιμακώνεται. Οι χρονιές 1923 και 1924 σημαδεύονται από τις μεγαλειώδεις απεργίες των ναυτεργατών με απολογισμό 2 δολοφονημένους (1923). Το 1925 ακολουθούν άγριες διώξεις από τη δικτατορία του Πάγκαλου, ενώ νέες διώξεις ακολουθούν με το ιδιώνυμο του Ε. Βενιζέλου. Το 1929 ξεσπάει η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, την οποία οι εφοπλιστές αξιοποιούν εξαπολύοντας σφοδρή επίθεση σε βάρος των ναυτεργατών, αφαιρώντας κατακτήσεις. Η Ενωση Μηχανικών και όλοι οι ναυτεργάτες αντιδρούν, δημιουργώντας την Ναυτεργατική Ενωση Ελλάδας που αποτελεί μεγάλη κατάκτηση. Αναπτύσσεται ισχυρό κίνημα στα λιμάνια όλου του κόσμου και συγκροτούνται επιτροπές αγώνα μέσα στα καράβια. Αρχίζουν συλλήψεις και το 1935 με τη συμβολή των μηχανικών γίνεται η 35ήμερη απεργία στην ακτοπλοΐα. Ταυτόχρονα, η Ενωση Μηχανικών, της οποίας ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά είναι η διεθνιστική της πάλη και αλληλεγγύη συμβάλλει και ενάντια στη δικτατορία του Φράνκο στην Ισπανία, καθώς οι μηχανικοί αρνούνται να ναυτολογηθούν σε πλοία που μετέφεραν πολεμικό και αγαθά στις φασιστικές ισπανικές δυνάμεις.

Αψηφούν το θάνατο

Πλησιάζει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και οι μηχανικοί προετοιμάζονται για την αντιφασιστική μάχη. Το 1941 στο Κάρντιφ Αγγλίας ιδρύεται η Ενωση Ελλήνων Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού και το 1942 εκλέγεται πρόεδρος ο αγωνιστής Βασίλης Μπεκάκος. Το 1943 η Ενωση παίζει καθοριστικό ρόλο στη γέννηση της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Ενώσεων, της θρυλικής ΟΕΝΟ, η οποία δίνει το σύνθημα:«Κρατήστε τα πλοία εν κινήσει» για να καταγραφούν από χιλιάδες μηχανικούς, συνολικά από τους ναυτεργάτες, απερίγραπτες σκηνές ηρωισμού. Για να δοθούν οι μάχες στους ωκεανούς με αψηφισιά του θανάτου, πέφτοντας περίπου 3.000 ναυτεργάτες στον αντιφασιστικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, αλλά και για τη διεύρυνση των δικαιωμάτων τους. Η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του 1943 συνέβαλε στο ξεπέρασμα των πρωτόγονων συνθηκών ζωής και εργασίας.

Οι εφοπλιστές με τη λήξη του πολέμου καρπώνονται τα 100 αμερικάνικα πλοία Λίμπερτις και τα 7 τάνκερς, ενώ οι αγωνιστές της ΟΕΝΟ, οι χιλιάδες μηχανικοί και ναυτεργάτες αλλά και ο ελληνικός λαός διώκονται από τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό. Πολλοί από τους ναυτεργάτες συνεχίζουν τον αγώνα μέσα από τις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας

Τον Αύγουστο του 1945 η Ενωση παίρνει τη σημερινή της ονομασία. Το 1947 ο πρόεδρός της Β. Μπεκάκος συλλαμβάνεται και φυλακίζεται, ενώ τα όργανα της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης αλώνουν την ΠΕΜΕΝ. Τον Γενάρη 1948 γίνονται μαζικές συλλήψεις και τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου αρχίζει η ιστορική δίκη της ΟΕΝΟ όπου 10 στελέχη της ανάμεσα στους οποίους και μηχανικοί όπως ο Β. Μπεκάκος, ο Δημήτρης Κολλιαράκης και άλλοι καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Ο αγώνας συνεχίζεται

Μέχρι το 1978 η διοίκησης της ΠΕΜΕΝ βρίσκεται υπό τα δεσμά των εγκάθετων των εφοπλιστών, όμως ο κλάδος δε σταματάει τους αγώνες τους. Αντιστέκονται στη σφοδρή επίθεση των εφοπλιστών που ξέσπασε με τη νέα ναυτιλιακή κρίση του 1958. Πρωτοστατούν στον αντιδικτατορικό αγώνα ενώ αμέτρητοι βρίσκονται σε εξορίες και φυλακές. Με τη μεταπολίτευση οι μηχανικοί ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους. Συμβάλλουν στην ίδρυση της Ναυτεργατικής Συνδικαλιστικής Κίνησης όπου οργανώνει μεγάλες κινητοποιήσεις σε όλους τους ναυτότοπους και διαμορφώνει αγωνιστικό κίνημα μέσα στα καράβια και το 1978 οι μηχανικοί αναθέτουν το τιμόνι της Ενωσης στις ταξικές δυνάμεις και εκλέγουν πρόεδρο τον Θανάση Σταματόπουλο, γενικό γραμματέα Α' το Νίκο Καλαμάκη, γενικό γραμματέα β', τον Γρηγόρη Τουγλίδη και ταμία το Νίκο Στεφανή, ενώ για την ΠΕΜΕΝ αρχίζει μία νέα περίοδος. Από το 1979 οργανώνονται απεργιακές μάχες που συγκλόνισαν την Ελλάδα με τελευταίες αυτές του 1995, 1996, 1997, ενώ ο αγώνας συνεχίζεται το 2001. Το 8ωρο, η Κοινωνική Ασφάλιση, η 6μηνη - 7μηνη ναυτολόγηση, η αύξηση των ωρών αδείας, οι Συλλογικές Συμβάσεις, σήμερα τα διπλά πληρώματα μέσα στα ταχύπλοα ακτοπλοϊκά πλοία αποτελούν κατακτήσεις ναυτεργατικές για τις οποίες η ΠΕΜΕΝ είχε τον κύριο λόγο.

Μουντζουρωμένοι «πόρτο-πέλαγο»

Δύο αγωνιστές που έγραψαν ιστορία στο ναυτεργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και υπηρέτησαν πιστά την υπόθεση της εργατικής τάξης, ο Αντώνης Αμπατιέλος από τη σκοπιά της ΟΕΝΟ και ο Βασίλης Μπεκάκος πρόεδρος της Ενωσης την περίοδο 1945 - 1947 είπαν για την ΠΕΜΕΝ:

Με αφορμή τα 90 χρόνια της Ενωσης ο Αντώνης Αμπατιέλος έγραφε ανάμεσα σε άλλα στο περιοδικό «ΕΝΩΣΗ» της ΠΕΜΕΝ τον Μάη 1991: «...Η συμβολή της ΠΕΜΕΝ στη γενικότερη υπεράσπιση των ναυτεργατών όλων των κλάδων είναι τέτοια που πρέπει να τη θυμούμαστε και να την εξάρουμε όταν μας δίνεται η ευκαιρία. Δυστυχώς, τα χρόνια περνούν, οι παλιοί φεύγουν και οι περισσότεροι δεν αφήνουν τίποτα γραφτό στο διάβα τους.

... Δε γνωρίζω κανένα συνδικαλιστικό οργανισμό τέτοιας ηλικίας στη χώρα μας. Φυσικά, δρώντας με διάφορους τίτλους στις γνωστές ανώμαλες από κάθε πλευρά εξελίξεις, πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, από το 1980 ως σήμερα, η πορεία της ΠΕΜΕΝ ή για να 'μαστε πιο ακριβολόγοι, η συνδικαλιστική οργάνωση των Μηχανικών ΕΝ είχε τα επάνω της και τα κάτω της. Ομως πρέπει να δεχτούμε πως τα θετικά της βαρύνουν αποφασιστικά στην πλάστιγγα της συμβολής της στο ναυτεργατικό συνδικαλιστικό κίνημα.

... Η απάντηση βρίσκεται στη μαζική συμμετοχή - και στις καλές και τις κακές μέρες - της μεγάλης μάζας των μηχανικών ΕΝ στις δραστηριότητες και στους αγώνες της οργάνωσής τους. Αυτό είχε διαμορφώσει και το ανάλογο πάντα αγωνιστικό κλίμα στους μηχανικούς ΕΝ, καθώς και ένα επίπεδο ταξικής συνειδητοποίησης.

... Τι ήταν λοιπόν αυτό που ξεχώριζε τους μηχανικούς; Νομίζω πως η φύση της δουλιάς τους. "Πόρτο - πέλαγο" ήταν σαν μουντζουρωμένοι όπως και οι θερμαστολαδάδες. Ενιωθαν πιστεύω, σαν βιομηχανικοί ειδικευμένοι εργάτες, ιδιαίτερα μέχρι να εμφανιστούν τα μοντέρνα μοντέλα καραβιών. Αυτή όμως η σύνθεσή τους με τη χειρωνακτική δουλιά έχει δημιουργήσει μια ανάλογη παράδοση δεκαετιών πια. Και σήμερα πιστεύω, παρά τους τεχνολογικούς νεωτερισμούς, τις καινούριες κατασκευές καραβιών, οι νεότεροι μηχανικοί ΕΝ είναι συνεχιστές της ωραίας πρωτοποριακής παράδοσης των παλιών. Ετσι εξηγείται και η αδιατάραχτη επιλογή αριστερών προοδευτικών διοικήσεων στην ΠΕΜΕΝ, στη διάρκεια της μεταπολίτευσης ως τις μέρες μας».

Και ο Βασίλης Μπεκάκος με επιστολή τον Μάη του 1981 στο περιοδικό «ΕΝΩΣΗ»:

«.... Ο χρόνος 1929 είναι που έγινα μέλος της ιστορικής Ενωσης Μηχανικών. Ο τίτλος της ήταν "Πανελλήνια Ενωση Μηχανικών Εμπορικών Ατμόπλοιων και βιομηχανικών εργοστασίων". Αργότερα άλλαξε ο τίτλος της σ' αυτό το όνομα που έχει σήμερα. Ο χρόνος 1929 ήταν χρόνος αρχής κρίσης στη θάλασσα και ιδιαίτερα στη φορτηγό ναυτιλία. Σιγά - σιγά γέμιζε το λιμάνι του Πειραιά από παραπλευρισμένα πλοία από έλλειψη ναύλων. Ετσι άρχισε ένας σκληρός αγώνας ανάμεσα στα πληρώματα και τους εφοπλιστές. Οι προσπάθειες των εφοπλιστών να ξεπεράσουν την κρίση των ναύλων σε βάρος των ναυτεργατών με τη μείωση των μισθών, της σύνθεσης και την επιδείνωση της ήδη κακής ποιότητας εδεσματολογίου. Το μισθολόγιο στα φορτηγά πλοία ήταν στην προσφορά και ζήτηση. Οι μηχανικοί αντιστέκονταν στην επίθεση των εφοπλιστών για μείωση των μισθών που κυμαίνονταν σε 12,15 και 18 λίρες Αγγλίας για τους Γ, Β και Α μηχανικούς. Στις επιθέσεις των εφοπλιστών η άμυνα της Ενωσης ήταν αρκετά δυνατή και οι μισθοί των μηχανικών κρατιούνταν.... Δεν είναι το εφοπλιστικό δαιμόνιο που δημιούργησε τη σημερινή μεγάλη Ελληνική ναυτιλία, όχι. Τη ναυτιλία αυτή που είναι σήμερα τη δημιούργησαν οι θυσίες του ναυτεργατικού κόσμου, πάνω από τρεις χιλιάδες ναυτεργάτες έδωσαν τη ζωή τους στη μάχη του Ατλαντικού. Βασικοί λοιπόν δημιουργοί της ναυτιλίας είναι ο ναυτεργατικός κόσμος και μόνον αυτός».

Ετος 1901. 5η Μαρτίου. Συνεδρίασις 1η

ΚΕΙΜΕΝΑ: Αθηνά ΖΥΜΑΡΗ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ