πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.

Μ' ένα γαρίφαλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία.

Μ' ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώνει.

Καλημέρα σύντροφοι

Καλημέρα ήλιε

Καλημέρα Μπελογιάννη.

Τώρα ας βροντήσουνε της λευτεριάς τα τύμπανα και οι σάλπιγγες.

Καλημέρα Μπελογιάννη...».

(Γιάννης Ρίτσος, απόσπασμα από το ποίημα «Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο», Αϊ - Στράτης, 30/03/1952).

Για το λόγο αυτό, η πόλη είχε στολιστεί ανάλογα. Οι κεντρικοί δρόμοι που οδηγούν στην πλατεία Μπελογιάννη ήταν, αριστερά και δεξιά του δρόμου, ντυμένοι με κόκκινες σημαίες. Σε αυτή τη γιορτή, που οικοδεσπότης ήταν η ΝΕ Ηλείας του ΚΚΕ, η ανταπόκριση του κόσμου, που ήρθε από ολόκληρη την Πελοπόννησο, την Αθήνα, άλλες περιοχές της χώρας, ήταν συγκινητική και ογκώδης. Μα περισσότερο, οι ίδιοι οι κάτοικοι της Αμαλιάδας και του νομού που αγκάλιασαν τον ήρωα σαν δικό τους παιδί, ξέχωρα από το γεγονός ότι αρκετοί από τους συγκεντρωμένους δεν είναι καν ψηφοφόροι του ΚΚΕ και πολλοί περισσότερο μέλη του Κόμματος. Αναγνωρίζουν, όμως, στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που για τα ιδανικά και τις αξίες που πρέσβευε δε δίστασε να θυσιαστεί στην ακμή της νιότης του.

Ακολούθησε ενός λεπτού σιγή με τον Υμνο της Γ΄ Διεθνούς να καλεί: «Εμπρός της γης οι κολασμένοι...».

Μετά το καλωσόρισμα από τον Γραμματέα της ΝΕ Ηλείας του ΚΚΕ Αγγελο Μπούζη, στο βήμα ανέβηκε ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος, ο οποίος αφού απήγγειλε αποσπάσματα από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου «Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο», που έγραψε την ίδια μέρα στον τόπο εξορίας του στον Αϊ - Στράτη, στη συνέχεια, με μια συγκλονιστική αφήγηση, μας μετέφερε στο ξημέρωμα της 30ής του Μάρτη του 1952, λίγες στιγμές πριν την εκτέλεση του ήρωα.

«Ο υπαρχιφύλακας μεταβαίνει στα κελιά των μελλοθανάτων και πλησιάζει τον Μπελογιάννη.

- "Νίκο σήκω". Ατάραχος ο Μπελογιάννης σηκώνεται και λέει:

- "Πάμε για καθαρό αέρα;".

- "Ναι, του απαντά, σας πάνε για εκτέλεση".

Εξερχόμενος ο Μπελογιάννης έστρεψε το πρόσωπό του προς τα κελιά και φώναξε: "Γεια χαρά παιδιά!"».

Στη συνέχεια ακολουθεί η μετάβαση με τα στρατιωτικά φορτηγά προς τον τόπο της εκτέλεσης στο Γουδί, όπου βασιλεύει νεκρική σιγή και τους στήνουν στον τοίχο.

«"Επί σκοπόν!". 24 όπλα σηκώνονται αμέσως και οι κάννες των είναι στραμμένες προς τους μελλοθανάτους. Και οι τέσσερις, λες εξ ενστίκτου, ορθώνονται σαν να θέλουν να δώσουν στόχο στο απόσπασμα. Δεν παρέρχεται περισσότερο από ένα δευτερόλεπτο και ακούγεται το παράγγελμα. "Πυρ!"».

Στο μυαλό όλων περνά με κινηματογραφική ταχύτητα η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του. Πολλοί δεν αντέχουν και ξεσπούν σε λυγμούς... Ο Κ. Καζάκος συνεχίζει και αναφέρει την επιτακτική προτροπή του Ν. Μπελογιάννη προς την Ελλη Ιωαννίδου, λίγο πριν την εκτέλεσή του: «"Να ζήσεις για την εκδίκηση!"».

«Μια προτροπή που, 53 χρόνια μετά, παραμένει επίκαιρη και ανεκπλήρωτη. Και η καλύτερη εκδίκηση για τον τουφεκισμό του Ν. Μπελογιάννη, αλλά και τόσων χιλιάδων σκοτωμένων Ελλήνων κομμουνιστών, είναι η αδιάλλακτη πάλη έως τη νίκη! Τη νίκη μιας λαοκρατούμενης, ανεξάρτητης και σοσιαλιστικής Ελλάδας! Καθήκον, στόχος και υπόθεση της νέας γενιάς των κομμουνιστών του σήμερα και του αύριο!».

Η απάντηση των νέων κομμουνιστών ήρθε άμεσα: «Σταθερά στο δρόμο του Νίκου Μπελογιάννη με το ΚΚΕ μέτωπο και πάλη», «Ζει, ζει ο Μπελογιάννης ζει, με Πέτρουλα, Λαμπράκη μας οδηγεί».

Με την ομιλία της Αλ. Παπαρήγα (ακολουθούν αναλυτικά αποσπάσματα στις επόμενες σελίδες), ολοκληρώθηκε το τριήμερο των εκδηλώσεων προς τιμήν του Νίκου Μπελογιάννη. Είχε προηγηθεί, την Παρασκευή η προβολή της ταινίας «Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο» του Νίκου Τζίμα, με την παρουσία του ίδιου του σκηνοθέτη και το Σάββατο ακολούθησε συναυλία από το συγκρότημα του Στέφανου Ψαραδάκου, ο οποίος ενθουσίασε το κοινό με τις επιλογές των τραγουδιών και την ερμηνευτική του ικανότητα.

Στη συγκέντρωση παραβρέθηκαν και κατέθεσαν στεφάνια: Εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, η Γραμματέας Αλ. Παπαρήγα, εκ μέρους της ΝΕ Ηλείας του ΚΚΕ ο Γραμματέας Αγγελος Μπούζης, εκ μέρους της ΚΟ Αμαλιάδας ο Γραμματέας της Αγγελος Κολόσακας, εκ μέρους του ΚΣ της ΚΝΕ, ο Γραμματέας του Θέμης Γκιώνης, εκ μέρους της ΠΕΑΕΑ Ηλείας ο Γιώργος Σπηλιόπουλος, εκ μέρους του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών ο Κώστας Καζάκος, καθώς και πλήθος άλλων μαζικών φορέων, αλλά και κόσμου που άφηναν ένα μπουκέτο γαρίφαλα στο μνημείο.

Επίσης παραβρέθηκαν, ο Δημήτρης Αρβανιτάκης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, αντιπροσωπεία της Επιτροπής Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ, με επικεφαλής την Γραμματέα Λουίζα Ράζου, μέλος της Γραμματείας της ΚΕ, παράγοντες από την Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.ά.