ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 19 Γενάρη 2014
Σελ. /40
ΙΣΤΟΡΙΑ
90 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ
Τιμάμε διαδίδοντας το έργο του

Παρουσίαση της εκδοτικής προσπάθειας της «Σύγχρονης Εποχής» για τη διάδοση των έργων του Λένιν

Την Τρίτη, 21 Γενάρη 2014, συμπληρώνονται 90 χρόνια από το θάνατο του Β. Ι. Λένιν. Μία από τις μεγαλύτερες συμβολές του μεγάλου επαναστάτη ήταν η έμπρακτη ανάδειξη της βαθιάς κατανόησης της κοινωνίας, των αντιφάσεων που τη διέπουν και βρίσκονται πίσω από την κίνησή της, ως απαραίτητου όρου της αλλαγής της. Ο Λένιν κατανοούσε ότι μόνο στο βαθμό που η ανθρώπινη δράση ευθυγραμμίζεται με τις αναγκαιότητες της κοινωνικής εξέλιξης μπορεί να γίνει δύναμη ουσιαστικής αλλαγής. Αυτό αναδεικνύει άλλωστε και η πασίγνωστη διατύπωσή του, «χωρίς επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατική δράση».

Η «Σύγχρονη Εποχή» (ΣΕ) έχει αναδείξει ιστορικά το έργο αυτό του Λένιν. Μπορούμε χωρίς υπερβολή να πούμε ότι χωρίς την εκδοτική αυτή δραστηριότητα της ΣΕ το εργατικό κίνημα της χώρας μας, και πρώτ' απ' όλα το πολιτικό εργατικό, δηλαδή το κομμουνιστικό κίνημα, δεν θα είχε έρθει σε ουσιαστική επαφή με τον πλούτο της λενινιστικής σκέψης, με ό,τι θα συνεπαγόταν κάτι τέτοιο για την ωριμότητά του. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έκδοση στα ελληνικά των Απάντων του Λένιν, κάτι που δεν υπάρχει σε πολλές άλλες γλώσσες.

Η προσπάθεια αυτή έχει ενταθεί το τελευταίο διάστημα και παίρνει δύο βασικές μορφές. Η πρώτη σχετίζεται με τη συνεχή αγωνία για την έκδοση και επανέκδοση έργων του Λένιν, ενώ η δεύτερη σχετίζεται με την έκδοση σύγχρονων επεξεργασιών οι οποίες βασίζονται στη λενινιστική ανάλυση και καθοδηγούν τη σημερινή επαναστατική δράση του Κόμματός μας.

Η λενινιστική σκέψη αποτελεί απαραίτητο θεωρητικό εφόδιο της δράσης για την κατάργηση της εκμεταλλευτικής και την οικοδόμηση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Η 90ή επέτειος του θανάτου του Λένιν δεν μπορεί λοιπόν παρά να έχει ζωντανά, μάχιμα χαρακτηριστικά, να αναδεικνύει την αιχμηρότητα του λενινιστικού όπλου για τη σημερινή πάλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Και ο ίδιος ο Λένιν άλλωστε τέτοια χαρακτηριστικά έδινε στις διάφορες επετείους. Χαρακτηριστικό γι' αυτό είναι το παράδειγμα της συγγραφής και έκδοσης από τον ίδιο της μπροσούρας «Για τον Μαρξ και τον μαρξισμό» με αφορμή την 30ή επέτειο του θανάτου του Καρλ Μαρξ.


Με το άρθρο αυτό θα επιχειρήσουμε μία σύντομη παρουσίαση σχετικών κειμένων του Λένιν αλλά και κομματικών επεξεργασιών που στηρίζονται στη λενινιστική μέθοδο, όπως αυτά περιέχονται στις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής».

Ας ξεκινήσουμε από τις εκδόσεις που σχετίζονται με την οικονομία του καπιταλισμού. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τη «Σύγχρονη Εποχή» το έργο «Χαρακτηρισμός του οικονομικού ρομαντισμού». Στόχος συγγραφής του κειμένου αυτού, το οποίο ο Λένιν συνέγραψε το 1897 στην εξορία της Σιβηρίας, ήταν η απάντηση στην προπαγάνδα των ναρόντνικων ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αναπτυχθεί στη Ρωσία και κατ' επέκταση δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ανατροπή του. Το επιχείρημα αυτό το στήριζαν, πρώτον, στο ότι η μάζα του πληθυσμού μετατρέπεται σε εργάτες και, δεύτερον, στο ότι η Ρωσία δυσκολεύεται να βρει ξένες αγορές. Αυτοί οι δύο παράγοντες, ισχυρίζονται, συντελούν στην ανεπαρκή ζήτηση, η οποία πάντα θα υπολείπεται της καπιταλιστικής παραγωγής και θα της θέτει συγκεκριμένα όρια.

Η επιχειρηματολογία αυτή στηρίζεται στη λανθασμένη κατανόηση της σχέσης παραγωγής και εισοδήματος στον καπιταλισμό. Ο Λένιν απάντησε σε αυτό το επιχείρημα αναδεικνύοντας, όπως και ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο», την προτεραιότητα της συσσώρευσης, της παραγωγής με κριτήριο το κέρδος έναντι των εισοδημάτων που παράγονται από αυτήν, χωρίς την ίδια στιγμή να υποτιμάει και την αντεπίδραση των εισοδημάτων στην ίδια την καπιταλιστική παραγωγή που τα «γέννησε». Η λανθασμένη αντίληψη αυτού του ζητήματος οδηγούσε τους ναρόντνικους της εποχής στη συναισθηματική κριτική του καπιταλισμού, στην κριτική του «με τα μάτια» του παρελθόντος, στην εξιδανίκευση δηλαδή της μικρής παραγωγής και όχι «με τα μάτια» του μέλλοντος, από την πλευρά δηλαδή της μεγάλης κοινωνικοποιημένης παραγωγής.


Η σύνδεση της παραπάνω αντιπαράθεσης με τα αίτια της κρίσης είναι κάτι παραπάνω από φανερή. Απώτερη αιτία της κρίσης, λέει ο Λένιν στο κείμενο αυτό, δεν μπορεί να είναι η αντίθεση ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση αλλά η αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και τον ατομικό χαρακτήρα της ιδιοποίησης, δηλαδή η βασική αντίθεση του καπιταλισμού. Γι' αυτό το λόγο καμία μορφή διαχείρισης δεν μπορεί να την αποτρέψει στο έδαφος της καπιταλιστικής οικονομίας, στο έδαφος δηλαδή της κυριαρχίας αυτής της αντίθεσης.

Αυτές οι νομοτελειακές αντιφάσεις της καπιταλιστικής οικονομίας, που οδηγούν και στο ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης, αποτυπώνονται, όπως εκφράζονται συγκεκριμένα στην τρέχουσα οικονομική κρίση, στην έκδοση «Η οικονομική κρίση μέσα από τις σελίδες της Κομμουνιστικής Επιθεώρησης, 2009 - 2012». Η έκδοση αυτή από τη μία εφοδιάζει τον αναγνώστη με επιστημονική μέθοδο στην προσέγγιση της καπιταλιστικής κρίσης ενώ από την άλλη προσφέρει πληθώρα εμπειρικών στοιχείων, πρωτογενούς υλικού, το οποίο είναι απαραίτητο για τη συγκεκριμενοποίηση της γενικής μαρξιστικής προσέγγισης της κρίσης στη σημερινή κρίση. Αυτό το υλικό είναι απαραίτητο τόσο για την εκλαΐκευση του χαρακτήρα της σημερινής κρίσης όσο και για την ανάδειξη των πολυποίκιλων ανταγωνισμών που οξύνονται στο έδαφος της αναγκαίας καταστροφής κεφαλαίου, που επιτάσσει η κρίση.

Η μαρξιστική προσέγγιση της καπιταλιστικής κρίσης ως κρίσης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου σε όλες του τις μορφές αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αυτοτέλεια της πολιτικής του ΚΚΕ από όλες τις μορφές διαχείρισης του εκμεταλλευτικού συστήματος. Επιπλέον όρο αυτής της ανεξαρτησίας αποτελεί και η βαθιά κατανόηση του χαρακτήρα του κράτους, μία κατανόηση την οποία μόνο μέσω της ιστορικής προσέγγισής του μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα, όπως μας λέει ο Λένιν σε ένα από τα κείμενα της έκδοσης «Ο Λένιν για το κράτος». Στα τρία κείμενα της έκδοσης αυτής αναδεικνύεται η ουσία του κράτους ως μηχανισμού ταξικής κυριαρχίας που γεννιέται από τις ταξικές αντιθέσεις της κοινωνίας. Αναδεικνύονται επίσης ζητήματα που σχετίζονται άμεσα με αυτή την ουσία, όπως οι διαφορετικές μορφές διακυβέρνησης με τις οποίες εκφράζεται (ανάλογα με τις συνθήκες) το ταξικό περιεχόμενο του κράτους, η ουσία του αστικού κοινοβουλευτισμού, η επίδραση αυτής της ταξικής κυριαρχίας στις συνειδήσεις των καταπιεζομένων. Ταυτόχρονα, ξεγυμνώνονται οι κενές περιεχομένου φράσεις «δημοκρατία γενικά» και «δικτατορία γενικά», τις οποίες ακόμα και σήμερα επιστρατεύουν οι αστοί και οπορτουνιστές κήρυκες του καπιταλιστικού μονόδρομου. Τέλος, από την ανάδειξη αυτής της ουσίας του κράτους αναδεικνύεται και το γεγονός ότι η εργατική τάξη πρέπει να τσακίσει αυτή την κρατική μηχανή και δεν μπορεί να την αξιοποιήσει για την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας.


Το παραπάνω ζήτημα, τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ιστορικής εμπειρίας, απασχολεί και τις τρεις εκδόσεις που σχετίζονται με ζητήματα επαναστατικής πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος, δηλαδή τις εκδόσεις «Οι Θέσεις του Απρίλη», «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» και «Θεωρητικά ζητήματα στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ». Καταρχήν, η έκδοση «Οι θέσεις του Απρίλη», η οποία είναι ενισχυμένη σε σχέση με την παλιά έκδοση με 3 επιπλέον κείμενα της περιόδου και έναν αναλυτικό κατάλογο ονομάτων, θίγει μια σειρά θεμελιώδη για ένα ΚΚ ζητήματα: Το ζήτημα των κοινωνικών συμμαχιών και των αντιφάσεών τους, το ζήτημα των διαφόρων μορφών καταπίεσης του λαού («όχι μόνο βία αλλά και απάτη, κολακεία, μικροελεημοσύνη»), την ίδια την αιτιολόγηση της αλλαγής της ονομασίας του κόμματος από Σοσιαλδημοκρατικό σε Κομμουνιστικό, τη στάση του επαναστατικού κόμματος απέναντι σε «δημοκρατικές» αστικές κυβερνήσεις κ.ά. Τα παραπάνω προσεγγίζονται από τη σκοπιά της συνολικής στρατηγικής προσαρμογής του Κόμματος των Μπολσεβίκων με την επάνοδο του Λένιν στη Ρωσία τον Απρίλη του 1917 και αποκτούν ιδιαίτερη αξία δεδομένης και της εκτίμησης του Κόμματός μας ότι η στρατηγική αυτή επεξεργασία, που οδήγησε στη νίκη της Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία, δεν κατάφερε να κυριαρχήσει στη συνέχεια στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, ζήτημα το οποίο από μόνο του αποτελεί αντικείμενο ιστορικής μελέτης.

Στην παραπάνω έκδοση ο Λένιν αναφέρεται και στο ζήτημα της στάσης του επαναστατικού κόμματος στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, θέμα το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο των κειμένων του Λένιν που περιλαμβάνονται στην έκδοση «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» και γράφτηκαν μέσα στη δίνη του Α' ιμπεριαλιστικού πολέμου, τα χρόνια 1914 - 1917. Τα κείμενα αυτά συμβάλλουν στη διαμόρφωση επαναστατικού κριτηρίου για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τη στάση του ΚΚ σε αυτόν. Η διαμόρφωση τέτοιου κριτηρίου προϋποθέτει τη βαθύτερη κατανόηση των αντιθέσεων και της πάλης μεταξύ των διαφόρων καπιταλιστικών κρατών από τη λεγόμενη «ειρηνική» περίοδο. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος άλλωστε δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά τη συνέχιση αυτής της πάλης με άλλα, με πολεμικά μέσα, όταν οι συνθήκες επιβάλλουν κάτι τέτοιο. Η μελέτη της στάσης του ΚΚ σε καιρό πολέμου αποκτά ιδιαίτερη σημασία ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη αυτό που αναφέρεται και στον πρόλογο της έκδοσης, ότι, δηλαδή, «ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος αρκετές φορές στην ιστορία δημιούργησε το έδαφος στο οποίο εκδηλώθηκε επαναστατική κατάσταση, αυξημένη κινητικότητα της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών».

Το Κόμμα μας προσπαθεί να αξιοποιήσει τη λενινιστική διδασκαλία για να βγάλει συμπεράσματα από την ιστορία του διεθνούς και ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, να αξιοποιήσει αυτά τα συμπεράσματα για τη χάραξη σύγχρονης επαναστατικής πολιτικής. Καρπό αυτής της προσπάθειας αποτελεί και η συλλογική διαμόρφωση του νέου Προγράμματος που ψήφισε το 19ο Συνέδριο. Το Πρόγραμμα του Κόμματος συμπυκνώνει και στηρίζεται σε μία σειρά θεωρητικές θέσεις. Αυτές τις θέσεις αναδεικνύει η έκδοση της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ με τίτλο «Θεωρητικά ζητήματα στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ», η οποία αντικειμενικά, από το ίδιο το περιεχόμενό της, αποτελεί και «επιστράτευση στη μάχη» όλων των ζητημάτων των υπόλοιπων εκδόσεων.

Στην πορεία προς τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, η «Σύγχρονη Εποχή» θα συνεχίσει την εκδοτική δραστηριότητα γύρω από το λενινιστικό έργο και τη σημερινή αξιοποίησή του. Αυτή η δραστηριότητα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να αναδειχθεί ότι το ΚΚΕ είναι «το πιο νέο» κόμμα ακριβώς γιατί είναι το κόμμα που πρεσβεύει το νέο, το αναγκαίο, το μοναδικά προοδευτικό μέλλον για την ανθρωπότητα: Την κατάργηση της εκμεταλλευτικής καπιταλιστικής και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής κοινωνίας.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ