ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 18 Αυγούστου 2013
Σελ. /16
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Οι αρχαιότητες... ως «εμπόδιο»

Η αντιπαράθεση για τη διαχείριση του αρχαιολογικού πλούτου που «αναβλύζει» από την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης αναδεικνύει την καταστροφική, για ανθρώπους και μνημεία, αντίληψη του καπιταλισμού για την «ανάπτυξη»

Το Γενάρη του 2012, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, όπου συζητήθηκε το θέμα συμπληρωματικής σύμβασης για το αρχαιολογικό κομμάτι της κατασκευής του μετρό Θεσσαλονίκης, προέκυψε ότι η αρχαιολογική έρευνα στο έργο φέρνει στην επιφάνεια έναν από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας... και έπεται συνέχεια!

Ο αρχαιολογικός πλούτος, όπως παρουσιάστηκε στην επιτροπή, ήταν ήδη τεράστιος. Με τα τότε στοιχεία, το συνολικό εμβαδό των ανασκαφών στο μετρό ανερχόταν σε 28.000 τ.μ. Τα κινητά ευρήματα, που πρέπει να συντηρηθούν και να καταγραφούν, ανέρχονταν στα 28.225. Ανάμεσά τους: 5.000 αγγεία, πάνω από 5.000 γυάλινα ευρήματα, περισσότερα από 1.500 κοσμήματα, περισσότερες από 130 επιγραφές, περισσότερα από 400 ειδώλια.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι έχουν βρεθεί μέχρι τώρα και εννέα χρυσά στεφάνια από την έναρξη των ανασκαφών. Το πιο πρόσφατο αποκαλύφθηκε τον περασμένο Ιανουάριο στο σταθμό Δημοκρατίας, μέσα σε μεγάλο μακεδονικό κιβωτιόσχημο τάφο και βρισκόταν στο κεφάλι του νεκρού. Στις αρχές Ιουνίου του 2008, οι ανασκαφές στη διασταύρωση των τροχιογραμμών του Μετρό στο ύψος της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου έφεραν στο φως οκτώ χρυσά στεφάνια (τέσσερα διπλά πλεγμένα μεταξύ τους) των ελληνιστικών χρόνων, τοποθετημένων κατά πρωτόγνωρο για τους αρχαιολόγους τρόπο σε γυναικεία ταφή, σ' έναν από τους 840 τάφους του ανατολικού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης.


Ειδικά στους σταθμούς «Δημοκρατία», «Συντριβάνι» και στη διασταύρωση «Σιντριβάνι» και «Φλέμινγκ» βρέθηκαν, σύμφωνα με την γγ του ΥΠΠΟΤ, Λίνα Μενδώνη, «εξαιρετικά εκτεταμένα νεκροταφεία από την ελληνιστική περίοδο και μετά. Μιλάμε περίπου για 3.000 τάφους όλων των κατηγοριών». Η ίδια χαρακτήρισε «πάρα πολύ μεγάλο το κόστος» συντήρησης και φύλαξης όλων αυτών των κινητών ευρημάτων, που αναμένεται να αυξηθούν. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι το ενοίκιο κάποιων αποθηκών, που είναι μέσα στο κόστος των αρχαιολογικών ερευνών, στο Καλοχώρι, κοστίζει περίπου 3.000 ευρώ μηνιαίως.

«Κόστος» ή ανάγκη;

Το θέμα της συνεδρίασης παρουσιάστηκε ως συμπληρωματική χρηματοδότηση των αρχαιολογικών εργασιών του έργου, αφού, σύμφωνα με την «Αττικό Μετρό», το τελικό ποσό που εκτιμούσε τότε το ΥΠΠΟΤ ότι θα χρειαστούν αυτές οι εργασίες αγγίζει τα 90 εκατ. ευρώ (αντί 15 εκατ. που προέβλεπε η αρχική σύμβαση), ενώ υπερβαίνει και τους πόρους «από τα απρόβλεπτα του έργου» (81 εκατ.).

Οι αρχαιολόγοι όμως λένε ότι τα «ποσά που δαπανήθηκαν για την εκτέλεση των αρχαιολογικών εργασιών του έργου, δεν συνιστούν μέρος των χρημάτων που απαιτούνται για το κατασκευαστικό τμήμα του. Αποτελούν μικρό μέρος του συνολικού προϋπολογισμού του, ο οποίος υπερβαίνει κατά πολύ τα 90 εκατομμύρια ευρώ που αναλώνονται στον πολιτισμικό τομέα. Είναι ένα ποσό που εμπίπτει στις νόμιμες προβλέψεις αρχαιολογικών δαπανών. Χρησιμοποιήθηκε δε για την διερεύνηση μεγάλου μέρους του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης καθώς οι προβλεπόμενες στάσεις του μετρό είναι σε ιδιαίτερα κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Επιπλέον, οι σταθμοί χαρακτηρίζονται από πολλά χρόνια επάλληλης χρήσης, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, γεγονός που απαιτεί την επέκταση των εργασιών σε μεγάλο βάθος από την επιφάνεια».


Φυσικά, για τις καθυστερήσεις ή τις υπερβάσεις του κόστους δεν φταίνε οι αρχαιότητες, αλλά η υποστελέχωση και απαξίωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας από όλες τις κυβερνήσεις του δικομματισμού, καθώς και η επιβολή του αντεργατικού «πακέτου» στις εργασιακές σχέσεις και στα εργοτάξια του μετρό, χάριν των εργολάβων. Ολα αυτά βέβαια αναδείχθηκαν μόνο από τον εκπρόσωπο του ΚΚΕ στην επιτροπή, ο οποίος υπογράμμισε τα σοβαρά προβλήματα στις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων στο έργο («υπήρξαν 4 σοβαρά ατυχήματα, με ένα θάνατο και ένα σοβαρό τραυματισμό») και τις απολύσεις. Για να καταλήξει, ότι «το μετρό χρησιμοποιείται ως πιλότος επιβολής των ελαστικών μορφών εργασίας συνολικά στις κατασκευές. Ως Κόμμα συμφωνούμε με την αναγκαιότητα ολοκλήρωσης του έργου, όμως διαφωνούμε πλήρως με τους όρους υλοποίησής του και τις εργολαβίες».

Ακριβώς αυτή είναι η ουσία της υπόθεσης «Μετρό Θεσσαλονίκης», το οποίο έφτασε στην κορυφή της επικαιρότητας τους τελευταίους μήνες, με αφορμή τις σπουδαίες αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν στο εργοτάξιο του σταθμού «Βενιζέλος» και την απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, μετά από σχετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (15/1/2013), για μεταφορά τους σε στρατόπεδο της Θεσσαλονίκης! Απόφαση που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων εντός και εκτός Ελλάδας, με αποτέλεσμα να έχει «παγώσει» μέχρι στιγμής, ενώ πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέδωσε προσωρινή διαταγή με την οποία σταματούν οι εργασίες απομάκρυνσης των αρχαιοτήτων, μετά από σχετική προσφυγή του δήμου Θεσσαλονίκης.


Το 1999, η Αρχαιολογική Υπηρεσία προειδοποιούσε ότι η χάραξη του μετρό Θεσσαλονίκης θα «πέσει» πάνω σε πολλές και σημαντικές αρχαιότητες, αλλά κανείς δεν την άκουσε. Κι ενώ αρχαιολόγοι και εξειδικευμένο εργατοτεχνικό προσωπικό δίνουν μάχες για τη σωτηρία των αρχαιοτήτων στα εργοτάξια του Μετρό... εγκαλούνται από δημοσιεύματα και κόμματα ως «υπεύθυνοι» για την καθυστέρηση του έργου!

Η τεκμηριωμένη απάντηση των αρχαιολόγων σε αυτή την επίθεση αποκάλυψε τον πραγματικό στόχο της: την «άλωση» και των τελευταίων εργασιακών δικαιωμάτων και την απόκρυψη των πραγματικών αιτιών της καθυστέρησης. Η γνωμοδότηση του ΚΑΣ για τη μεταφορά των βυζαντινών μνημείων που βρέθηκαν στο σταθμό «Βενιζέλου», επιβεβαιώνει αυτήν την πραγματικότητα.

Εφικτή η συνύπαρξη σταθμού - ευρημάτων

Τα ευρήματα στο σταθμό «Βενιζέλος» είναι δύο τεμνόμενοι βυζαντινοί δρόμοι, ο λιθόστρωτος Cardo και ο μαρμαροστρωμένος Decumanus, με περισσότερα από 75 μέτρα μήκος, με ορατά τα αρχαία επισκευαστικά έργα που έγιναν με πλάκες από λατομείο του Χορτιάτη, αλλά και ίχνη αμαξοτροχιών, ενώ ήθελαν να μεταφέρουν και το τετράπυλο που βρέθηκε στη συμβολή των παραπάνω οδών, με τους οκτώ πεσσούς που το στήριζαν, καθώς και άλλοι έξι πεσσοί, πεσμένοι, στο σήμερα, που όριζαν στεγασμένα πεζοδρόμια, κτίριο με μνημειώδη είσοδο και επιστρωμένες μαρμάρινες πλάκες, ο κεραμοσκεπής αποχετευτικός αγωγός, ίχνη από επιτραπέζια παιχνίδια πάνω στις μαρμάρινες πλάκες και γενικά όλα τα κατάλοιπα των οικοδομημάτων, που χρονολογούνται μεταξύ του τέλους του 6ου και τις αρχές του 7ου αιώνα. Πιθανότερος αποδέκτης θα ήταν το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, με την «Αττικό Μετρό» να μη θέλει να μετακινήσει ούτε μισό μέτρο τους σταθμούς για να διευκολύνει την επιτόπια ανάδειξη, που όπως είπαν μέλη του ΚΑΣ θα ήταν η ιδανικότερη.


MotionTeam

Το ΚΚΕ απαίτησε άμεσα την ανάκληση της απόφασης για μεταφορά των σπουδαίων αρχαιολογικών ευρημάτων του σταθμού «Βενιζέλος» καθώς και την επιτόπια ανάδειξή τους, με σχετική Ερώτηση στη Βουλή.

Οι αρχαιολόγοι σημείωναν τον περασμένο Ιανουάριο, ότι «η διέλευση του μετρό στον άξονα της σύγχρονης Εγνατίας είχε ως αποτέλεσμα να αποσπαστούν από την αρχική τους θέση και άλλα τμήματα της αρχαίας και βυζαντινής Θεσσαλονίκης, επειδή οι αρμόδιοι δεν έλαβαν υπόψη τους τις έγκαιρες προειδοποιήσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για τη διέλευση της γραμμής από άλλο σημείο, ώστε και οι σημαντικές αρχαιότητες να διασωθούν και τυχόν καθυστερήσεις να αποφευχθούν. Αντιθέτως, υπάρχει μια συστηματική προσπάθεια να "φορτωθούν" στις αρχαιολογικές έρευνες οι καθυστερήσεις και οι ανατιμήσεις των έργων, παρότι οι υπεύθυνοι γνώριζαν, πολύ πριν ξεκινήσει το έργο, τις δυσκολίες και παρότι είναι γνωστό ότι οι περισσότερες καθυστερήσεις οφείλονται σε τεχνικούς λόγους.

Είναι αξιοπρόσεκτο ότι ακόμη και σήμερα, που ζητούν με ταχύτατες διαδικασίες την απομάκρυνση ενός τόσο σημαντικού ευρήματος, οι εργασίες κατασκευής του ΜΕΤΡΟ σε σταθμούς όπου έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφική έρευνα βρίσκονται σε στασιμότητα, παρότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει παραδώσει τους χώρους στην ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ. Είναι υποκριτικό να δημιουργείται η εντύπωση ότι τυχόν αλλαγή της απόφασης για την τύχη των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου θα επιφέρει μεγαλύτερες καθυστερήσεις στο έργο, πόσο μάλλον που, αν απομακρυνθούν οι ήδη ορατές αρχαιότητες, οι ανασκαφές θα συνεχιστούν στα βαθύτερα στρώματα.

Η πλακόστρωτη λεωφόρος και η διασταύρωσή της με την αρχαιότερη χάραξη της σημερινής οδού Βενιζέλου, που κατέληγε στο λιμάνι, καθώς και τα κατάλοιπα των όμορων στους αρχαίους αυτούς δρόμους οικοδομημάτων αποτελούν ένα σύνολο που, με βάση τις διεθνείς συμβάσεις προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι "αμετακίνητο" και γι' αυτό το λόγο είναι αναγκαίο να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια για να αναδειχθεί κατά χώραν. Ενας αρχαίος δρόμος δεν μπορεί να καταστεί «έκθεμα»: αν μετακινηθεί σε άλλη θέση, χάνει την ιστορία του και τη θέση του ως δρόμου της πόλης. Αντιθέτως, αν βρεθεί τεχνική λύση για να αναδειχθεί κατά χώραν ως επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος εντός του σταθμού του ΜΕΤΡΟ, θα αποτελέσει μοναδικό παράδειγμα διατήρησης της διαχρονίας της πόλης και πόλο έλξης επισκεπτών στη Θεσσαλονίκη. Η αναζήτηση μιας αρχιτεκτονικής και τεχνικής λύσης για έναν υπόγειο σταθμό που, μαζί με την καθημερινή μετακίνηση των επιβατών, θα εξασφάλιζε και την περιήγησή τους στην ιστορία της πόλης (...)».

Σημασία έχει ότι η προπαγάνδα που προσπάθησε να ρίξει την ευθύνη για την καθυστέρησης του έργου... στα αρχαία και τους αρχαιολόγους, δεν πέρασε στον κόσμο. Σε πρόσφατη κοινή τους ανακοίνωση, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων αναφέρουν σχετικά, ότι οι «ευθύνες αποδίδονταν ως επί το πλείστον στο αρχαιολογικό τμήμα του (σ.σ. του έργου), που κατηγορήθηκε για καθυστερήσεις, κατασπατάληση χρημάτων, διακοπή των τεχνικών εργασιών κ.λπ. Παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία του προσωπικού απολύθηκε με μαζικές διαδικασίες και μάλιστα πριν την ολοκλήρωση των εκσκαφικών και αρχαιολογικών εργασιών του έργου, για άλλη μια φορά οι εργαζόμενοι και συγκεκριμένα το επιστημονικό προσωπικό (αρχαιολόγοι, συντηρητές, τοπογράφοι, σχεδιαστές) βρίσκονται υπό την απειλή νέων απολύσεων κατ' εντολή της Αττικό Μετρό ΑΕ». Οπως σημειώνουν, από τον περασμένο Μάρτη έχουν απολυθεί 380 εργαζόμενοι από το αρχαιολογικό κομμάτι του έργου!

«Ανάπτυξη» με «σκοτεινό μέλλον»...

«Ποια είναι, όμως, τα πραγματικά αίτια που οδηγούν στη λήψη τέτοιου είδους αποφάσεων;» ρωτούν οι αρχαιολόγοι και συνεχίζουν: «Μήπως το "πλεονάζον" προσωπικό προκύπτει από τη μεθοδευμένη προσπάθεια να αντιμετωπίζονται οι αρχαιότητες του τόπου μας ως "εμπόδια" του εργολαβικού κέρδους και όχι μέρος της αειφόρου ανάπτυξης της χώρας με σεβασμό στην πολιτιστική της κληρονομιά ως μοχλού μιας οιονεί ανάπτυξης; Πρόκειται για μια στρατηγικά αναπτυσσόμενη πολιτική που θεσμοθετήθηκε μέσα από κατάπτυστα νομοσχέδια στα οποία τροχοπέδη της "ανάπτυξης" αποτελούν τα κατάλοιπα του πολιτισμού της χώρας μας. Τα πάντα πρέπει να θυσιαστούν για να προωθηθεί η "ανάπτυξη", η οποία βασίζεται στην απαξίωση των αρχαιοτήτων, την καταστροφή του περιβάλλοντος και την καταπάτηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων (...)».

Προσθέτουν ότι «το αρχαιολογικό έργο στο Μετρό Θεσσαλονίκης έχει φέρει στο φως πλήθος ευρημάτων, σταθερών και κινητών που το επιστημονικό προσωπικό καλείται μετά το πέρας του ανασκαφικού έργου, και κατά το γράμμα του Αρχαιολογικού Νόμου, να συντηρήσει, να καταγράψει και να μελετήσει. Είναι μία από τις νομικά οριζόμενες υποχρεώσεις του Κυρίου του Εργου, καθώς η κατασκευή του είναι η βασική αιτία αποκάλυψης των αρχαιοτήτων. Το Μνημόνιο Συναντίληψης και Συνεργασίας που συνυπογράφηκε από τους εμπλεκόμενους φορείς ορίζει με τη σειρά του την υποχρέωση μελέτης του αρχαιολογικού υλικού κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας του ανασκαφικού έργου, το οποίο ως γνωστόν δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς τμήματα σε όλους σχεδόν τους σταθμούς της βασικής γραμμής δεν έχουν διερευνηθεί πλήρως. Ενα έργο τέτοιου μεγέθους, οφείλει να δώσει στους κατοίκους της πόλης την ευκαιρία να μάθουν για αυτά τα επιστημονικά συμπεράσματα και να βιώσουν, μέσω της κατάλληλης ανάπλασης των σταθμών, οπτικές της ζωής του παρελθόντος».

Και συνεχίζουν: «Αυτή την αντιμετώπιση προς τις αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν κατά την κατασκευή του "πιο σύγχρονου Μετρό της Ευρώπης" περιμένουν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης και οι Ελληνες πολίτες; Να συσσωρεύεται πληθώρα ακατάγραφων αντικειμένων, διαφωτιστικών για την ιστορία του τόπου, ώστε να μη μάθουμε ποτέ τα όσα έχουν να μας πουν; Να αποσπαστούν οι αρχαιότητες του Σταθμού Βενιζέλου - και όχι μόνο - και να στοιβαχτούν σε κάποια αποθήκη ή σε κάποιο χώρο μακριά από τον τόπο ανεύρεσής τους; Ακόμη χειρότερα, να μπουν τα μηχανήματα και να σκάβουν ανεξέλεγκτα χωρίς να λαμβάνεται μέριμνα για την προστασία των αρχαιοτήτων;».

Οι δύο σύλλογοι απαιτούν «την επαναπρόσληψη του προσωπικού του αρχαιολογικού τμήματος που απολύθηκε το Μάρτιο με αξιοπρεπείς μισθούς και όρους εργασίας». Και καταλήγουν: «Μια "ανάπτυξη" που, μεταξύ άλλων, βασίζεται στις απολύσεις του προσωπικού που εργάζεται για τις αρχαιότητες της χώρας, μια ανάπτυξη που αψηφά τη σημασία του παρελθόντος, δεν μπορεί παρά να έχει και ένα προδιαγεγραμμένο σκοτεινό μέλλον»...


Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ