Από τις προτάσεις της Πολιτιστικής Επιτροπής, τις οποίες μπορεί κανείς να δει αναλυτικά στην ιστοσελίδα της ΟΓΕ («www.oge.gr» στην ενότητα «Πολιτισμός»), επιλέξαμε και παρουσιάζουμε δύο, που αφορούν βιβλία γραμμένα από Ελληνες λογοτέχνες, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Πρόκειται για το μυθιστόρημα «Ο δρομάκος με την πιπεριά», του Δημήτρη Ραβάνη - Ρεντή, που εξελίσσεται με επίκεντρο τον αγώνα του λαού μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, και το μυθιστόρημα του Κώστα Μπόση με τίτλο «...Και το τρένο τραβούσε για τα ξεχερσώματα», που έχει ως θέμα την τιτάνια προσπάθεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως την έζησαν οι Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ενωση:

«"Η οδός Ωραίας αρχίζει απ' την Αριστομένους. Είναι ένας μικρός δρομάκος, οχτώ νούμερα όλα κι όλα. Αν και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης δεν έχει ούτε άσφαλτο, ούτε φωτισμό. Τη νύχτα φωτίζεται από το λαμπιόνι της διασταύρωσης. Τα δυο πρώτα σπίτια είναι με όροφο. Τα επόμενα μονοκατοικίες. Καθώς τα κοιτάς απ' την οδό Αριστομένους, κατεβαίνουν σκαλωτά. Δεξιά, τα ζυγά νούμερα, τελειώνουν σε ένα χαμηλό χτίριο στενόμακρο, που φτάνει στον άλλο δρόμο, τον παράλληλο...".

Αυτός είναι ο δρομάκος με την πιπεριά. Το σοκάκι που διάλεξε ο Δημήτρης Ραβάνης - Ρεντής, για να διηγηθεί την εκπληκτική ιστορία της γενιάς του, με δυο λόγια, τη μεγαλειώδη ιστορία των αγώνων του λαού μας.

Ο Δημήτρης Ραβάνης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 24 Δεκέμβρη του 1925 και μεγάλωσε σε μια γειτονιά της Αθήνας, στο δρομάκο με την πιπεριά, κάπου στη Βικτώρια. Στη γειτονιά που ξεκίνησε τους πρώτους αγώνες σε ηλικία 15 χρόνων με την έναρξη του πολέμου.

Οι κάτοικοι της οδού Ωραίας αποτελούν μια σχεδόν ολοκληρωμένη μικρογραφία της κοινωνικής διαστρωμάτωσης των μικροαστικών και λαϊκών οικογενειών που κατοικούσαν στις ελληνικές πόλεις εκείνη την εποχή. Είναι παραμονή της γερμανικής κατοχής. Για την ακρίβεια, η Αθήνα, μουδιασμένη, περιμένει τους δυνάστες της να εισβάλλουν στις ανήσυχες γειτονιές της. Από την αρχή ακόμα του μυθιστορήματος, ο συγγραφέας προϊδεάζει τους αναγνώστες του για το τι καπνό φουμάρει ο καθένας: Ο αισχροκερδής μπακάλης, ο δοσίλογος συνεργάτης των ναζί, ο καιροσκόπος έμπορος, ο αριβίστας που εκμεταλλεύεται την αστάθεια της κατάστασης, ο σαλταδόρος που προαλείφεται για μελλοντικός επιχειρηματίας και ένα σωρό άλλοι, που έπρεπε να βρεθεί η κατάλληλη ευκαιρία για να αντιληφθούν και οι ίδιοι τι ήταν ικανοί να κάνουν ή να μην κάνουν, διαπλέκονται μεταξύ τους στο ατέρμονο κυνήγι της οικονομικής και της πολιτικής εξουσίας. Δίπλα, αλλά σε αντίθεση -που όσο περνάει ο καιρός γίνεται εντονότερη- με αυτούς, βρίσκονται οι λαϊκοί άνθρωποι της εργατιάς, άντρες και γυναίκες, νέοι ή μεγαλύτεροι, που παλεύουν για την επιβίωση, αλλά και για τις αξίες της τάξης τους, έστω και αν δεν το ξέρουν ακόμα. Οι διαρκείς μάχες τους ενάντια στις αντιξοότητες της ζωής είναι μια καθημερινή νίκη της ανθρωπιάς και των ταξικών ιδανικών, αλλά και η έμπνευση για τους μελλοντικούς συλλογικούς αγώνες για λευτεριά και λαϊκή κυριαρχία.

Στο προσκήνιο βρίσκεται η ιστορία του Νώντα, ενός νεαρού εργάτη. Σαν τη χρυσαλίδα που βγαίνει από το κουκούλι της, η προσωπικότητά του εξελίσσεται ραγδαία, γιατί ραγδαίες είναι και οι εξελίξεις που αγγίζουν και διαμορφώνουν τον ίδιο, την οικογένειά του, τους φίλους και τους γνωστούς του. Ολα τα πρόσωπα του έργου σε λίγο θα τυλιχτούν στο δράμα που θα παιχτεί ανάμεσα στους ταξικούς αντιπάλους, ντόπιους και ξένους, των οποίων η κίνηση και ο ρόλος ξεκαθαρίζονται όσο κυλάει η δυναμική πλοκή.

Η χειραφέτηση της γυναίκας είναι από τα σημαντικά θέματα με τα οποία καταπιάνεται ο συγγραφέας στο "Δρομάκο με την πιπεριά", αλλά με καθόλου κραυγαλέο τρόπο. Η απλή λαϊκή διαπίστωση ότι "το αγώγι ξυπνάει τον αγωγιάτη"» είναι το αβίαστο συμπέρασμα που βγαίνει από την απλή διήγηση της συμμετοχής των γυναικών στην οργάνωση του αγώνα, ακόμα και του ένοπλου».

«Να τους δώσουμε να καταλάβουν πως ο σοσιαλισμός είναι δύσκολο πράμα ακριβώς γιατί είναι μεγάλο πράμα. Δε φτάνει να πάρεις την εξουσία. Χρειάζεται να ζυμώσεις ξανά τον άνθρωπο που τον έπλασαν οι αιώνες, και να φτιάξεις απ' την αρχή καινούργιο...» Να περιγράψει αυτό το δύσκολο εγχείρημα αναλαμβάνει ο Κώστας Μπόσης, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του. Παρουσιάζοντας το μυθιστόρημα, η Πολιτιστική Επιτροπή της ΟΓΕ σημειώνει:

«Το βιβλίο έχει μυθιστορηματική γραφή. Τοποθετείται χρονικά στην περίοδο ανάμεσα στο 1949 και το 1953. Η πρώτη χρονολογία δηλώνει την τραγική κατάληξη του ένοπλου αντιιμπεριαλιστικού - κοινωνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Ελλάδας και η δεύτερη, το έπος της ανοικοδόμησης της Σοβιετικής Ενωσης στην εντατική ανάπτυξή του, ενώ μαίνεται ο Ψυχρός Πόλεμος. Είναι μια επίπονη πορεία που αρχίζει σχεδόν από το μηδέν, πάνω στα ερείπια ενός τρομαχτικά καταστρεπτικού πολέμου, όπου η Σοβιετική Ενωση κυριολεκτικά αυτοθυσιάστηκε για τη συντριβή του φασιστικού - ναζιστικού σκοταδισμού.

Σ' αυτή τη φάση, οι Ελληνες αγωνιστές βρίσκουν θερμή φιλοξενία στο σοβιετικό έδαφος, όπου έχουν την ευκαιρία, δίπλα στους Ρώσους βετεράνους και νεολαίους, να συνεχίσουν τον αγώνα για το σοσιαλισμό, με την προσδοκία του γυρισμού στην πατρίδα, που γίνεται όμως μακρινό όνειρο. (...)

Βασικός συντελεστής της τεράστιας προσπάθειας για την ανοικοδόμηση, η γυναίκα παίζει ρόλο αποφασιστικό. Είναι η επαναστάτρια που συνεχίζει να παλεύει για τη χειραφέτησή της μέσα από τιτάνιους αγώνες. (...)

Εξαιρετικά περιγράφονται όλες οι αντιθέσεις, που γεννήθηκαν από την πάλη του καινούργιου με το παλιό, όπως τις βίωσαν οι αγωνιστές από την Ελλάδα, προσπαθώντας να προσαρμοστούν σε καταστάσεις πρωτόγνωρες για εκείνους. Το ίδιο έγινε και με τις Ελληνίδες. Παρά τις προσωπικές θυσίες και τους κόπους που κατέβαλαν, συμμετέχοντας στη γιγάντια προσπάθεια των Σοβιετικών Κομμουνιστών -ανδρών και γυναικών- να ξαναχτίσουν την πατρίδα τους, πλήθος προκαταλήψεων εμπόδισε τους πρόσφυγες να λειτουργήσουν από την αρχή ομαλά μέσα σ' ένα σύστημα όπου η ευθύνη και η συλλογικότητα έρχονταν σε αντιπαράθεση με τον ατομισμό του καπιταλισμού στον οποίο έζησαν ως τότε. Η σημασία της εργασίας αλλά και η θέση της γυναίκας, η οποία έτεινε όλο και περισσότερο να καταχτήσει την ισοτιμία της και κοινωνικά (γιατί θεσμικά στο σοσιαλισμό η γυναίκα αντιμετωπίστηκε από την πρώτη στιγμή σαν ισότιμη με τον άνδρα), αποδείχτηκαν από τα πιο δύσκολα "μαθήματα" για τους Ελληνες και των δύο φύλων. Η υποτίμηση για τη γυναίκα ήταν βαθιά ριζωμένη στη συνείδησή τους. Φανταστείτε την έκπληξη ορισμένων από αυτούς όταν ο "μάστορας" που τους έτυχε στο εργοστάσιο ήταν γυναίκα και, μάλιστα, νέα κοπέλα!».