Χαοτική παρέμενε η κατάσταση στο Ιράκ, περίπου δέκα ημέρες μετά το ξέσπασμα της εξέγερσης σουνιτών και σιιτών κατά των κατοχικών δυνάμεων. Η στρόφιγγα της ενημέρωσης για το τι ακριβώς συμβαίνει στις διάφορες ιρακινές πόλεις παραμένει ερμητικά κλειστή, καθώς η κατοχική διοίκηση επισταμένα προσπαθεί να διοχετεύει προς τα ΜΜΕ μόνο ελεγχόμενες πληροφορίες, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στις απαγωγές και ομηρίες ξένων υπηκόων.

Κανείς δε γνωρίζει πόσοι ακριβώς είναι οι νεκροί Ιρακινοί ή οι νεκροί κατοχικοί στρατιώτες, ενώ ουδείς μπορεί να πει με ακρίβεια ποια είναι η έκβαση των συγκρούσεων, που, όπως μεταδίδουν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία βασιζόμενα σε μαρτυρίες κατοίκων, συνεχίζονται με αμείωτη ένταση. Αλλωστε, όπως δήλωνε ο εκπρόσωπος των κατοχικών δυνάμεων Μαρκ Κίμιτ, «όποια ΜΜΕ δείχνουν Αμερικανούς στρατιώτες να σκοτώνουν αθώους, απλώς δείχνουν παράνομες ειδήσεις»...

Το μόνο βέβαιο είναι ότι ισχυρές κατοχικές δυνάμεις πολιορκούν για πολλοστή ημέρα τόσο τη σουνιτική Φαλούτζα όσο και τη σιιτική Νατζάφ, ενώ δεν έχει διευκρινιστεί κατά πόσο οι κατακτητές κατάφεραν να ανακτήσουν τον έλεγχο των σιιτικών πόλεων από όπου εκδιώχθηκαν την περασμένη εβδομάδα, όπως είναι οι πόλεις Κουτ, Κούφα. Επίσης, βέβαιο είναι ότι οι πολιορκητές δεν επέτρεψαν στους άρρενες κατοίκους των δύο πόλεων να τις εγκαταλείψουν, ενώ εμπόδισαν και την εισαγωγή φαρμακευτικού υλικού και αίματος, που συγκεντρώθηκε στις άλλες ιρακινές πόλεις, δίνοντας άδεια μόνο για την είσοδο τροφίμων.

Ο αυστηρότατος έλεγχος της ενημέρωσης, πάντως, δεν είναι δυνατόν να αποκρύψει πλήρως την αλήθεια. Και είναι γεγονός ότι η κατάσταση στο Ιράκ, τις τελευταίες εβδομάδες, κάθε άλλο παρά βαίνει κατ' ευχήν, για τα σχέδια των κατακτητών.

«Οι δυνάμεις μας είναι αποφασισμένες να προχωρήσουν σε συντονισμένες επιχειρήσεις έτσι ώστε να συνθλιβεί ο εχθρός και να ξεπεραστούν οι όποιες δυσκολίες». Κάπως έτσι ηχούν οι δηλώσεις σχεδόν όλων των Αμερικανών επιτελών. Και σίγουρα δεν μπορεί να μην αναλογιστεί κανείς ότι ακούγονται σαν τις δηλώσεις, πέρσι τέτοια εποχή, των ίδιων ανθρώπων όταν μιλούσαν για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της εισβολής. Ενα χρόνο μετά, οι κατακτητές προσπαθούν να κατακτήσουν, από αέρος και από εδάφους, μια χώρα που υποτίθεται ότι είναι υπό την κατοχή τους. Αν ορισμένοι μοιάζουν να εκπλήσσονται, η αλήθεια είναι ότι η πορεία των γεγονότων ήταν λίγο - πολύ προδιαγεγραμμένη.

Τη σπίθα στη φωτιά της εξέγερσης, τυπικά, έριξαν δύο ξεχωριστά γεγονότα: η απαγόρευση κυκλοφορίας της εφημερίδας του νεαρού σιίτη ηγέτη Μουκτάντα Σαντρ και ο θάνατος σε ενέδρα ανταρτών 4 μισθοφόρων της εταιρίας ασφαλείας «Blackwater» στη Φαλούτζα. Το καζάνι, όμως, που λέγεται Ιράκ φαίνεται ότι σιγόβραζε πολύ καιρό νωρίτερα και ήταν απλώς θέμα χρόνου το πότε θα εκραγεί.

Με εξαίρεση το Βόρειο Ιράκ, όπου οι πολιτικές οργανώσεις των Κούρδων ήλεγχαν ως ένα βαθμό την κατάσταση αρχικά, στην υπόλοιπη χώρα τα πράγματα ήταν μάλλον υπό αίρεση, ήδη, από την πρώτη στιγμή της εγκαθίδρυσης της κατοχής. Οι σουνιτικές περιοχές δεν υπήρξαν ποτέ φιλόξενες για τους κατακτητές. Οσο για τον πλειοψηφικό σιιτικό νότο, η θρησκευτική του ηγεσία δεν έκρυψε την ανακούφισή της για την απομάκρυνση του προηγούμενου καθεστώτος, αλλά και την καχυποψία της για τις προθέσεις των «απελευθερωτών».

Η σιιτική ανυπομονησία άρχισε να εκδηλώνεται, ήδη, από τον περασμένο Νοέμβρη, όταν η μεγαλύτερη σιιτική οργάνωση, που συμμετέχει στο διορισμένο Κυβερνητικό Συμβούλιο, το Ανώτατο Συμβούλιο για την Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράκ, αρνήθηκε να διαλύσει το ένοπλο τμήμα της, τις Ταξιαρχίες Μπαντρ, παρά τη ρητή εντολή του κατοχικού διοικητή. Ακολούθησε η αμφισβήτηση, εκ μέρους του ανώτατου σιίτη θρησκευτικού ηγέτη, του Μεγάλου Αγιατολάχ αλ Σιστάνι, των κατοχικών σχεδίων μεταβίβασης της εξουσίας. Ολο αυτόν τον καιρό, ο νεαρός Μουκτάντα Σαντρ είχε αντιταχθεί στην κατοχή, αλλά παρέμενε στο περιθώριο συγκρατώντας τους δικούς του ενόπλους.

Οι ανησυχίες, όμως, των σιιτών έγιναν βεβαιότητες, εξαιτίας της ίδιας της κατοχικής πολιτικής. Ο Πολ Μπρέμερ κατέστησε σαφές ότι το οτιδήποτε δε συνάδει με τα σχέδιά του, θα πατάσσεται πάραυτα με στρατιωτικό τρόπο, με τελευταίο παράδειγμα την απαγόρευση της εφημερίδας του Σαντρ. Επίσης, ξεκαθαρίστηκε ότι το οποιοδήποτε νέο σώμα ασφαλείας θα βρίσκεται επ' αόριστον υπό την κηδεμονία των αμερικανικών κατοχικών δυνάμεων, οι οποίες δεν πρόκειται να αποχωρήσουν, αλλά θα παραμείνουν στη χώρα μέσα σε, περίπου, 14 βάσεις που σχεδιάζουν να διατηρήσουν.

Τέλος, τα όποια χρήματα χορηγούνται για την ανοικοδόμηση του Ιράκ διοχετεύονται διά μέσου του σχεδιασμού της κατοχικής διοίκησης, κάτι που δε φαίνεται να αλλάζει, ακόμη και μετά την πολυσυζητημένη μεταβίβαση της εξουσίας στα τέλη Ιουνίου. Η παντελής έλλειψη προόδου στον τομέα της ανοικοδόμησης της ρημαγμένης χώρας είναι η απτή απόδειξη της «διαχείρισης». Ελέγχοντας, λοιπόν, πλήρως τον οικονομικό, δημόσιο και στρατιωτικό τομέα της χώρας, οι κατακτητές εδραίωναν την, έστω έμμεση, κυριαρχία τους εσαεί, αθετώντας, επί της ουσίας, τις διαβεβαιώσεις που παρείχαν στη σιιτική ηγεσία περί πλήρους αποκατάστασης της κυριαρχίας της χώρας. Η κίνηση κατά του Σαντρ δεν ήταν παρά η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους σιίτες.

Οπως ειρωνικά αναφέρει ο Ερικ Μαργκόλις, στην «Toronto Sun», ακόμη «και ο μικρότερος ιμπεριαλιστής γνωρίζει ότι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει όταν κατακτά μια χώρα είναι να εξαγοράσει την αφοσίωση των υπαρχόντων ενόπλων δυνάμεων, του κρατικού μηχανισμού και των σωμάτων ασφαλείας. Αλλιώς, θα βρεθεί με πλήθη εκπαιδευμένων εξαγριωμένων ενόπλων έτοιμων να συνταχθούν με όσους αντιστέκονται». Κι όμως...

Η κατοχική διοίκηση δε φαίνεται να σκέφθηκε αυτό το ενδεχόμενο καθόλου. Αντίθετα, προχώρησε στη διάλυση ενός στρατού 400.000, με σκοπό να φτιάξει τα πάντα εξαρχής, προκειμένου προφανώς να έχει και τον πλήρη έλεγχο. Είναι απορίας άξιο, πάντως, πώς κανένας από τους επίδοξους «απελευθερωτές» δε σκέφθηκε ούτε μία στιγμή ότι σε μια κατοχή, που ο λαός ουδόλως έχει αποδεχτεί και παραλλήλως διατηρεί τον ατομικό οπλισμό του, η ύπαρξη δεκάδων χιλιάδων ανέργων στρατιωτικών μάλλον θα βοηθήσει στα σχέδια της όποιας αντίστασης.

Παράλληλα, τα κατοχικά στρατεύματα, κυρίως τα αμερικανικά, φαίνεται ότι ακολούθησαν μια γνωστή, για όσους ασχολούνται με την ευρύτερη περιοχή, τακτική: αυτήν του ισραηλινού στρατού. Οπως ορθώς επισημαίνεται από πολλούς αναλυτές, ο αμερικανικός στρατός απάντησε με δυσανάλογη βία και πολιτική «συλλογικής τιμωρίας» στις επιθέσεις που δέχτηκε, ποδοπατώντας κάθε ιερό και όσιο του κατεχόμενου λαού και οδηγώντας, έτσι, με μαθηματική ακρίβεια, χιλιάδες Ιρακινούς στην ενεργό συμμετοχή στην αντίσταση.

Η τακτική αυτή επικρίθηκε ακόμη και από στενούς συμμάχους των ΗΠΑ. Προφανώς δεν είναι διόλου τυχαίο ότι στη δίνη της τωρινής κλιμάκωσης έρχονται στο φως δηλώσεις Βρετανών αξιωματούχων, οι οποίοι κατηγορούν τους Αμερικανούς ότι συμπεριφέρονται στους Ιρακινούς σαν να ήταν Untermenschen - υπάνθρωποι, δηλαδή, επιλέγοντας ακριβώς τον όρο που χρησιμοποιούσαν οι ναζί. Μάλιστα, δεν έλειψαν και οι έμμεσοι παραλληλισμοί της τακτικής που ακολουθούν οι αμερικανικές κατοχικές δυνάμεις με τις μεθόδους «εξόντωσης του ανδρικού πληθυσμού και πλήρους ισοπέδωσης ολόκληρων χωριών» που χρησιμοποιούσαν οι ναζί, με παραδείγματα από τη ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα.

Ενα χρόνο μετά τη θριαμβευτική λήξη της εισβολής στο Ιράκ και τους υπεροπτικούς πανηγυρισμούς των εμπνευστών της, που δεν μπορούσαν να κρύψουν τη χαρά τους για τη, σχεδόν, ανεμπόδιστη, παγκοσμίως, στρατιωτική και πολιτική τους επιβολή, το σκηνικό μοιάζει να έχει αντιστραφεί, αποδεικνύοντας ότι τίποτε δεν είναι αδιέξοδος μονόδρομος. Οι «θριαμβευτές» και αδιαμφισβήτητοι «κοσμοκράτορες» τείνουν ολοένα και περισσότερο να βρεθούν σε κινούμενη άμμο.

Τα ευέλικτα «νέα» σώματα ασφαλείας που σχεδίασαν αποδείχτηκαν φενάκη, καθώς δε φάνηκαν μόνο ανεπαρκή να χειριστούν την κατάσταση έτσι ώστε να παραχωρήσουν στους δημιουργούς τους το ρόλο της υψηλής επιστασίας, αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, αρνήθηκαν να στρέψουν τα όπλα κατά των συμπολιτών τους. Μέρα με την ημέρα πληθαίνουν οι μαρτυρίες για στρατιώτες και αστυνομικούς σε πόλεις και σε φυλάκια που ανάρτησαν τη σημαία του Σαντρ και πολέμησαν μαζί με τους εξεγερμένους κατά των κατακτητών.

Στη Φαλούτζα, μάλιστα, ένα ολόκληρο «νέο» τάγμα αρνήθηκε να συμμετάσχει στην πολιορκία, εκτιμώντας ότι πρόκειται για «συλλογική άδικη τιμωρία». Τα φαινόμενα αυτά πήραν διαστάσεις επιδημίας, αναγκάζοντας τον διοικητή των Αμερικανών δυνάμεων στον Κόλπο, Αμπιζάιντ, να τα παραδεχτεί και να ανακοινώσει ότι ανακαλούνται στη θέση τους αξιωματικοί του στρατού του προηγούμενου καθεστώτος (αυτού από το οποίο «απελευθερώθηκε» η χώρα).

«Ονειρο θερινής νυκτός» αποδείχτηκε, στην παρούσα φάση τουλάχιστον, και η διακαής επιθυμία, όπως είχε γίνει αντιληπτή πλέον, των κατοχικών δυνάμεων να ξεσπάσει εμφύλια σύρραξη μεταξύ σιιτών και σουνιτών. Παρά τις ενδελεχείς αναλύσεις ειδικών, οι τελευταίες αυτές ημέρες, μεσούσης της εξέγερσης, απέδειξαν το εντελώς αντίθετο. Σιίτες και σουνίτες στάθηκαν ο ένας στο πλευρό του άλλου, τόσο στις μάχες όσο και στη βοήθεια. Σουνίτες πολέμησαν μαζί με τους σιίτες στη Σαντρ Σίτι, της Βαγδάτης. Σιίτες παρεισέφρησαν στη Φαλούτζα για να βοηθήσουν τους σουνίτες. Και όλοι μαζί συγκεντρώνουν τρόφιμα και φάρμακα για όλους.

«Ολα αυτά είναι μια ισχυρότατη απόδειξη ότι ο λαός του Ιράκ τελείωσε με τους πολέμους σιιτών - σουνιτών πριν καν αρχίσουν. Και καλούμε όλους τους Ιρακινούς όλων των θρησκειών - Σιίτες, Σουνίτες, Χριστιανούς, Εβραίους, όλους - να βοηθήσουν τους συμπατριώτες μας και τους μαχητές μας στη Φαλούτζα, στην Καρμπάλα, στη Μοσούλη, στη Νασιρίγια, στη Βασόρα». Αυτό δήλωνε ο σιίτης ιμάμης του τεμένους Καντιμίγια της Βαγδάτης, που ανέλαβε μεγάλο μέρος της φιλοξενίας των 60.000 σουνιτών προσφύγων που έφτασαν από τη Φαλούτζα.

Και αν αυτά συμβαίνουν στο, ας πούμε, στρατιωτικό πεδίο, σε επίπεδο «πολιτικών» επιτευγμάτων, τα αποτελέσματα είναι εξίσου απογοητευτικά για τους κατακτητές. Οι «δικοί τους» άνθρωποι, το διορισμένο Κυβερνητικό Συμβούλιο βρίσκεται υπό κατάρρευση. Ορισμένα μέλη του παραιτήθηκαν διαμαρτυρόμενα για την αιματοχυσία που προκαλούν οι Αμερικανοί.

Σύμφωνα με κάποιες άλλες πληροφορίες, ορισμένα άλλα ήδη βρίσκονται εκτός Ιράκ, φοβούμενα, προφανώς, το ενδεχόμενο μιας επόμενης ημέρας. Στις δημόσιες υπηρεσίες, η πλειοψηφία των υπαλλήλων, τα τελευταία 24ωρα, αρνούνται να εργαστούν διαμαρτυρόμενα, επίσης, για την αιματοχυσία. Είναι πραγματικά να απορεί κανείς σε ποιον ακριβώς προτίθεται να μεταβιβάσει την εξουσία η Ουάσιγκτον στις 30 Ιουνίου και τι εμβέλεια εξουσίας και κύρους θα έχει η όποια «νέα κυβέρνηση».

Οσο παρατείνεται η πολιορκία σε Φαλούτζα και Νατζάφ και συνεχίζονται οι συγκρούσεις, τόσο πιο εύκολο είναι να υποθέσει κανείς τι θα επακολουθήσει. Η κατοχική διοίκηση εμφανίζεται αποφασισμένη να καταστήσει σαφές «ποιος κυβερνά τη χώρα», γιατί είναι δεδομένο ότι οποιαδήποτε υπαναχώρηση απέναντι σε μια διαρκώς αυξανόμενη λαϊκή καθολική δυσαρέσκεια θα την οδηγήσει σε ήττα και φυγή. Για να το πετύχει, δεν έχει, πλέον, περιθώρια συζήτησης με όσους, τουλάχιστον, έχει επιλέξει να «εξαφανίσει», όπως διατείνεται για τον Μουκτάντα Σαντρ.

Αυτό, αν μη τι άλλο, θα προκαλέσει λουτρό αίματος στις πολιορκούμενες πόλεις και θα πολλαπλασιάσει τους μετέχοντες στην αντίσταση. Η υποστήριξη της πλειοψηφίας του πληθυσμού προς τους μαχητές των αντιστασιακών οργανώσεων είναι, πλέον, ολοφάνερη, ασχέτως των πολιτικών ή θρησκευτικών καταβολών τους. Στην παρούσα φάση, ο εχθρός είναι κοινός για όλους. «Για να τελειώνουμε με τον κάθε λογής ένοπλο, είναι γεγονός ότι θα πρέπει να σβήσουμε από το χάρτη ολόκληρες πόλεις, δεν έχουμε άλλη λύση» παραδεχόταν Αμερικανός αξιωματικός, βετεράνος του Βιετνάμ.

Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις μιας τέτοιας προοπτικής είναι σαφές ότι είναι αδύνατο να προβλεφτούν σε όλο το μέγεθός τους, αλλά σίγουρα δε θα είναι θετικές για τα κατοχικά σχέδια. Πόσο μάλλον, τώρα, που οι «σύμμαχοι», που διατηρούν κατοχικά στρατεύματα, μοιάζουν να επανεξετάζουν την παραμονή τους στο Ιράκ πέραν της 30ής Ιουνίου, όποιες και αν είναι οι εξελίξεις, αρχής γενομένης με την Ισπανία.

Οσοι δεν έστειλαν στρατεύματα μέχρι τώρα (Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία), δείχνουν περισσότερο από ποτέ απρόθυμοι να το πράξουν. Επιπλέον, μοιάζει μάλλον ανέφικτος ο στόχος του Λευκού Οίκου να κερδίσει την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας (με ψήφο Ρωσίας - Γαλλίας) για μια απόφαση που θα υποχρεώνει αυτές τις χώρες να στείλουν στρατεύματα, ως πολυεθνική δύναμη, υπό αμερικανική διοίκηση. Και να σκεφθεί κανείς ότι πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως η παρούσα κρίση δεν είναι παρά ένας απειροελάχιστος σπασμός μπροστά στο ενδεχόμενο γενικευμένης λαϊκής εξέγερσης κατά της κατοχής.