ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 18 Μάρτη 2007
Σελ. /32
ΓΥΝΑΙΚΑ
Η ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Τα νερά στον Ευρώτα

Κάθε φορά που κάποιος από το «πάνελ» έλεγε οργισμένος, «μα είναι νόμος του κράτους», αυτός έκανε μια κίνηση «κρυφή» και «σοκ» με το χέρι του και ταυτόχρονα μια δεύτερη, τελείως φανερή αυτή, με τα μάτια του και με τους ώμους του, «έ, και»! «Νόμος του κράτους», ετούτοι, «έ, και», αυτός με τα μάτια και τους ώμους και παράλληλα τη «σοκ» κίνηση με το χέρι του! Μόλις τέλειωσαν οι ειδήσεις πλησίασα, δήθεν τυχαία, το τραπέζι του. «Τώρα πια», του λέω για να τον τσιγκλήσω, «δε γίνεται τίποτα»! Γύρισε τα μάτια του πάνω μου. Στην αρχή η ματιά του έμοιαζε μαχαιριά. Στη συνέχεια μαλάκωσε. Ρίχνει ένα βλέμμα γύρω του και σηκώνεται. «Πάμε», μου λέει.

Δεν τον γνώριζα. Είχα βρεθεί στη Χαλκίδα για δουλιά. Μπήκα να πάρω μια σούπα και να πάω για ύπνο. Φίλος της περιπέτειας, βέβαια, πλήρωσα και βγήκα μαζί του έξω. «Που πάμε», ρωτάω. «Στην απόδειξη», μου λέει και με πιάνει αγκαζέ. Σε πέντε λεπτά ήμασταν πάνω από την παλιά γέφυρα. «Βλέπεις τα νερά;» μου λέει. «Τράβα στη Βουλή, στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στον Οργανισμό Ενωμένων Εθνών, και πάρε μια απόφαση, και μάλιστα με ομοφωνία και όχι με τις ψήφους της κυβέρνησης μόνον, και διέταξε τα νερά να σταματήσουν. Θα σ' ακούσουν; Δε θα σ' ακούσουν, βέβαια. Γιατί τα νερά, όπως και οι άνθρωποι, υπακούουν μόνον σε ανώτερους νόμους, στους φυσικούς νόμους και όχι στους ευκαιριακούς (συγκυριακούς), ας τους χαρακτηρίσουμε έτσι για να συνεννοηθούμε, αλλά και γιατί τέτοιοι είναι! Στους συγκυριακούς νόμους, δηλαδή, που ψηφίζονται από τις διάφορες Βουλές, οι οποίες εκφράζουν τη θέληση της εξουσίας, της δεδομένης ιστορικής στιγμής».

«

Ναι», του λέω, «όμως έχουν δίκιο! Οι νόμοι, το Σύνταγμα, γίνονται για να τηρούνται»! «Γίνονται για να ανατρέπονται»! με σταματάει. «Αν ακούγαμε όλους αυτούς τους ανιστόρητους, για να μην πω καμιά χειρότερη κουβέντα, θα περπατάγαμε ακόμα με αλυσίδες στα πόδια. Νόμοι του κράτους ήταν οι νόμοι που διέτασσαν να μη σηκώσουμε ποτέ τα μάτια από το έδαφος. Αν υπακούαμε σε αυτούς τους νόμους, δε θα βλέπαμε ποτέ την ανατολή του ήλιου, τα αστέρια, τον ουρανό... Κατάλαβες γιατί έδειχνα με το χέρι μου;».

«Ναι, αλλά έδειχνες κρυφά, σαν να μην το πίστευες», του λέω. «Μπορεί να έχεις και δίκιο», μου απολογείται! «Το σωστό θα ήταν να φωνάξω, να, εδώ τον γράφω το νόμο σας. Ομως, αυτό δεν είναι «ευγενικό» και από την άλλη, δε συσπειρώνει! Και εγώ δε θέλω να ξεσπάσω, θέλω να πείσω! Θέλω να πείσω, ακόμα και αυτούς που από άγνοια αποδέχονται την ακινησία! Ομως, παράλληλα, δεν μπορούσα να κρύψω την οργή μου, γι' αυτό έδειχνα εκεί που έδειχνα με το χέρι μου».

«Τώρα, τι βλέπεις να γίνεται»; τον ρωτάω. Το «τώρα» είναι σχετικό, δεν μπορώ να σου απαντήσω»! μου λέει. Για το «αύριο», το οποίο μπορεί να είναι και το σήμερα ή, ακόμα, και το χτες, η ζωή και οι άνθρωποι θα ακολουθήσουν τους νόμους της φύσης(και της εξέλιξης της κοινωνίας) και όχι τους ευκαιριακούς (συγκυριακούς) νόμους της συγκεκριμένης, μάλιστα, Βουλής! Το νέο θα ανατρέψει το παλιό, είναι σίγουρο, το οποίο νέο στη συνέχεια θα γίνει και αυτό παλιό και θα ανατραπεί από το νέο. Αυτός είναι ο φυσικός νόμος. Ο νόμος που υπακούουν τα νερά στον Ευρώτα, που υπακούουν τα ανθρώπινα όντα όλης της Γης ή όπου αλλού υπάρχουν αν υπάρχουν άνθρωποι»!

Κάτω από τα πόδια μας τα νερά, υπακούοντας στους φυσικούς νόμους, τράβαγαν την πορεία τους. Εμείς, πάνω από τη γέφυρα, προσπαθούσαμε να εξηγήσουμε τα «κοινωνικά φαινόμενα», μέσα από τους φυσικούς νόμους. Και καταλήξαμε, εκεί γύρω στο χάραμα, πως οι «φυσικοί νόμοι», τραβάνε, βέβαια, την πορεία τους και καταργούνε όλους τους «ευκαιριακούς» νόμους, αλλά, δυστυχώς, αυτή η νομοτέλεια δεν είναι εύκολα κατανοητή από τους ανθρώπους και δε γίνεται αυτόματα και από μόνη της. Για να πάνε τα νερά προς τα εδώ, «κάτι» μεσολαβεί, όπως, επίσης, «κάτι» άλλο μεσολαβεί να στραφούν προς την άλλη κατεύθυνση.

«Αυτό το «κάτι» άλλο, είμαστε εμείς», μου είπε. «Ο νόμος για την παιδεία (γι' αυτόν μιλούσαμε τόση ώρα) «λογικά» άρχισε να καταργείται, αμέσως με την ψήφισή του! Ομως, αυτό το «λογικά» δεν έρχεται από μόνο του. Θα χυθεί πολύς ιδρώτας και πολύ αίμα (ίσως). Ο ιδρώτας και το αίμα είναι αυτό το «κάτι» που παρεμβαίνει στη νομοτέλεια και την ενεργοποιεί! Χωρίς τον ιδρώτα και το αίμα (ίσως), δεν κινούνται τα νερά στον Ευρώτα! Σκέφτεστε πόσο πληκτική θα ήταν η ζωή στη Χαλκίδα χωρίς την κίνηση των νερών; Σκέφτεστε πόσο πληκτική θα ήταν η ζωή χωρίς την κατάργηση των ευκαιριακών (συγκυριακών) νόμων, χωρίς την κίνηση της ιστορίας;


Του
Νίκου ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ


Με το όραμα μιας άλλης Παιδείας

«Εμείς οι παλιοί ΕΠΟΝίτες - ΕΠΟΝίτισσες, οι ασπρομάλληδες "νέοι" και "νέες" που δέσαμε το Είναι μας, τη ζωή μας και τη δράση μας με τους αγώνες του ελληνικού λαού, στεκόμαστε αγωνιστικά και πάλι δίπλα του».

Αυτό διακήρυξαν στην πρόσφατη γιορτή της ΕΠΟΝ, που οργανώθηκε από την ΠΕΑΦΕ, οι εκπρόσωποί της, αφιερώνοντας το γιορτασμό για την 64η επέτειο της νεολαιίστικης αντιστασιακής οργάνωσης στους αγώνες για την Παιδεία: Για μια ενιαία, δημόσια, δωρεάν Παιδεία, προς το συμφέρον του λαού και όχι του κεφαλαίου. Και θύμισαν στους νέους που σήμερα παλεύουν, το σύντομο διάστημα των δυο - τριών χρόνων που για πρώτη φορά μια Παιδεία από το λαό και για το λαό άρχισε να θεμελιώνεται στα ελεύθερα βουνά της πατρίδας μας...

Πρωτοπόρες

Πόσοι γνωρίζουν αλήθεια τις πρωτοφανείς προσπάθειες για μια πραγματικά λαϊκή Παιδεία, την εκστρατεία Αναγέννησης που οργάνωσε η ΠΕΕΑ, η «κυβέρνηση του βουνού» την εποχή της Αντίστασης; Πρωτοπόρες σ' αυτή την αναγεννητική εξόρμηση οι γυναίκες! Οχι μόνο οι μορφωμένες, αλλά και χιλιάδες απλές γυναίκες, όχι μόνο δασκάλες, αλλά και ΕΠΟΝίτισσες και μέλη της Εθνικής Αλληλεγγύης.

Η ΕΠΟΝ, με την καθοδήγηση των μεγάλων παιδαγωγών, όπως η Ρόζα Ιβριώτη, ο Μιχάλης Παπαμαύρος, ο Κώστας Σωτηρίου άνοιξε σχολές, ίδρυσε σχολεία στην ελεύθερη Ελλάδα, έγραψε σχολικά βιβλία. Οργάνωσε, όπως ακούσαμε στη γιορτή, παιδικούς σταθμούς. Λαϊκά συσσίτια. Κορυφαίο γεγονός: Η ίδρυση δυο μεγάλων παιδαγωγικών φροντιστηρίων για να βγάλουν δασκάλους, στο Καρπενήσι και στην Τύρνα. Μαζί με τα σχολεία, λέσχες πολιτισμού, βιβλιοθήκες... Η ΕΠΟΝ άνοιγε δρόμους.

Για να γίνουν όμως όλ' αυτά χρειάστηκε η στήριξη των πολλών νέων και μεγαλύτερων γυναικών, που στελέχωσαν τη γιγαντιαία αυτή προσπάθεια. Το χρονικό αυτής της εξόρμησης για την Παιδεία, που ξεκίνησε πριν από 64 χρόνια, δόθηκε στη διάρκεια της εκδήλωσης με μια σύνθεση λόγου και μουσικής - συλλογική εργασία μελών του ΔΣ της ΠΕΑΦΕ. Ηταν «ντυμένη» με κείμενα από το περιοδικό «Νέα Γενιά» της ΕΠΟΝ, με την επιμέλεια της Μάχης Κούκουρα, αλλά και κείμενα του Νίκου Καραντηνού, της Φρόσως Κοττορού, του Βασίλη Λιόγκαρη, καθώς και αντιστασιακά τραγούδια και ποιήματα. Υπεύθυνη της σύνθεσης η Ελένη Μωραΐτου, πρόεδρος της ΠΕΑΦΕ. Η χορωδία της ΠΕΑΦΕ υπό τη διεύθυνση του Διονύση Χρηστακόπουλου θύμισε μαζί με μέλη της ΚΝΕ τραγούδια του αγώνα. Τραγούδησε επίσης ο Κώστας Λάβαρης, που συνόδευσε με το ακορντεόν του και σε συνέχεια το συγκρότημα της Βαγγελιώς Λύτρα χόρεψε δημοτικούς κλέφτικους σκοπούς ξεσηκώνοντας το ακροατήριο. Η καλλιτεχνική εκδήλωση συνεχίστηκε με τη συμμετοχή της Ορχήστρας του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου και της Σούλας Βαζούρα.

Αλλά ας μεταφερθούμε νοερά στα χρόνια εκείνα, που συντελέστηκε ένα αληθινό θαύμα. Ξανακούμε τα λόγια των παλιών ΕΠΟΝιτών:

Μέσα στη λαίλαπα του πολέμου

«Μέσα στις χειρότερες συνθήκες, μέσα στη φωτιά του πολέμου και της αμορφωσιάς, όπου πάρα πολλά χωριά δεν είχαν ποτέ σχολειό, ενώ παρά πολλά σχολεία δεν είχαν ποτέ δάσκαλο και με τα 4/5 των σχολικών κτιρίων κατεστραμμένα. Με το 90% των παιδιών ασθενικά με αδενοπάθεια, η πείνα και η γύμνια να θερίζει τους μαθητές. Μέσα σε 120 σχολεία μιας επαρχίας, μόνο τα επτά ήταν πολυτάξια. Οι δάσκαλοι άλλοι είχαν εκτελεστεί, άλλοι είχαν φυλακιστεί κι άλλοι είχαν προσχωρήσει στην Αντίσταση.

Μέσα σ' αυτή τη λαίλαπα του πολέμου, γίνεται μια τεράστια εξόρμηση για την ανασυγκρότηση της Παιδείας. Οργανώνονται οι τοπικοί σύλλογοι, ανασυστήνεται η Διδασκαλική Ομοσπονδία, καλείται παιδαγωγικό συνέδριο. Ετσι καθορίστηκε όλο το πλαίσιο της εκπαιδευτικής εργασίας για τους πρώτους μήνες στην Ελεύθερη Ελλάδα και όπως είχε αφήσει υποθήκη ο Κωστής Παλαμάς: "Λιτά χτίστε τα, απλόχωρα, μεγάλα γερά θεμελιωμένα, τα σχολειά χτίστε"!

ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες εθελοντικά γράφτηκαν στα παιδαγωγικά φροντιστήρια και περπάτησαν για να φτάσουν σ' αυτά περνώντας ανάμεσα από τις εχθρικές γραμμές και τους Γερμανοτσολιάδες 10 και 11 μέρες.

Θαύμα είναι η ταχύτητα της συγγραφής και εικονογράφησης των βιβλίων των Δημοτικών Σχολειών μέσα σε 1,5 μήνα...».

Παρούσες στο προσκλητήριο

Πώς έγιναν όμως όλα αυτά; Ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Χάρης Σακελλαρίου, που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή, ήταν τότε στέλεχος της ΕΠΟΝ και ένας από τους συγγραφείς του αναγνωστικού της ΠΕΕΑ «Ελεύθερη Ελλάδα». Στο βιβλίο του «Η Παιδεία στην Αντίσταση» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή») περιγράφει με γλαφυρό τρόπο πώς τα παιδιά του λαού, νέοι και νέες, έδωσαν το παρών στο συγκλονιστικό προσκλητήριο για το μέλλον του τόπου μας: Δάσκαλοι και δασκάλες που βγήκαν από τα παιδαγωγικά φροντιστήρια, αλλά και νεαρές ΕΠΟΝίτισσες που στελέχωσαν τους παιδικούς σταθμούς. Με αυταπάρνηση, να μοιράσουν το συσσίτιο που είχαν μαγειρέψει, να πλύνουν και να λούσουν τα παιδιά, να μπαλώσουν τα ρούχα τους, να τα ξεψειριάσουν, να τους μάθουν τραγούδια και σκετς, να τα ψυχαγωγήσουν, να τ' ανεβάσουν πολιτιστικά... Τριάντα πέντε τέτοιοι παιδικοί σταθμοί λειτούργησαν, σύμφωνα με τη μαρτυρία της υπεύθυνης για τους παιδικούς σταθμούς Στερεάς, της Ναυσικάς Φλέγγα - Παπαδάκη, μόνο στην Ευρυτανία. Υπολογίζεται ότι πάνω από δώδεκα χιλιάδες παιδιά έσωσαν από την πείνα οι παιδικοί σταθμοί στην Ελεύθερη Ελλάδα. Στα αδούλωτα βουνά θα ανέβουν άντρες και γυναίκες, καλλιτέχνες, ποιητές, θεατρικοί συγγραφείς, θα δημιουργήσουν θέατρα, χορωδίες από παιδιά και στο κουκλοθέατρο θα παίζονται πατριωτικά έργα. Προγράμματα για τον πολιτισμό, όταν η πατρίδα θα ελευθερωθεί, μπαίνουν στα σκαριά. Δημιουργούνται γεωργικές σχολές. Καθιερώνεται η ισοτιμία των δυο φύλων και στην εκπαίδευση και για πρώτη φορά διορίζεται γυναίκα επιθεωρήτρια...

Το περιοδικό της νεολαίας

Ιδιαίτερη μνεία έγινε στην εκδήλωση της ΠΕΑΦΕ για τη «Νέα Γενιά», το περιοδικό που ήταν όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ. Το πρώτο της φύλλο κυκλοφόρησε στις 22 Μάρτη 1943 και το είχε επιμεληθεί η ηρωίδα Ηλέκτρα Αποστόλου. Στην πρώτη Συντακτική Επιτροπή, με αρχισυντάκτρια την Ηλέκτρα, μετείχαν η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κώστας Σωτηρίου, η Μαρία Σβώλου και ο ΕΠΟΝίτης Σταύρος Ζορμπαλάς. Λίγο αργότερα, με απόφαση του Προεδρείου της ΕΠΟΝ στη Συντακτική Επιτροπή μπήκαν ο Νίκος Καραντηνός, ΕΠΟΝίτης, φοιτητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και ο νεαρός δόκιμος δημοσιογράφος Νίκος Γιανναράς. «Η Νέα Γενιά» έφθανε σ' όλη τη σκλαβωμένη Ελλάδα και η κάθε παράνομη έκδοση έφθανε τα 5.000 - 10.000 φύλλα. Εκδίδεται αρχικά στην Αθήνα, αλλά από το 30ό μέχρι και το 38ο τεύχος της «ανεβαίνει» στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας. Μετά την απελευθέρωση θα συνεχίσει την έκδοσή της στην Αθήνα με αρχισυντάκτη τον επίτιμο σήμερα πρόεδρο της ΠΕΑΦΕ, Νίκο Καραντηνό, μέχρι το 1947, εξήντα χρόνια πριν, που η έκδοσή της διακόπτεται με δικαστική απόφαση, κατάσχεται και οι υπεύθυνοι παραπέμπονται στο έκτακτο στρατοδικείο της Αθήνας. Συνεισέφερε κι αυτή στην Παιδεία του λαού μας με το πνεύμα κορυφαίων δασκάλων, ανδρών και γυναικών, στην ποίηση, στη λογοτεχνία, στην τέχνη, στην ιστορία. «Με έργα παρμένα από το λαό, γραμμένα για το λαό», όπως επισημαίνει η Μάχη Κούκουρα, που μελέτησε όλα τα τεύχη της «Νέας Γενιάς».

Το όραμα ενός πολιτισμού πρωτόγνωρου, το εκπολιτιστικό έργο της ΕΠΟΝ αποσιωπήθηκε, αγνοήθηκε, κατασυκοφαντήθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν, δάσκαλοι και δασκάλες απολύθηκαν. Η Παιδεία μόνο για λίγα χρόνια πέρασε στα χέρια του λαού, που έδωσε το μέτρο των δυνατοτήτων του. Είναι μια εμπειρία συγκλονιστική, που μπορεί να δυναμώσει και να οδηγήσει τους νέους στην πάλη για ένα καλύτερο αύριο. Ποιος άνθρωπος που ενδιαφέρεται για την ιστορία του πολιτισμού μας και τους λαϊκούς αγώνες μπορεί να αδιαφορήσει γι' αυτή την ιστορία;


Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ