ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 18 Φλεβάρη 2001
Σελ. /40
ΓΥΝΑΙΚΑ
«ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ»
«Σκοτώνει» τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων

Σαν ένα τεράστιο δίχτυ αράχνης η παγκοσμιοποίηση απλώνεται σ'όλο τον πλανήτη και με νέους τρόπους επιχειρεί να εξανδραποδίσει τους εργαζόμενους, αφαιρώντας τους όλα τα όπλα και τα δικαιώματα που είχαν κατακτήσει τον περασμένο αιώνα, με αφάνταστες θυσίες και εκατόμβες αφανών ηρώων. Σ' αυτή την καινούρια φάση, η διεθνοποίηση του κεφαλαίου πλήττει περισσότερο τις πιο ευάλωτες κατηγορίες ανθρώπων - και ανάμεσά τους η πολυπληθέστερη κατηγορία είναι οι γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων.

Ποια είναι και ποια θα είναι η θέση του γυναικείου κινήματος στο παγκόσμιο κίνημα αντίστασης και αλλαγής που διαμορφώνεται; Ποια θα είναι η στρατηγική ενάντια στη φτώχεια που πολλαπλασιάζεται;

Μ' αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα ξεκίνησε πρόσφατα η ομιλία της κοινωνιολόγου Μαρίας Πενταράκη (από την ομάδα πρωτοβουλίας για την παγκόσμια πορεία ενάντια στη βία και στη φτώχεια), που έγινε πρόσφατα στο «φεμινιστικό κέντρο». Οι προβληματισμοί που έθεσε με τις επισημάνσεις, το εποπτικό υλικό (σκίτσα) και τα πολύτιμα στοιχεία που ανέφερε η ομιλήτρια, δίνουν και θα εξακολουθήσουν να δίνουν αφορμές για συζήτηση - αλλά και ενεργοποίηση - στο γυναικείο κίνημα, γιατί οι καιροί δεν περιμένουν!

Βρισκόμαστε μπροστά σε εντελώς καινούριες συνθήκες και πρέπει να αντιδράσουμε. Οπως τόνισε η ομιλήτρια, «επαναπροσδιορίζονται ο όροι καταπίεσης των γυναικών και γι'αυτό πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τη στρατηγική μας. Η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική διεθνοποίηση χρησιμοποιεί σήμερα άλλους κανόνες μοιράσματος της πίτας. Τώρα είναι τα υπερεθνικά κέντρα που αποφασίζουν (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Παγκόσμια Τράπεζα) και όχι τα κράτη - που παίζουν λίγο πολύ εκτελεστικό ρόλο. Ο πλούτος συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια, ενώ η φτώχεια και η ανεργία αυξάνονται. Ειδικότερα, σ' ό,τι αφορά τις άνεργες, στην Αμερική αλλά και αλλού, με στατιστικά τεχνάσματα τα ποσοστά της ανεργίας τους αλλοιώνονται, γιατί υπολογίζουν σαν εργαζόμενες αυτές που δουλεύουν με μερική απασχόληση, ακόμα και αν εργάζονται ελάχιστες ώρες τη βδομάδα - τις ανασφάλιστες και τη δουλιά που παρέχουν οι φυλακισμένες.

Οι επιπτώσεις στις γυναίκες

Οι ανισότητες για τις γυναίκες διαρκώς εντείνονται. Αλλά ας δούμε ποιες είναι οι επιπτώσεις από τη διεθνοποίηση του κεφαλαίου στις γυναίκες, πιο συγκεκριμένα και ποιες είναι οι αιτίες τους:

Οπως επισημαίνει η Μαρία Πενταράκη, για πρώτη φορά εγκαθίσταται ένα τόσο πυκνό και αποτελεσματικό δίκτυο μηχανισμών πλανητικής επιτήρησης και εμπέδωσης της εκμετάλλευσης. Τα υπερεθνικά κέντρα αποφάσεων επιβάλλουν στα εξαρτημένα κράτη οικονομικές πολιτικές χρησιμοποιώντας τον εκβιασμό των δανείων και του εξωτερικού χρέους. Οταν τα χρήματα που έπρεπε να πηγαίνουν για τις κοινωνικές δαπάνες πηγαίνουν για την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους, τότε οι συνέπειες αφορούν στη μείωση των κοινωνικών δαπανών, στην ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών, στη στασιμότητα των μισθών, στη συμπίεση του κόστους εργασίας και στη λιτότητα και βέβαια στην αυξανόμενη ανεργία γενικότερα. Και βέβαια, εκτός από την οικονομική, επιβάλλεται η πολιτική υποδούλωση...

Αναλυτικότερα, οι συνέπειες για τις γυναίκες από τις πολιτικές των υπερεθνικών κέντρων εξουσίας είναι οι ακόλουθες και καταγράφονται με πιο κραυγαλέο τρόπο σε υποανάπτυκτες χώρες της Αφρικής και της Ασίας:

Οι πολιτικές αυτές, που επιδιώκουν την εξοικονόμηση πόρων περιορίζοντας τους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς προϋπολογισμούς, ιδιωτικοποιώντας, μειώνοντας το ρυθμιστικό ρόλο του κράτους και τις υπηρεσίες που παρέχουν οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας, έχουν μεταφέρει στην ιδιωτική σφαίρα μια σειρά δραστηριοτήτων που ανήκαν στο δημόσιο, ιδιαίτερα σε χώρες της Αφρικής. Ομως όταν μεταφέρουμε από το δημόσιο στην ιδιωτική σφαίρα, αυτό σημαίνει ότι τα κενά που δημιουργούνται καλύπτονται από τις γυναίκες. Επίσης, οι γυναίκες εξαναγκάζονται σε παραίτηση σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι άντρες εργαζόμενοι μέσα από σχήματα πρόωρης συνταξιοδότησης. Και βέβαια μια άλλη συνέπεια είναι η αυξανόμενη ανεργία των γυναικών...

Οι πρώτες που απολύονται

Με τη μείωση του δημόσιου τομέα και τη μετατροπή των σταθερών θέσεων εργασίας σε θέσεις του άτυπου τομέα που αμείβονται πολύ χειρότερα, πλήττονται ιδιαίτερα οι γυναίκες: Για παράδειγμα, στο δημόσιο τομέα της Αφρικής οι γυναίκες κατείχαν την πλειοψηφία των θέσεων εργασίας στην εκπαίδευση και στις κοινωνικές υπηρεσίες. Οι γυναίκες είχαν ήδη μέσα στον επίσημο τομέα της οικονομίας τις πιο κακοπληρωμένες δουλιές, τις κατώτερες θέσεις στην επαγγελματική ιεραρχία και κατά συνέπεια είναι οι πρώτες που απολύονται.

Χωρίς μόρφωση

Εκπαίδευση: Η εκπαίδευση σε πολλές χρεωμένες χώρες έχει γίνει προσιτή μόνο σε λίγους και αυτό γιατί τα προγράμματα του ΔΝΤ συνεπάγονται δίδακτρα στα σχολεία. Με τη μείωση του εισοδήματος ακολουθεί και η μείωση του ποσοστού των κοριτσιών στην εκπαίδευση. (Οι έρευνες στην Ασία έχουν δείξει ότι το κύριο μέρος του γυναικείου εισοδήματος πήγαινε στην εκπαίδευση κοριτσιών).

Η τάση είναι να καταργηθούν οι επιδοτήσεις στα κρατικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Υγεία: Δεκαεννέα χιλιάδες παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα επειδή τα χρήματα που θα έπρεπε να πηγαίνουν σε δαπάνες για την υγεία δίνονται για πληρωμές χρεών. Ομως, το ποσοστό θνησιμότητας των κοριτσιών είναι μεγαλύτερο από αυτό των αγοριών γιατί οι σχεδόν ανύπαρκτοι πόροι της οικογένειας στις φτωχές χώρες διοχετεύονται στο να διατηρηθούν στη ζωή τα αγόρια. Καθώς οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία μειώνονται, δε δίνονται δωρεάν σε όσους/ες πάσχουν από έιτζ τα απαραίτητα φάρμακα και η θνησιμότητα ιδίως των γυναικών είναι μεγάλη. Αν τα φάρμακα, γενικότερα, κατασκευάζονταν από τις τοπικές φαρμακευτικές εταιρίες θα κόστιζαν εκατό φορές λιγότερα. Ομως οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρίες έχουν κατοχυρώσει την πατέντα τους. Ετσι οι τιμές των φαρμάκων ακριβαίνουν κατακόρυφα και πολλές οικογένειες αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στα έξοδα για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη...

Σκλάβες!

Ελεύθερες ζώνες εμπορίου: Οι πολιτικές που επιβλήθηκαν από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, οδήγησαν σε φρικτές εργασιακές σχέσεις. Οι χώρες εξαναγκάζονται να επεκτείνουν τις εξαγωγές τους, προκειμένου να βρουν χρήματα για να πληρώσουν τα χρέη τους. Πιέζονται για να δημιουργήσουν ζώνες ελεύθερου εμπορίου, όπου οι πολυεθνικές συναρμολογούν βιομηχανικά προϊόντα για να τα πουλήσουν σε όλο τον κόσμο. (ΝΙΚΕ, ADIDAS, GAR).

Στις κυβερνήσεις αυτών των χωρών το ΔΝΤ λέει ότι για να προσελκύσουν τέτοιες επιχειρήσεις πρέπει να περιορίσουν στο ελάχιστο το ρυθμιστικό ρόλο του κράτους. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές απαγορεύσεις για την παιδική εργασία, η αστυνομία προσέχει να μην υπάρχει συνδικαλισμός. Οι κανονισμοί πυρασφάλειας είναι ανύπαρκτοι, τα εργατικά ατυχήματα είναι καθημερινά φαινόμενα.

Οι γυναίκες... συμφέρουν.

Υπάρχουν 850 ζώνες ελεύθερου εμπορίου με 27 εκατομμύρια εργαζόμενους/ες. Απ' αυτούς το 90% είναι γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας 17-22 χρόνων. Εργάζονται πέντε χρόνια, μετά δε θεωρούνται ικανές να παρέχουν υπεραξία. Εργάτριες εργάζονται κλειδωμένες 12-14 ώρες, περιφρουρούνται από ιδιωτική αστυνομία, πολλές φορές κοιμούνται στον ίδιο χώρο που εργάζονται, ακόμα και αν αυτό σημαίνει δεκάδες νεκρές σε περίπτωση που ξεσπάσει πυρκαγιά.

Γυναίκες που συναρμολογούν ηλεκτρονικά προϊόντα, μέσα σε λίγα χρόνια πάσχουν από έντονα προβλήματα όρασης και αντικαθίστανται άμεσα χωρίς αποζημιώσεις, πολλά προβλήματα υγείας εμφανίζονται και σε άλλους τομείς. Οι κυβερνήσεις για να προσελκύσουν πολυεθνικές να επενδύσουν σε αυτές τις χώρες, πληρώνουν καταχωρήσεις διαφημιστικές σε διεθνούς κυκλοφορίας περιοδικά, όπου διαφημίζουν ένα υπάκουο γυναικείο εργατικό δυναμικό το οποίο δε συνδικαλίζεται.

Παρίες...

Αύξηση της φτώχειας. Η ψαλίδα έχει εξαπλασιαστεί. Τέσσερα δισ. ζουν κάτω από το όριο φτώχειας και η πλειοψηφία είναι γυναίκες και παιδιά. 1,3 δισ. ζουν σε κατάσταση πλήρους ένδειας (70% γυναίκες και παιδιά). Περίπου 900 εκατομμύρια γυναίκες κερδίζουν ένα δολάριο την ημέρα. Η πλειοψηφία των πάμπτωχων βρίσκεται κυρίως σε αγροτικές περιοχές, όπου τη συντήρηση των οικογενειών επωμίζονται ουσιαστικά οι γυναίκες, που καλλιεργούν τα χωράφια και πληρώνονται ελάχιστα (στις καλλιέργειες επιβίωσης, ενώ οι άντρες απασχολούνταν κυρίως στις εξαγωγικές καλλιέργειες).

Με τη διείσδυση των πολυεθνικών εταιριών κλείνουν οι μικρομεσαίες εταιρίες όπου εργάζονται κυρίως γυναίκες. Αποτέλεσμα, η αυξανόμενη ανεργία των γυναικών.

Τέλος, τα καινούρια μεταναστευτικά δεδομένα συνδέονται με πολύ συγκεκριμένες πολιτικές: Η μετανάστευση είναι μία «επιλογή» επιβίωσης για τις γυναίκες που εργάζονται κυρίως σαν οικιακοί βοηθοί σε ξένες χώρες. Εξαπλώνεται το δουλεμπόριο των γυναικών, ο σεξουαλικός τουρισμός, νύφες κατά παραγγελία. Εχουμε ακόμα το φαινόμενο της μαζικοποίησης του τουριστικού τομέα - όπως στη χώρα μας. Στον τομέα αυτό διεθνώς το 80% των εργαζομένων είναι γυναίκες.

Διαίρει και βασίλευε

Στη συζήτηση που ακολούθησε θίχτηκαν θέματα που αφορούν τις επιπτώσεις της διεθνοποίησης του κεφαλαίου κυρίως στην Ελλάδα: Εδώ, τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης είναι μια μορφή ζωνών ελεύθερου εμπορίου. Σε αποβιομηχανοποιημένες περιοχές οι εργαζόμενοι - κυρίως γυναίκες - εργάζονται με μειωμένα δικαιώματα, οι εργασιακές κατακτήσεις καταστρατηγούνται και δημιουργούνται δύο κατηγορίες εργαζομένων, που έτσι είναι δύσκολο να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους. Δημιουργούνται «νησίδες» που διαρκώς θα πληθαίνουν, αν δεν αντιδράσουμε, τονίστηκε.

Στη χώρα μας επίσης επισημάνθηκε, πληθαίνουν οι οργανώσεις που αυτοχαρακτηρίζονται «εθελοντικές» και υποκαθιστούν τις υποχρεώσεις που αποποιείται το κράτος. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα έχουν αναρτηθεί αγγελίες όπου ζητάνε από τους φοιτητές εθελοντική εργασία στα Σπάτα! Σε πολλές περιπτώσεις οι εθελοντές υποαπασχολούνται, έναντι μιας μικρής αμοιβής. Στην εκπαίδευση η πλειοψηφία των κοριτσιών επιλέγει κλάδους που ανήκουν στη Γ' Δέσμη και ένα μεγάλο ποσοστό μένουν άνεργες - ενώ τα επαγγέλματα που έχουν προοπτικές απασχόλησης είναι ανδροκρατούμενα.

Τα ΚΕΚ αναλαμβάνουν την πολιτική απασχόλησης. Και είναι βέβαια γνωστό ότι οι γυναίκες είναι στη συντριπτική πλειοψηφία όσες εργάζονται με άτυπες μορφές απασχόλησης. Πού οδηγούμαστε, λοιπόν, όταν η αμοιβή και οι συνθήκες εργασίας διαρκώς υποβαθμίζονται; Αυτός είναι ένας προβληματισμός που πρέπει να απασχολήσει τάχιστα το γυναικείο και συνδικαλιστικό κίνημα. Απαιτείται αντίσταση και πάλη, για να εμποδίσει όσα εξυφαίνονται πριν από μας για μας. Κοινή δράση γυναικείου κινήματος και συνδικάτων. Κοινή δράση των λαϊκών στρωμάτων ενάντια σ' αυτή την πολιτική σε κάθε χώρα και διεθνής συντονισμός δράσης.

Το συνέδριο που όπως ακούσαμε οργανώνεται στη Γένοβα το καλοκαίρι από τις Ιταλίδες, για τη γυναίκα και την παγκοσμιοποίηση, είναι ένα βήμα που κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της πάλης.


Επιμέλεια:
Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ