ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Πρώτα οι κάλπες, το σινεμά έπεται...

Επαναλαμβανόμενο το μοντέλο. Σαβούρα με διακυμάνσεις οι πρεμιέρες, αξιοσημείωτες οι επαναλήψεις. Ισως να 'ναι φυσικό, δυο - τρεις μέρες πριν τις εκλογές... Ετσι, στην αμερικάνικη ταινία τρόμου «Βατικανό: Απόρρητοι φάκελοι» (2015) «The Vatican Tapes» σε σκηνοθεσία Μαρκ Νεβελντίν, ο θεατής ανατριχιάζει από ανία... Τα κλισέ, η άχρηστη και χιλιοειπωμένη ιστορία εξορκισμού - παράφραση στη νιοστή της ταινίας του Φρίντκιν - και το πνεύμα μετριότητας, την κάνει μάλλον να φέρνει σε κωμωδία παρά σε φαντασιακή ιστορία.

Οσο για την αμερικανοβρετανική, τρισδιάστατη συμπαραγωγή επιστημονικής φαντασίας «Ant-Man» 3D (2015) σε σκηνοθεσία Πέιτον Ριντ, επιβεβαιώνει ότι η ταυτόσημη δραματουργία στα φιλμ με σούπερ ήρωες κάνει τη θέαση των ταινιών του είδους τελετουργία «αυτοϊκανοποίησης», δεδομένου ότι ξέρεις ακριβώς τι θα ακολουθήσει. Ο «Ant-man», ο νέος σούπερ ήρωας της Marvel, δεν αποτελεί εξαίρεση. Αυτός, όσο περισσότερο μικραίνει - φορώντας ένα ειδικό κοστούμι - και φτάνει σε μέγεθος μερμηγκιού, τόσο η μυική του δύναμη αυξάνει... Με ένα συμπληρωματικό δε κράνος, μπορεί να ελέγχει στρατιές μερμηγκιών και στο τέλος μπορεί να σώσει τον κόσμο. Ενας τρόπος για να μην κοιμηθεί κανείς στην αίθουσα, είναι να αφεθεί στη... γοητεία των εφέ. Αν αυτό δε λειτουργήσει, τότε προσπαθήστε να διαβάσετε το φιλμικό κείμενο με άξονα τη σχέση Χόλιγουντ και ιμπεριαλιστικών υπηρεσιών - μυστικών τε και φανερών - και αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με ζώνες πολέμου, που τώρα πια έφτασε η ώρα να «καθαριστούν» με αιματηρές στρατιωτικές επεμβάσεις, από τους ίδιους που πάλεψαν και πλήρωσαν αδρά για να τις καταστήσουν «βρώμικες»...

Πρεμιέρα και για την αμερικάνικη κωμωδία, την τοποθετημένη στη Νέα Υόρκη, «Ερωτας Χωρίς Δεσμεύσεις» (2015) «Sleeping with Other People», σε σκηνοθεσία της Λέσλι Χέντλαντ. Ταινία καταστάσεων, γευστικό μείγμα αστείας κωμικότητας, λεπτού χιούμορ και χάπι εντ, με διαλόγους που εγγυώνται καλά γκαγκς. Ενα ζευγάρι δεν πιστεύει στη μονογαμία, θέλει να παραμείνουν φίλοι σε σχέση πλατωνική, δεν καταφέρνουν όμως να το τηρήσουν. Μια εκδοχή του αιώνιου θέματος: είναι δυνατή η φιλία ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα; Ποια η σημασία της φιλίας στο πλαίσιο της ερωτικής αλχημείας;

Τέλος, πρεμιέρα απόψε και για την ιταλική παραγωγή του Σαβέριο Κοστάντζο - του Ιταλού σκηνοθέτη με την πιο «απόλιδα» ποιητική - «Πεινασμένες Καρδιές» (2014) «Hungry Hearts». Κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Μάρκο Φραντσόζο «Το λουλακί παιδί», όπου ο σκηνοθέτης αξιοποιεί τις δυναμικές του θρίλερ, που θέτει στην υπηρεσία ενός στοχασμού πάνω στο ρόλο του γονιού, σε μια εποχή που τα παιδιά μετατρέπονται σε αντικείμενα συναισθηματικής κατανάλωσης. Μια Ιταλίδα κι ένας Αμερικανός στη Νέα Υόρκη, η φιλία φέρνει ερωτικό πάθος κι εκείνο καταλήγει σε εγκυμοσύνη, γάμο και τη γέννηση ενός «ξεχωριστού» παιδιού, όπως εμμονικά πιστεύει η μητέρα του, αφού το είπε κάποια «μάγισσα» επί πληρωμή. Η μητέρα κρατά το παιδί «αποστειρωμένο» από το δυτικό τρόπο ζωής, προσφέροντάς του μεταφυσικές, εναλλακτικές λύσεις και πιστεύω, απομακρύνοντάς το απ' τον πατέρα, ανοίγοντας μαζί του συγκρουσιακό μέτωπο...

ΚΡΙΤΙΚΗ: Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ

ΒΙΤΟΡΙΟ ΝΤΕ ΣΙΚΑ

Ουμπέρτο Ντι

Αγαπημένη ταινία του Βιτόριο Ντε Σίκα το νεορεαλιστικό του αριστούργημα «Ουμπέρτο Ντι» (1953) σε σενάριο του θεωρητικού του ρεύματος, Τσέζαρε Τζαβατίνι. Η συγκεκριμένη ταινία του Ντε Σίκα, αφιερωμένη στον πατέρα του, Ουμπέρτο, ξεσήκωσε πλήθος αντιπαραθέσεων και αντιδράσεων από χριστιανοδημοκράτες κύρια πολιτικούς, με επικεφαλής τον Τζούλιο Αντρεότι, που μαινόμενος ισχυριζόταν ότι η ταινία πρόσφερε χείριστες υπηρεσίες στην εικόνα της Ιταλίας στο εξωτερικό. Κι αυτό γιατί την περίοδο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, του μεταπολεμικού οικονομικού «θαύματος», της δεκαετίας του '50, της εκβιομηχάνισης, της κατασκευής γιγαντιαίου δικτύου υποδομών μεταφοράς, της κατανάλωσης, της κοινωνίας της μάζας, του αυτοκινήτου, της τηλεόρασης και των ηλεκτρικών οικιακών συσκευών, η ταινία του Ντε Σίκα δείχνει πένητες συνταξιούχους, θύματα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, να διαδηλώνουν για αυξήσεις στη σύνταξη και το αστικό κράτος, μέσω της αστυνομίας του, να απαντά με γερό ξυλοφόρτωμα. Ανάμεσα στους διαδηλωτές, ο αξιοπρεπής Ουμπέρτο Ντι με ζωή συνώνυμο της στέρησης. Ζει σε μια μίζερη κάμαρα γεμάτη μυρμήγκια στην πανσιόν μιας χοντρόπετσης σπιτονοικοκυράς, με μοναδική συντροφιά το σκύλο του και μια νεαρή έγκυο υπηρέτρια που δεν ξέρει ποιος από τους δύο «φίλους» που συναντά είναι ο πατέρας του παιδιού της...

Κοινωνική καταγγελία, ολοκληρωμένα, ευαίσθητα και οξυδερκή ψυχολογικά πορτρέτα. Τα γηρατειά και η μοναξιά αποδίδονται με σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τόνους λυρικούς, ο κατακερματισμός των γεγονότων αντικατοπτρίζει τον επώδυνο ρυθμό της ζωής. Πρωταγωνιστής της ιστορίας ένας ερασιτέχνης, σινεφίλ, καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Ερμηνεία μετρημένη με στιγμές αυτοσαρκασμού. Καινοτόμα στοιχεία διακρίνονται στο στιλιστικό χαρακτήρα του φιλμ. Για παράδειγμα, η κάμερα ακολουθεί τις χειρονομίες - του συνταξιούχου και της υπηρέτριας - και τις αποσυνθέτει σε σειρά αυτόνομων στιγμών, με απεικονιστική κατάδειξη ανεξάρτητη από τα αίτια της ιστορίας. Επίσης, ένα είδος αφήγησης που «προχωρά» μέσα από τον κατακερματισμό των επεισοδίων της καθημερινότητας σε μια αλληλουχία γεγονότων που δεν ανταποκρίνονται σε καμιά αναγκαιότητα δραματοποίησης. Η τεχνική αυτή, κατά τον θεωρητικό Αντρέ Μπαζέν, κάνει την ταινία να στοιχίζεται στην ευθεία του Προυστ, ως στηριγμένη στη διαρκή ανακάλυψη και την αναπαράσταση ενός πραγματικού χρόνου, του ενεστώτα, ενώ η υπαρξιακή αγωνία και η οπτική ερήμωση θυμίζουν Κάφκα. Ο Τζαβατίνι πάντως δεν παραλείπει να χαράξει την τυπική του αισιόδοξη κατάληξη...

Παραγωγή: «Umberto D.» Ιταλία, (1953)

ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΡΟΣΕΛΙΝΙ

Στρόμπολι

Η ταινία «Στρόμπολι» (1950) που κυκλοφόρησε σε τρεις εκδοχές, δε συνιστά απλά οχυρό του νεορεαλισμού, αλλά και λαμπρό παράδειγμα ενός νέου και «ελεύθερου στυλ» σινεμά που θα επηρεάσει τον ιταλικό κινηματογράφο της δεκαετίας του '60. Από στιλιστικο-αφηγηματική οπτική, η ταινία έχει και αξία ντοκιμαντέρ - τεκμηριώνει τοπικές συνήθειες π.χ. το ψάρεμα του τόνου ή την έκρηξη του ηφαιστείου που πραγματοποιήθηκε κατά τα γυρίσματα - αλλά και αυτοβιογραφίας, σε ό,τι αφορά το σκηνοθέτη και την πρωταγωνίστριά του. Χαράζει, δε, μια καινούργια, εξελικτική φάση, σε θεματικό και στιλιστικό επίπεδο, στο έργο του Ροσελίνι, καθώς και το ξεκίνημα της σύνθετης σχέσης του σκηνοθέτη με τη Σουηδή ηθοποιό Ινγκριντ Μπέργκμαν. Σχέση που γεννήθηκε από επιστολή της Μπέργκμαν προς το σκηνοθέτη, που ζητούσε να δουλέψει μαζί του. Η συνεργασία αυτή οδήγησε αμφοτέρους σε καλλιτεχνική ανέλιξη, εμφανή στις ταινίες της περιόδου «Stromboli, Terra di Dio», «Europa '51» και «Viaggio in Italia». Ο Ροσελίνι στο «Στρόμπολι» ανατρέπει την εικόνα της Μπέργκμαν, απογυμνώνοντάς την από τα χολιγουντιανά σχήματα, κάνοντάς την πιο ανθρώπινη και λιγότερο σταρ. Η Μπέργκμαν γίνεται η Κάριν, πρόσφυγας από τη Λιθουανία, κλεισμένη σε ιταλικό στρατόπεδο για συνεργασία με τον κατακτητή. Επειδή δεν της χορηγούν άδεια να καταφύγει στη Λατινική Αμερική, παντρεύεται έναν Σικελό ψαρά για να βγει απ' το στρατόπεδο. Μετά το γάμο, το ζεύγος εγκαθίσταται στο πάτριο Στρόμπολι, όπου η γυναίκα υποφέρει απομονωμένη και περιθωριοποιημένη, σ' ένα περιβάλλον που δεν κατανοεί και δεν αποδέχεται. Η άθεη και ορθολογική της νοοτροπία τη σπρώχνει να εγκαταλείψει το νησί, εμποδίζεται όμως από την εχθρική φύση του ηφαιστείου, μια δύναμη θεϊκή...

...που σπρώχνει τον Ροσελίνι να πειραματίζεται. Βλέπει στο ηφαίστειο ένα συμβολικό στοιχείο, απειλητικό κι έτοιμο να εκραγεί, που θρέφεται από το δράμα και τη σύγκρουση, που ο σκηνοθέτης ερμηνεύει σύμφωνα με μια πολλαπλότητα οπτικής. Ο ρόλος της Κάριν προοριζόταν για την Αννα Μανιάνι, με την οποία ο Ροσελίνι είχε ερωτική σχέση. Τώρα έχει η Μπέργκμαν ερωτική σχέση με το σκηνοθέτη και γι' αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο του σκανδαλιστικού Τύπου. Σαν την Κάριν εκτεθειμένη στα βλέμματα των ιθαγενών. Αλλά και ο Ροσελίνι βρίσκεται στο περιθώριο του επίσημου σινεμά, που ποτέ δεν τον αποδέχτηκε ολοσχερώς και πεπεισμένα...

Με τους: Ινγκριντ Μπέργκμαν, Μάριο Βιτάλε κ.ά.

Παραγωγή: «Stromboli, Terra di Dio», Ιταλία (1950)

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΤΡΙΦΟ

Η σειρήνα του Μισισιπή

Από τις λιγότερο γνωστές ταινίες του Τριφό η διασκευή της νουβέλας «La sirene du Mississipi» του William Irish, προαναγγέλλεται ήδη στην προηγούμενη, «Κλεμμένα φιλιά» (1968), όταν ο Ζαν Πιερ Λεό κρατάει στο χέρι του το προαναφερθέν βιβλίο. Ο Τριφό γυρίζει ένα θρίλερ - κόσμημα, με θέμα τη γνώση της πραγματικότητας μέσα από τον έρωτα, φόρο τιμής στον Ζαν Ρενουάρ και κλείσιμο ματιού στην ατμόσφαιρα και τις φιγούρες του Χίτσκοκ. Πρόκειται για θρίλερ κατασκευασμένο μέσα στο αρχικό ημίωρο, όταν ενδείξεις και λεπτομέρειες αρχίζουν να σωρεύονται από τη στιγμή που η προσωποποίηση της σειρήνας που μαγεύει τον αφελή άνδρα κατεβαίνει από το πλοίο «Mississipi» μέσα σε υπαινικτική ατμόσφαιρα, που θέλει πίσω από μια σχέση φαινομενικά τέλεια, να κρύβεται ένα μυστήριο που περιμένει να εξιχνιαστεί. Το θρίλερ του Τριφό, παρά τον τέλειο μηχανισμό νουάρ στο στόρι, χάνει σε ένταση τόσο, με τις πολλαπλές ανατροπές του σεναρίου που προϊδεάζουν συχνά για το απίθανο, όσο κι όταν το μυστήριο αντικαθίσταται από την ολοκληρωτική επιθυμία και ανάγκη του ενός για τον άλλον να είναι μαζί απέναντι στους πάντες και τα πάντα. Σχέση που καταλήγει σε ζάλη, σε έναν ατέρμονα ίλιγγο.

Ενας πάμπλουτος ιδιοκτήτης φυτειών καπνού στον Ινδικό Ωκεανό συνδέεται μέσω αλληλογραφίας με μια άγνωστη γυναίκα. Οταν εκείνη φθάνει στο νησί αποδεικνύεται ότι δεν είναι η γυναίκα της φωτογραφίας. Είναι διαφορετική, όμορφη, γοητευτική και ο άνδρας ανίκανος να αντισταθεί, την παντρεύεται. Μετά την εισαγωγική, ειδυλλιακή συμβίωση, εκείνη αποδεικνύεται διαφορετική, έμπειρη κλέφτρα που ξέρει να σαγηνεύει με τεχνάσματα, να αποπλανά και να φεύγει με τα λεφτά. Η πανέμορφη Κατρίν Ντενέβ στο ρόλο ψυχρής υπολογίστριας και διφορούμενης μοιραίας γυναίκας, παρά το έλλειμμα ευελιξίας και αποχρώσεων στην ερμηνεία, σε μια από τις λαμπρότερες εμφανίσεις της.

Με τους: Κατρίν Ντενέβ, Ζαν Πολ Μπελμοντό, Μισέλ Μπουκέ, κ.ά.

Παραγωγή: «La sirene du Mississipi», Γαλλία (1969)