Την τελευταία περίοδο, με αφορμή την ολοκλήρωση της δίκης του ναζιστικού εγκληματικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής, έχει ενταθεί η συζήτηση για το τι προκάλεσε την άνοδό της την τελευταία δεκαετία.

Από τη μία, μερίδα του αστικού Τύπου και στελέχη της ΝΔ υποστηρίζουν ότι αυτό που έθρεψε την ΧΑ ήταν τάχα η «ακραία πόλωση της περιόδου των μνημονίων (για την οποία ευθύνες έχει ο ΣΥΡΙΖΑ)». Μια «ακραία πόλωση» που όπως λένε έδωσε τη δυνατότητα να αναπτυχθεί η «ακραία πολιτική βία», συμπεριλαμβανομένης και της δράσης της ΧΑ. Αφήνουν έτσι ανοιχτό το παράθυρο να συμπεριληφθούν στην «ακραία βία» και οι αγώνες των εργαζομένων εκείνης της περιόδου.

Ενα άλλο τμήμα του αστικού Τύπου καθώς και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ θεωρούν ότι «το αυγό του φιδιού εκκολάπτεται στα δεξιά», όπως αναφερόταν χαρακτηριστικά σε τίτλο άρθρου στην εφημερίδα «Αυγή». Προβάλλουν δηλαδή την αντίληψη ότι ο φασισμός και η ακροδεξιά παρεισφρύουν στην κοινωνία από «κερκόπορτες» που ανοίγουν οι «νεοφιλελεύθερες και αντιδημοκρατικές ατζέντες», όπως αυτές που εφαρμόστηκαν την περίοδο των μνημονίων και συνεχίζει να εφαρμόζει η ΝΔ.

Τι κοινό έχουν οι δύο αυτές αναλύσεις, που μοιάζουν σχεδόν διαμετρικά αντίθετες;

Η επικίνδυνη για το εργατικό κίνημα κοινή τους συνισταμένη είναι ότι η ναζιστική ιδεολογία, πολιτική οργάνωση και δράση δεν είναι γέννημα του συστήματος της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης αλλά μια συγκυριακή «παρεκτροπή» είτε από τη λειτουργία μιας «ευνομούμενης κοινωνίας» (όπως λέει η ΝΔ) είτε από τις «προοδευτικές και δημοκρατικές αρχές της κοινωνίας» (όπως λέει ο ΣΥΡΙΖΑ). Προσπαθούν δηλαδή να παρουσιάσουν την εγκληματική οργάνωση της ΧΑ ως μια απλή «παραφωνία» της καπιταλιστικής κοινωνίας και όχι ως ένα από τα γνήσια και πολλαπλής χρησιμότητας πολιτικά στηρίγματα της δικτατορίας του κεφαλαίου.

Η άνοδος της ΧΑ την περίοδο των μνημονίων πραγματοποιήθηκε σε φάση βαθιάς οικονομικής κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού, με πολύμορφες συνέπειες σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, οι οποίες δημιούργησαν εύφορο έδαφος για να ενισχυθεί η ναζιστική ιδεολογία και δράση.

Ηταν μια περίοδος εφαρμογής αλλεπάλληλων αντεργατικών - αντιλαϊκών προγραμμάτων και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων, που η προώθησή τους έφερε μαζί της μεγάλο πλήγμα στο κύρος των παραδοσιακών αστικών κομμάτων και οδήγησε σε έντονες διεργασίες αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού συστήματος. Διεργασίες που εξελίχθηκαν τόσο στο φάσμα της σοσιαλδημοκρατίας, με την εκλογική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, όσο και στο χώρο της ακροδεξιάς, επιδιώκοντας να εμφανιστούν μορφώματα που εκτός των άλλων θα εισπράττουν τις εθνικιστικές εκλογικές διαρροές της ΝΔ.

Η ναζιστική ΧΑ εκμεταλλεύτηκε τις αντιφατικές συνέπειες της καπιταλιστικής κρίσης για να προσεγγίσει εξαθλιωμένα και άνεργα τμήματα της εργατικής τάξης, που είχαν υποστεί σοβαρή υποχώρηση στο βιοτικό τους επίπεδο, καθώς και τμήματα μικροϊδιοκτητών σε διάφορους κλάδους που βίωσαν μια απότομα μεγάλη επιδείνωση της θέσης τους.

Από τη σκοπιά του συστήματος, η αναγκαιότητα να στηριχθεί η άνοδος της ΧΑ δεν ήταν μόνο για να υπάρξει χώρος που θα υποδεχόταν τις διαρροές της ΝΔ. Η ναζιστική ΧΑ προσέφερε και άλλη μία σημαντική για το σύστημα υπηρεσία, που έκανε απαραίτητη την πριμοδότησή της. Πρόκειται για το ρόλο της στην αντιδραστική οργάνωση λαϊκών δυνάμεων, με διπλή στόχευση: Αφενός την επιθετική προώθηση του πυρήνα της αστικής ιδεολογίας και πολιτικής, αφετέρου την οργανωμένη δράση για την καταστολή του εργατικού κινήματος, παράλληλα και σε συνδυασμό με το επίσημο αστικό κράτος.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι το καπιταλιστικό σύστημα με όλες του τις διόδους φρόντισε να βρουν ανοιχτές θύρες οι ναζί της ΧΑ για την εκλογική τους άνοδο και την οργανωτική τους ενίσχυση. Τέτοια ήταν η ανοχή στη δράση της από το σύνολο του αστικού πολιτικού συστήματος, με τη συνύπαρξη του ΣΥΡΙΖΑ και της ΧΑ στις πλατείες των «αγανακτισμένων» ή με την επίκληση στη «θεσμική» της αντιμετώπιση από τη ΝΔ. Στην ίδια κατεύθυνση ήταν και η αποσιώπηση της δράσης της πριν το 2009, της ναζιστικής ιδεολογίας της, η προβολή της πολύμορφα από τα αστικά ΜΜΕ ως «αντισυστημικής δύναμης» που «συγκρούεται» με τα κακώς κείμενα, προκειμένου να τραβηχτεί στο άρμα της αστικής πολιτικής λαϊκός κόσμος που δεν αυτοπροσδιορίζονται ως φασίστες ή ακροδεξιοί.

Να μην ξεχάσουμε και την αποδεδειγμένη σύνδεσή της με τμήματα του αστικού κράτους και των κατασταλτικών του μηχανισμών, καθώς και σωρεία άρθρων (ακόμα και στον ξένο Τύπο) που έφερναν στο φως χρηματοδότηση της ΧΑ από τμήματα του ελληνικού κεφαλαίου. Στη διάρκεια της δίκης οι συνήγοροι της Πολιτικής Αγωγής του ΠΑΜΕ απέδειξαν μεταξύ άλλων τη σχέση της ΧΑ με τους εργολάβους στη Ζώνη του Περάματος, τον απεργοσπαστικό ρόλο της στην απεργία στην COSCO, τον ανεκτικό έως προκλητικό ρόλο αστυνομικών στη δολοφονία του Παύλου Φύσα.

Τέλος, η ίδια η καλλιέργεια του ρατσισμού, του εθνικισμού και του αντικομμουνισμού από την αστική τάξη και την πολιτική των κυβερνήσεών της, τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν βούτυρο στο ψωμί των εγκληματιών της ΧΑ.

Η ίδια η ιδεολογία και οι γενικοί διακηρυκτικοί στόχοι της ΧΑ ήταν πλήρως ενταγμένοι στη στήριξη του συστήματος. Οπως ανέφεραν χαρακτηριστικά: «Πιστεύουμε στην ιδιοκτησία, πιστεύουμε στην ιδιωτική πρωτοβουλία, όχι όμως στην ανήθικη και ασύδοτη κερδοσκοπία εις βάρος της Λαϊκής Κοινότητας ή στον παράνομο θησαυρισμό». Υποστήριζαν ότι η αντιλαϊκή πολιτική δεν έχει ως αιτία τις ίδιες τις ανάγκες του καπιταλισμού, αλλά ότι αποτελεί συνέπεια της ασυδοσίας και της ανηθικότητας μιας μερίδας καπιταλιστών αλλά και της «απληστίας» των εργαζομένων.

Η θέση της ήταν στην ουσία ότι οι εργάτες πρέπει να υποταχθούν με τον πιο βίαιο τρόπο στους καπιταλιστές, να διαιωνιστεί η εκμετάλλευσή τους, στο όνομα της ταξικής συνεργασίας, «για το καλό του έθνους».

Αυτό εκφράστηκε με τις πολιτικές τους θέσεις, καθώς στην πράξη υιοθέτησαν όλες τις επιδιώξεις της αστικής τάξης. Υποστήριξαν τις ιδιωτικοποιήσεις αρκεί να έχουν την πλειοψηφία οι μέτοχοι ελληνικής καταγωγής, ζητούσαν πολιτική μνημονίων που να είναι ελληνικό δημιούργημα, και ταυτόχρονα τσάκισμα των μεροκάματων και καμία αντίδραση από τους εργαζόμενους, για να διασφαλιστεί η κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων και να έρθουν επενδύσεις. Είναι χαρακτηριστικές οι εκατοντάδες κοινοβουλευτικές Ερωτήσεις τους για την προώθηση των επιδιώξεων των ελληνικών μονοπωλίων και τις φοροαπαλλαγές στους εφοπλιστές. Ενώ δεν έλειψε ούτε στιγμή η προσήλωσή τους στην παραμονή και ενίσχυση της θέσης της Ελλάδας σε διεθνείς ιμπεριαλιστικές ενώσεις, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Τέλος, η ίδια η κινητοποίηση κόσμου με οργανωτικούς όρους σε αντιδραστική κατεύθυνση ήταν μία από τις πλέον πολύτιμες υπηρεσίες της ΧΑ στην αστική εξουσία. Τα «συσσίτια για Ελληνες», οι απεργοσπαστικοί μηχανισμοί, τα δουλεμπορικά γραφεία και άλλες παρόμοιες ενέργειες ήταν μόνο η προπαρασκευή για μια ακόμα πιο επικίνδυνη στόχευση. Στην πράξη η εγκληματική της δράση, με τη δολοφονία Φύσα, την επίθεση στους συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ και τις αμέτρητες επιθέσεις σε μετανάστες, επιδίωκε να την κατοχυρώσει ως τη σιδερένια γροθιά του συστήματος ενάντια σε όποιον σηκώνει κεφάλι να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, ως δύναμη που θα συνέτριβε με την πιο ωμή βία το ταξικά οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα και πρώτα απ' όλα την πρωτοπορία του, τους κομμουνιστές.

Η καταδίκη του ναζιστικού εγκληματικού μορφώματος της ΧΑ ήταν αναγκαία. Μάλιστα το ΚΚΕ και οι συνήγοροι της Πολιτικής Αγωγής των κομμουνιστών και συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ πρωτοστάτησαν στο να αναδειχθεί τόσο στη δίκη όσο και σε πολιτικό επίπεδο ο ναζιστικός, βαθιά συστημικός χαρακτήρας της, που είχε ως άμεση συνέπειά του την εγκληματική της δράση. Το ΚΚΕ φώτισε όλο αυτά τα χρόνια με αρκετές εκδόσεις, αρθρογραφία και παρεμβάσεις το πραγματικό πρόσωπο και το ρόλο των φασιστικών οργανώσεων στην υπηρεσία του καπιταλιστικού συστήματος.

Ο λαός δεν μπορεί να εναποθέτει τις ελπίδες του για την αντιμετώπιση του φασισμού στο σύστημα που τον γεννά, στηρίζει την άνοδό του και προσβλέπει στις πολύτιμες υπηρεσίες του. Το υποκριτικό ανάθεμα των αστικών πολιτικών δυνάμεων στην παρούσα φάση ενάντια στη ΧΑ δεν μπορεί να κρύψει τις ευθύνες τους για την άνοδό της, ούτε τις στοχεύσεις τους ενισχυθεί η «εθνική ομοψυχία» και εμπιστοσύνη των εργαζομένων στους θεσμούς του αστικού κράτους.

Η αποτελεσματική απάντηση στο φασισμό και το σύστημα που τον γεννά μπορεί να δοθεί από το ίδιο το εργατικό κίνημα, εάν στοχεύσει με την πάλη του τον πραγματικό αντίπαλο, την αστική εξουσία, τα αστικά κόμματα και κυβερνήσεις κάθε «απόχρωσης», τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, και δυναμώσει τον αγώνα για τη διεκδίκηση των σύγχρονων αναγκών του, τον αγώνα για την ανατροπή της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.