Ελαστικές εργασιακές σχέσεις, χαμηλά μεροκάματα, ανθυγιεινή δουλειά: Αυτά συνθέτουν την κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα. Μια λεπτομερή εικόνα, σχετικά με το τι σημαίνουν τα παραπάνω για τις γυναίκες που αποτελούν την πλειοψηφία του κλάδου, δίνει η πρόεδρος του κλαδικού Σωματείου του Πειραιά, Μαργαρίτα Ρεΐση. Το Σωματείο καλύπτει τις καθαρίστριες και τους καθαριστές στα δημόσια σχολεία και τους εργαζόμενους στα ιδιωτικά συνεργεία καθαριότητας, στους εργολάβους δηλαδή που αναλαμβάνουν την καθαριότητα σε μια σειρά όχι μόνο ιδιωτικά, αλλά και δημόσια, κτίρια και υπηρεσίες, όπως νοσοκομεία, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και άλλα.

«Η ανατροπή των εργασιακών σχέσεων στον κλάδο», τονίζει η Μαργαρίτα Ρεΐση, «δεν ξεκίνησε με την εφαρμογή των νέων νόμων». Οι ελαστικές σχέσεις είναι εδώ και χρόνια κανόνας: Στα σχολεία δίπλα στις εργαζόμενες με συμβάσεις αορίστου χρόνου υπάρχουν τουλάχιστον άλλες τόσες με συμβάσεις έργου δεκάμηνης διάρκειας. Στα συνεργεία των εργολάβων κυριαρχούν οι ατομικές συμβάσεις, η ανασφάλιστη εργασία, ιδιαίτερα για τις μετανάστριες, οι απλήρωτοι εργαζόμενοι, οι συχνές απολύσεις.

Τα μεροκάματα στον κλάδο κινούνται σε χαμηλά επίπεδα. Για παράδειγμα, ο μισθός μιας συμβασιούχου καθαρίστριας σε σχολείο μπορεί να φτάσει τα 500 ευρώ, αν είναι οκτάωρη, συνήθως όμως περιορίζεται γύρω στα 300 ευρώ λόγω του εξάωρου ωραρίου. Δεν δικαιούνται επίδομα παιδιού ούτε ανεργίας, με αποτέλεσμα να μένουν ξεκρέμαστες κάθε καλοκαίρι που λήγουν οι συμβάσεις τους. Από την άλλη, οι εργαζόμενες στους εργολάβους, αν και στα χαρτιά υπογράφουν για 800 - 900 ευρώ, στην περίπτωση πλήρους απασχόλησης, στα χέρια τους καταλήγουν πολύ λιγότερα, στην καλύτερη περίπτωση γύρω στα 600 ευρώ. Τα χαμηλά μεροκάματα έχουν σαν αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να κάνουν και δεύτερη δουλειά, συχνά στον ίδιο κλάδο.

Αντίστροφη εικόνα παρουσιάζουν τα κέρδη των εργολάβων. Σχετικά με τον υποτιθέμενο «περιορισμό του κόστους» με την εκχώρηση της καθαριότητας σε ιδιώτες, η Μαργαρίτα Ρεΐση αναφέρει: «Κατά πόσο τους ενδιαφέρει το κόστος, αυτό φαίνεται από το πόσο εύκολα δίνουν χρήματα στους εργολάβους, τη στιγμή που θα στοίχιζε λιγότερο να έχουν μόνιμους εργαζόμενους». Τονίζει επίσης, πως το επόμενο διάστημα είναι πολύ πιθανό «να δούμε ιδιωτικά συνεργεία και στα σχολεία». Στόχος των κυβερνήσεων δεν είναι ο περιορισμός της δαπάνης, αλλά η ιδιωτικοποίηση τμημάτων των δημόσιων νοσοκομείων και σχολείων, όπως η καθαριότητα, ενώ σειρά παίρνουν η φύλαξη των κτιρίων, η σίτιση στα νοσοκομεία, τα εργαστήριά τους και ο κατάλογος συνεχίζεται.

Αν και η δουλειά τους είναι ανθυγιεινή, δεν παρέχονται στους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες τα απαραίτητα μέσα προστασίας, ενώ έχουν πλέον εξαιρεθεί από τα Βαρέα και Ανθυγιεινά επαγγέλματα. Η καθημερινή και σε μεγάλες ποσότητες χρήση απορρυπαντικών και διάφορων χημικών, σε συνδυασμό με το μεγάλο όγκο σκόνης που εισπνέουν ευθύνονται για παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, για τον καρκίνο στους πνεύμονες που έχει γίνει η επαγγελματική ασθένεια του κλάδου. Συχνές είναι και οι μυοσκελετικές παθήσεις στις οποίες, όπως υπενθυμίζει η Μαργαρίτα Ρεΐση, οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες: «Αρθρίτιδες, τενοντίτιδες, δισκοπάθειες, όλες αυτές είναι ασθένειες του επαγγέλματός μας». Πολλαπλάσιοι είναι οι κίνδυνοι στα συνεργεία καθαριότητας των νοσοκομείων, όπου οι εργαζόμενες δουλεύουν χωρίς μέσα προστασίας σε χώρους με μικρόβια και ιούς, σε χειρουργεία και μονάδες του ΟΚΑΝΑ.

Παρά το γεγονός ότι οι συμβάσεις που υπογράφουν οι εργολάβοι με τα νοσοκομεία προβλέπουν πόσοι εργαζόμενοι πρέπει να απαρτίζουν το συνεργείο καθαριότητας, αυτές σπανίως τηρούνται. Το αποτέλεσμα είναι η εντατικοποίηση της εργασίας, η μεγιστοποίηση των κινδύνων για την υγεία των εργαζομένων, αλλά και η μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών καθαριότητας, με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του προσωπικού του νοσοκομείου και των ασθενών. Συνθήκες εντατικοποίησης επικρατούν και στα σχολεία: «Οπου συνταξιοδοτείται μια εργαζόμενη δεν προσλαμβάνουν άλλη και πολλαπλασιάζουν τη δουλειά για όσες παραμένουν», εξηγεί η πρόεδρος του σωματείου. Η ίδια είναι η μόνη καθαρίστρια σε ένα τριώροφο σχολικό κτίριο, με εμβαδό που φτάνει τα 2.150 τ.μ. χωρίς να υπολογίζεται ο προαύλιος χώρος. Δηλαδή, περισσότερες από 20 αίθουσες, δυο σκάλες, τουαλέτες, γραφεία, προαύλιο. «Με αυτό που κάνουν δεν μπορεί να υπάρχει σωστή υγιεινή και καθαριότητα για τα δημόσια σχολεία, στα οποία πηγαίνουν τα δικά μας παιδιά, τα παιδιά των εργαζομένων. Στο βωμό της διάλυσης των εργασιακών σχέσεων παίζουν με την υγεία των παιδιών».

Σχετικά με την υποβάθμιση της υγιεινής στο χώρο του σχολείου, Επίκαιρη Ερώτηση προς τους υπουργούς Εργασίας και Εσωτερικών κατέθεσε το ΚΚΕ: Επισημαίνει την έλλειψη καθαριστριών και απολυμαντικών στα σχολεία καθώς και τις άθλιες εργασιακές σχέσεις και ζητά με άμεσα μέτρα να καλυφθούν οι ελλείψεις και να μονιμοποιηθούν οι εργαζόμενες.

Παρά τη σημαντική επιβάρυνση της υγείας τους, δεν έχουν δικαίωμα ούτε να αρρωστήσουν. Οι εργαζόμενες με συμβάσεις στα σχολεία, αν χρειαστεί να απουσιάσουν, έχουν οι ίδιες την ευθύνη να βρουν αντικαταστάτη και αυτό για λίγες μόνο μέρες. Αν χρειαστεί να λείψουν, για παράδειγμα 20 μέρες, η σύμβασή τους διακόπτεται. Η πρόεδρος του σωματείου αναφέρει επίσης την περίπτωση μετανάστριας, εργαζόμενης σε συνεργείο καθαριότητας νοσοκομείου, που μεγαλώνει μόνη της δυο παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Το ένα, το οποίο πάσχει από χρόνιο νόσημα, δεν καλύπτεται ασφαλιστικά από τη στιγμή που ενηλικιώθηκε και δεν μπορεί να ακολουθήσει πλέον τη φαρμακευτική αγωγή του.

Η εξαίρεση από τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα αυξάνει την ηλικία συνταξιοδότησης, ενώ στον κλάδο υπάρχει ήδη το φαινόμενο εργαζόμενες να μην μπορούν να συνταξιοδοτηθούν, λόγω της μερικής απασχόλησης και της μειωμένης ασφάλισης, με περιπτώσεις γυναικών που συνεχίζουν να δουλεύουν μετά τα 65 τους χρόνια. Τέλος, οι εργαζόμενες στα συνεργεία καθαριότητας έρχονται συχνά αντιμέτωπες με προσβλητική, υποτιμητική, άθλια συμπεριφορά ακόμα και σεξουαλική παρενόχληση. Τις περισσότερες φορές όμως οι ίδιες δεν δημοσιοποιούν τα περιστατικά αυτά. Ο λόγος; «Θεωρούν πολύ απλά ότι δε θα τις πιστέψει κανείς», εξηγεί η Μαργαρίτα Ρεΐση.

Στην επαφή τους με το σωματείο οι εργαζόμενες μεταφέρουν την αγωνία τους να έχουν ένα μεροκάματο. Τα χρήματα που παίρνουν, αν και λίγα, είναι απαραίτητα για την οικογένειά τους: Εχουν άνεργους συζύγους, πληρώνουν για τις σπουδές των παιδιών, τους γιατρούς και τα φάρμακα. Πολλές φορές, κάτω από αυτά τα πιεστικά προβλήματα, υποκύπτουν στους εκβιασμούς των εργοδοτών τους. Η πείρα δείχνει πως παρά τις δυσκολίες, με τη στήριξη του σωματείου και την οργάνωση του αγώνα τους, βρίσκουν τη δύναμη, την αισιοδοξία, το πείσμα να παλέψουν για τα προβλήματα που βιώνουν καθημερινά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κινητοποιήσεις στις οποίες προχώρησαν οι εργαζόμενες στο συνεργείο καθαριότητας στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας, που διεκδίκησαν και τελικά πέτυχαν να πληρωθούν τα μεροκάματα που τους χρωστούσε ο εργολάβος.

Το σωματείο στην προσπάθειά του να οργανώσει την πάλη των εργαζομένων του κλάδου, παίρνει υπόψη τις δυσκολίες και κυρίως τον περιορισμένο χρόνο των γυναικών και τις ευθύνες που τις πνίγουν. Για να διευκολύνει την επαφή με τις εργαζόμενες και τη συμμετοχή τους δημιουργεί σωματειακές επιτροπές ανά χώρο δουλειάς ή ανά Δήμο, ενώ έχει καθιερώσει οι συσκέψεις και οι συνελεύσεις να γίνονται Κυριακή. Οι τελευταίες πρωτοβουλίες και το άνοιγμα του σωματείου με αφορμή το κάλεσμα του ΠΑΜΕ για γενική απεργία μπροστά στα νέα μέτρα συναντούν θετικό κλίμα. Η πρόεδρος του σωματείου το μεταφέρει: «Οι εργαζόμενες καταλαβαίνουν πως πρέπει να μπουν στη δράση, να παλέψουν γιατί δεν έχουν άλλο δρόμο. Να γίνουν αυτές παράδειγμα, πρώτα απ' όλα για τα ίδια τους τα παιδιά».