Στις εξελίξεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση, στους στόχους που αυτές υπηρετούν και τη θέση του ΚΚΕ για επιστήμη και τεχνολογία στην υπηρεσία των αναγκών του λαού για καλυτέρευση της ζωής του, αναφέρθηκε χαιρετίζοντας το θεματικό συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ, που έγινε στα τέλη Ιούνη, ο Δημήτρης Κοιλάκος, εκ μέρους του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Σήμερα, ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία του:

«Ως ΚΚΕ, θεωρούμε ότι οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι έχουν ευθύνη να πάρουν θέση στον αγώνα για την ικανοποίηση των σύγχρονων, διευρυμένων κοινωνικών αναγκών. Ενας αγώνας που εκ των πραγμάτων αφορά και τα πανεπιστήμια.

Υπ' αυτό το πρίσμα, των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών, τοποθετούμαστε με βάση και τις επεξεργασμένες θέσεις μας για την Ανώτατη Εκπαίδευση και στο θέμα της σημερινής συζήτησης, δηλαδή τις πολιτικές που μπορούν να απαντήσουν στις σημερινές προκλήσεις και τις προοπτικές του πανεπιστημίου.

Πρόκειται, μάλιστα, για μια συζήτηση εξαιρετικά επίκαιρη, καθώς την περίοδο αυτή η κυβέρνηση, με την αρωγή των διοικήσεων των ιδρυμάτων, επιδιώκει να προωθήσει με εμφατικό τρόπο την αναδιάρθρωση του χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα.

Ως ΚΚΕ, δε μας βρίσκει σύμφωνους η άποψη ότι οι αλλαγές αυτές γίνονται δήθεν χωρίς σχέδιο και στρατηγική, αν και κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι πράγματι υπάρχουν και "ανορθογραφίες".

Ισα ίσα, εκτιμούμε ότι η αναμόρφωση του χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης έχει ξεκάθαρη στρατηγική στόχευση. Πρόκειται για ένα ακόμα αποφασιστικό βήμα στην αλυσίδα των αναδιαρθρώσεων που έχουν στόχο να ενισχυθούν η ήδη πολύπλευρη διασύνδεση πανεπιστημίων - αγοράς, η επιχειρηματική λειτουργία των ιδρυμάτων, η πολυδιάσπαση των σπουδών που θα παρέχουν διαβαθμισμένα προσόντα, με τους απόφοιτους βορά στα εφήμερα συμφέροντα των εργοδοτών και διαρκώς στο κυνήγι πιστοποιήσεων και καταρτίσεων.

Με μια έννοια, μάλιστα, πρόκειται για "εθνική" στρατηγική, αφού οι διάφοροι κρίκοι αυτής της αλυσίδας προστίθενται διαδοχικά από τις κυβερνήσεις των τελευταίων αρκετών χρόνων, ανεξαρτήτως σύνθεσης. Το γεγονός ότι κάποιοι κρίκοι ενίοτε αντικαθίστανται από άλλους, προκειμένου να "δέσει" καλύτερα η αλυσίδα, δείχνει ακριβώς το ενιαίο της στόχευσης. Αυτό είναι και το νήμα που συνδέει, για παράδειγμα, το νόμο Γιαννάκου με το νόμο Διαμαντοπούλου και τους νόμους Μπαλτά και Γαβρόγλου που ακολούθησαν.

Εξάλλου, μόλις τον προηγούμενο μήνα συναντήθηκαν στο Παρίσι οι 48 υπουργοί Παιδείας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια από τη Διακήρυξη της Σορβόννης, η οποία κατέληξε έναν χρόνο αργότερα στην περίφημη Διακήρυξη της Μπολόνιας. Η υλοποίηση της πορείας αυτής αποτελεί διακηρυγμένο στόχο όλων των αστικών κομμάτων της χώρας και σε αυτήν την κατεύθυνση κινούνται όλες οι σχετικές παρεμβάσεις. Διαχρονικά, το ζητούμενο είναι η "εναρμόνιση" των πανεπιστημίων στη στρατηγική κατεύθυνση της κερδοφορίας των μονοπωλιακών ομίλων.

Βεβαίως, η σημερινή κυβέρνηση διακρίνεται για την αποφασιστικότητα με την οποία προωθεί τις σχετικές εξελίξεις. Το γιατί, δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί, αφού αγωνιά να παρουσιάσει στρωμένο το έδαφος για τη "μεταμνημονιακή" εποχή, δηλαδή την έξοδο από την κρίση για το κεφάλαιο, πάνω στα αποκαΐδια κατακτήσεων και δικαιωμάτων που άφησαν τα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης.

Ως ΚΚΕ, επισημαίνουμε ότι η σημερινή ζοφερή κατάσταση προκύπτει ακριβώς στο έδαφος της πρόσδεσης των πανεπιστημίων στο άρμα των προτεραιοτήτων του κεφαλαίου και της επιχειρηματικής τους λειτουργίας, στο όνομα της δήθεν "αυτοτέλειάς" τους. Οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες παίρνουν ως δεδομένη αυτήν την κατάσταση, την παγιώνουν και την επιτείνουν.

Ποιος, όμως, δεν μπορεί πλέον να δει ότι ο προσανατολισμός των σπουδών στις απαιτήσεις και τις προτεραιότητες της αγοράς έχει οδηγήσει στη μετατροπή τους σε "ατομικό μενού" προσόντων και δεξιοτήτων, στην αποσύνδεση του πτυχίου από το επάγγελμα;

Ποιος δεν μπορεί να δει ότι η επιχειρηματική λειτουργία των ιδρυμάτων πάει χέρι χέρι με την υποχρηματοδότησή τους από το κράτος, με την επέκταση των "ελαστικών" σχέσεων εργασίας για όλες τις κατηγορίες εργαζομένων, μεταξύ των οποίων και οι διδάσκοντες;

Μετά από πέντε χρόνια μηδενικών διορισμών στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και ενώ τα κενά, οι αποχωρήσεις και οι "παγωμένες" προκηρύξεις αθροίζονται σε χιλιάδες, η κυβέρνηση έδωσε την τελευταία διετία μόλις 1.050 θέσεις, οι οποίες, φυσικά, δε φτάνουν ούτε για "ζήτω". Μάλιστα, από αυτές, σχεδόν το 65% παραμένουν ακόμα αδιάθετες! Προφανώς, ευθύνες γι' αυτό έχουν και οι διοικήσεις των ιδρυμάτων. Δεν μπορεί να παραγνωρίσει κανείς, όμως, ότι το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο και αυτές κινούνται έχει και την κυβερνητική σφραγίδα.

Ετσι, η "απάντηση" που προκρίνει η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση των τεράστιων διδακτικών κενών συνίσταται στην επέκταση του θεσμού των συμβασιούχων διδασκόντων, με τη γενίκευση των πανεπιστημιακών υποτρόφων, οι οποίοι ουσιαστικά υποχρεούνται να εργάζονται για 1 χρόνο χωρίς περαιτέρω προοπτική και με όρους αναντίστοιχους των αναγκών.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι αυτό δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία, αλλά καθεστώς σε όλη την ΕΕ. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι στην Αγγλία έχει εμφανιστεί μέχρι και το φαινόμενο του "outsourcing" πανεπιστημιακών δασκάλων, συχνά μάλιστα κι από θυγατρικές εταιρείες των πανεπιστημίων.

Κατά τη γνώμη μας, η πορεία των εξελίξεων μπορεί να εξηγηθεί αν εντοπιστεί ότι πίσω από τα επιμέρους στοιχεία τους βρίσκεται το κίνητρο της ενισχυμένης επιχειρηματικής λειτουργίας και της περαιτέρω συναρμογής των πανεπιστημίων με τις ιεραρχήσεις του κεφαλαίου.

Εξάλλου, ομολογημένος στόχος στις διάφορες εισηγήσεις για συγχωνεύσεις και μετεξελίξεις τμημάτων και ιδρυμάτων είναι η συνεργασία με τις επιχειρήσεις στις διάφορες βιομηχανικές ζώνες, η ίδρυση δομών βιομηχανικής - τεχνολογικής καινοτομίας, ώστε να επιταχύνεται η επιχειρηματική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, όπως και η ίδρυση δομών, υπό την αιγίδα των πανεπιστημίων, για 2ετή προγράμματα προοριζόμενα για αποφοίτους ΕΠΑΛ, κατά παραγγελία των καπιταλιστών που δραστηριοποιούνται στην κάθε περιοχή, που θα προσφέρουν φτηνό εργατικό δυναμικό στις επιχειρήσεις μέσω της πρακτικής και της μαθητείας.

Παράλληλα, η προσέλκυση χρηματοδότησης, σε περιφερειακό επίπεδο, για τα νέα ιδρύματα και τμήματα, καθώς και τις άλλες δομές έρευνας και διασύνδεσης με τις επιχειρήσεις, αποτελεί ένα ακόμα εργαλείο για το σφιχταγκάλιασμα των ιδρυμάτων με τις ιεραρχήσεις του κεφαλαίου.

Κατά τη γνώμη μας, η συζήτηση για την περαιτέρω σύνδεση των ιδρυμάτων με τις ανάγκες της καπιταλιστικής αγοράς, ως δήθεν λύση στα πιεστικά προβλήματα των ιδρυμάτων και τις ανάγκες των φοιτητών, αναδεικνύει και τα ουσιαστικά αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης.

Για παράδειγμα, σε περίπτωση υλοποίησης της πρότασης για το "Συγκρότημα Ευρίπου" του ΕΚΠΑ, η προτεινόμενη Σχολή Αγροτικής Ανάπτυξης, Διατροφής και Αειφορίας έρχεται να προστεθεί σε άλλες σχολές με ομοειδή αντικείμενα εντός της Περιφέρειας Αττικής. Π.χ. Τμήματα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων υπάρχουν τόσο στη Γεωπονική όσο στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, ενώ Διαιτολογίας υπάρχει και στο Χαροκόπειο. Τα επιστημονικά αντικείμενα που σχετίζονται με την Αειφορία και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ήδη αποτελούν μέρος των προγραμμάτων σπουδών σε διάφορα Τμήματα του ΕΚΠΑ, του ΕΜΠ, του ΠΔΑ κ.ά.

Αποδεικνύεται, λοιπόν, ότι η σπουδή να στοιχηθούν τα ιδρύματα πίσω από τις αναπτυξιακές προτεραιότητες του κεφαλαίου το μόνο που επιφέρει ως συνέπεια για τους φοιτητές είναι η υπονόμευση της εργασιακής τους προοπτικής, αφού ως πτυχιούχοι έτσι προσανατολισμένων προγραμμάτων σπουδών θα μένουν στον "αέρα" μόλις το κεφάλαιο, στο έδαφος του ανταγωνισμού, αποφασίσει να αναπροσαρμόσει τις προτεραιότητές του και τις ιεραρχήσεις του, μόλις αλλάξουν οι εσωτερικοί συσχετισμοί μεταξύ των κλάδων και μονοπωλιακών ομίλων.

Αντίστοιχα ισχύει και για την Ερευνα, αφού σε καθεστώς ανταγωνισμού για την προσέλκυση χρηματοδοτήσεων, το αποτέλεσμα είναι, από τη μια, η σπατάλη δυναμικού και πόρων και, από την άλλη, ο μονοσήμαντος προσανατολισμός ανάπτυξης της ερευνητικής δραστηριότητας.

Με την κάνουλα της χρηματοδότησης να ανοιγοκλείνει ανάλογα με τη φάση του οικονομικού κύκλου και τη σχετική θέση των διαφόρων κλάδων και μονοπωλίων στον ανταγωνισμό, ουσιαστικά αναιρείται κάθε δυνατότητα σχεδιασμού και συνέχειας στην ανάπτυξη ερευνητικής δραστηριότητας. Αυτό είναι και το βασικό, δομικό πρόβλημα της project - oriented χρηματοδότησης της Ερευνας, που αποτελεί και τη βάση της χειροτέρευσης των εργασιακών σχέσεων στο χώρο. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι οι πολλές πρόσφατες παρεμβάσεις της κυβέρνησης στο συγκεκριμένο χώρο φέρουν ακριβώς αυτήν τη σφραγίδα.

Ο ανταγωνισμός, η αυτοτέλεια και η επιχειρηματική δραστηριότητα, λοιπόν, όχι μόνο δεν είναι όρος βιωσιμότητας των ιδρυμάτων και των προοπτικών των αποφοίτων και των εργαζομένων, αλλά πηγή των προβλημάτων που σήμερα μαστίζουν τα ιδρύματα.

Αξίζει, ακόμα, να σημειώσουμε ότι οι πομπώδεις κυβερνητικές διακηρύξεις για τις αυξημένες χρηματοδοτήσεις - που όμως αφορούν δράσεις περιορισμένης χρονικής διάρκειας και πολύ πίσω από τις ανάγκες, και μάλιστα με όρους που αναπαράγουν τα υπάρχοντα προβλήματα, χωρίς να δίνουν ουσιαστικές απαντήσεις - αφορούν κατά μείζονα λόγο την αξιοποίηση πόρων που έχουν προκύψει από διεθνείς δανειακές συμβάσεις, τους όρους των οποίων η κυβέρνηση αρνείται να γνωστοποιήσει. Αυτά τα δάνεια, όμως, απαιτούν αποπληρωμή και είναι πικρή η πρόσφατη πείρα όλων για το τι συνεπάγεται αυτό και για ποιους.

Τα παραπάνω καθιστούν, κατά τη γνώμη μας, σαφές ότι μια τέτοια "εθνική στρατηγική" που, στις διάφορες παραλλαγές της και παρά τις μεταξύ τους διαφωνίες, υιοθετούν όλα τα αστικά κόμματα, ούτε δίνει ούτε και θα μπορούσε να δίνει απαντήσεις:

- Στις ανάγκες των φοιτητών για σύγχρονες, ολοκληρωμένες σπουδές χωρίς εμπόδια και φραγμούς, για δουλειά με πλήρη δικαιώματα πάνω στο αντικείμενο σπουδών.

- Για στελέχωση των ιδρυμάτων με το αναγκαίο μόνιμο και πλήρους απασχόλησης εκπαιδευτικό, διοικητικό και τεχνικό προσωπικό, με αξιοπρεπείς μισθούς.

- Για Ερευνα προσανατολισμένη στην ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών και όχι της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου.

Τα παραπάνω, κατά τη γνώμη μας, αποτελούν μια ακόμα απόδειξη για τους λόγους που οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που ασφυκτιούν με τις εξελίξεις δεν πρέπει να δείχνουν καμία εμπιστοσύνη στα κόμματα του κεφαλαίου, της ΕΕ, του ΝΑΤΟ, που διεκδικούν τη σκυτάλη για να "τρέξουν" στο δρόμο της ίδιας αδιέξοδης πορείας, στην οποία η καπιταλιστική ανάκαμψη εναλλάσσεται με την καπιταλιστική κρίση, αλλά να συμπορευτούν με το ΚΚΕ, ακόμα κι αν δεν συμφωνούν σε όλα μαζί μας.

Αρκεί να γίνει κοινός τόπος το βασικό: Οτι και πρέπει και μπορούμε να ζούμε καλύτερα από σήμερα, σε μια κοινωνία χωρίς ανεργία, φτώχεια, εκμετάλλευση και πολέμους. Οτι όσους "εκσυγχρονισμούς" και "ριζοσπαστικές", "καινοτόμες" παρεμβάσεις κι αν κάνουν στην Ανώτατη Εκπαίδευση οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου, ό,τι κι αν πλασάρουν ως "νέο" οι σύγχρονοι απολογητές των αδιεξόδων του καπιταλισμού, το πραγματικά σύγχρονο και νέο είναι να απολαμβάνει ο λαός τον πλούτο που παράγει.

Να χρησιμοποιούνται τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, όλα όσα δημιουργούνται από το μόχθο του μυαλού και των χεριών της εργατικής τάξης, για να μπορούμε να δουλεύουμε όλοι με καλύτερες συνθήκες, με λιγότερο γενικό εργάσιμο χρόνο, αλλά και με εργασιακό εισόδημα και κοινωνικές υπηρεσίες που θα εξασφαλίζουν πολύ καλύτερο επίπεδο ζωής, αντίστοιχο με αυτό που αρμόζει στις σύγχρονες δυνατότητες, αλλά και ανάγκες μας.

Χρειάζεται να σηκωθεί μέτωπο ενάντια στην πολιτική της κυβέρνησης και της ΕΕ, με προμετωπίδα το αίτημα για ουσιαστική αναβάθμιση όλων των τμημάτων και σπουδών. Μόνη ουσιαστική διέξοδος είναι η πάλη για ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση, αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν, η πάλη για έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης που κριτήριο δεν είναι τα κέρδη των μονοπωλίων, αλλά οι σύγχρονες λαϊκές ανάγκες.

Ως ΚΚΕ, στεκόμαστε αρωγοί στον αγώνα των πανεπιστημιακών δασκάλων, υποστηρίζουμε τα δίκαια αιτήματά τους σε σχέση με το μισθολογικό κ.λπ. Δεν αρκούμαστε, όμως, απλώς στην έκφραση της συμπαράστασης αυτής.

Απευθύνουμε κάλεσμα συμπόρευσης στον αγώνα προκειμένου τα ιδρύματα να απεμπλακούν από τα δεσμά του κεφαλαίου, να ανοίξει ο δρόμος για την οργάνωση των σπουδών και της επιστημονικής έρευνας με βάση τις πραγματικές, σύγχρονες ανάγκες του λαού μας, για να δουλεύουν οι εργαζόμενοι και οι διδάσκοντες απερίσπαστοι, με πλήρη δικαιώματα και ανακτημένες τις απώλειες της κρίσης».